Μαύρος Σεπτέμβριος

Η Διεθνής Έκθεση Θεσσα­λονίκης και η εκεί πρωθυ­πουργική παρουσία ήταν παλαιότερα μια πρώτης τά­ξεως ευκαιρία προβολής του όποιου κυβερνητικού έργου και ταυτοχρό­νως του καθησυχασμού των όσων ανησυχιών της κοινής γνώμης για την πορεία της οικονομίας. Ήταν επίσης μια καλή ευκαιρία για εξαγγελίες «μεγάλων έργων» και μέτρων ενίσχυ­σης ειδικών πελατειακών ομάδων οι οποίες, λόγω διαπραγματευτικής δύ­ναμης, είχαν λαμβάνειν από τον κρα­τικό κορβανά.
Ενίοτε, όμως, η ΔΕΘ μπορούσε να αποδειχθεί θανάσιμη παγίδα για έναν απρόσεκτο πρωθυπουργό – κάτι που επιβεβαιώθηκε απολύτως με τη μοιραία απάντηση Καραμανλή, το 2008, σε ερώτημα για το σκάνδαλο του
Βατοπεδίου. Εκείνη η «ατυχής» ημέρα του τότε πρωθυπουργού σήμανε την αρχή της δημοσκοπικής κατρακύλας και της πολιτικής απαξίωσης της Ν.Δ. και της κυβέρνησής της. Η τελευταία κατέληξε σε μια βαρύτατη εκλογι­κή συντριβή και μια εσωκομματική κρίση υπαρξιακών διαστάσεων, από την οποία ακόμη και σήμερα το κόμ­μα της αξιωματικής αντιπολίτευσης αγωνίζεται να συνέλθει – με μέτρια πάντως επιτυχία.
Με το φάντασμα της συντριβής Κα­ραμανλή να πλανάται ακόμη και στις μέρες μας πάνω από το Μαξίμου -καθώς ο Γιώργος Παπανδρέου βιώνει μία από τις χειρότερες φάσεις της θη­τείας του -, είναι εύλογο ο νυν πρω­θυπουργός να αναζητεί εναγωνίως μια «συσκευασία» που θα του επιτρέ­ψει να... φύγει από τη Θεσσαλονίκη πολιτικά «σώος».
Η τρόικα απαιτεί...
Με όλους τους δείκτες της οικο­νομίας υπό κατάρρευση, η τρόικα απαιτεί επιτάχυνση της ίδιας πολιτι­κής που έχει οδηγήσει κράτος, οικο­νομία και κοινωνία ένα βήμα πριν από την πτώχευση:
♦ Καταργήσεις φορέων,
♦ ενιαίο μισθολόγιο και μείωση του μισθολογικού κόστους,
♦ απολύσεις, αποκρατικοποιήσεις,
♦ περαιτέρω επιδείνωση του ασφαλι­στικού και της Υγείας, ιδιωτικοποίηση και της Παιδείας,
♦ σκλήρυνση στα φορολογικά.
Από τα παραπάνω ένα στοιχείο έχει απόλυτη προτεραιότητα: οι ιδιωτικοποιήσεις. Ήδη βγαίνουν στον «αέρα» ρεπορτάζ τα οποία μιλούν για «πάγω­μα» κάποιων απ’ αυτές σε διάφορους τομείς: λιμάνια (ΟΛΘ), νερό (ΕΥΑΘ), τζόγος (ΟΠΑΠ), ενέργεια κ.λπ. Ωστό­σο... μην μασάτε: αυτό που σας λέμε επί μήνες – ότι η πρώτη και σημαντι­κή προτεραιότητα της τρόικας είναι οι ιδιωτικοποιήσεις – ισχύει... «στο ακέραιο».
Το στοιχείο που αποτελεί τροχο­πέδη στην επιτάχυνση του ξεπουλή­ματος δεν είναι η χρηματιστηριακή πτώση των μετοχών των εν λόγω εται­ρειών, αλλά οι εκκρεμότητες σε ό,τι αφορά τους τελικούς αποδέκτες των κρατικών εταιρειών.
Για παράδειγμα, καθώς το τραπε­ζικό τοπίο μένει ανεκκαθάριστο, δεν είναι ακόμη σαφές ποια θα είναι τα επόμενα σχήματα, ποιες συγχωνεύ­σεις θα γίνουν, με ποιους όρους, όπως και πώς θα ξεκαθαρίσουν οι κρατικές συμμετοχές σε ιδιωτικές τράπεζες - άρα, προφανώς, εδώ υπάρχει εκ των πραγμάτων φρένο. Το τοπίο στον τομέα της ενέργειας είναι ακόμη πιο περίπλοκο, ενώ στα νερά δεν έχει ξε­καθαρίσει η μάχη μεταξύ Γάλλων και Γερμανών για το προβάδισμα. Επίσης, στα λιμάνια και τις άλλες υποδομές, δεν είναι ξεκάθαρα τα μερίδια των εν­διαφερομένων, επομένως η αναμονή θεωρείται δεδομένη.
Όσο για την πιθανότητα να υπάρξει αλλαγή ατζέντας και στρατηγικής στο θέμα των εκποιήσεων, αυτή θα πρέ­πει να θεωρείται μηδαμινή, παρά τις αντιρρήσεις που εξέφρασε δημοσίως την περασμένη εβδομάδα ο πρόεδρος της αρμόδιας επιτροπής, καθηγητής Ιωάννης Κουκιάδης, με το επιχείρημα ότι ο ι πολύ χαμηλές χρηματιστηριακές τιμές των περισσότερων εταιρειών θα πρέπει να φέρουν αναβολή στην ιδιω­τικοποίηση κάποιων απ’ αυτές.
Το βράδυ της περασμένης Παρα­σκευής, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Ηλ. Μόσιαλος ήταν κάτι παραπάνω από ξεκάθαρος, λέγοντας ότι «υπάρ­χουν κι άλλοι τρόποι για αποκρατικο­ποιήσεις».
Τι εννοούσε; Ότι οι εταιρείες θα πουληθούν ανεξαρτήτως τιμής. Ξεφούρνισε, μάλιστα, ένα απίστευτο σενάριο: Ότι θα βρεθούν «επενδυ­τές» οι οποίοι θα αγοράσουν σήμερα σε εξευτελιστικές τιμές, ενώ αργότε­ρα – όταν ανέβουν οι αποτιμήσεις και οι τιμές των μετοχών σε «αξιοπρεπή» επίπεδα – θα καταβάλουν στην κυ­βέρνηση... υπερτίμημα. Εκπληκτικά πράγματα για να λέγονται στα σοβα­ρά, ακόμη και τον... Αύγουστο. Είναι, ωστόσο, δηλωτικά των κυβερνητικών προθέσεων: πουλάμε τώρα – ακόμη και τζάμπα -, αφού πρώτα ξεκαθαρί­σει ποιος θα είναι ο αγοραστής.
Μέτωπα συγκρούσεων
Οι απαιτήσεις της τρόικας – και υποχρεώσεις της κυβέρνησης λόγω μνημονίου και Μεσοπρόθεσμου – εί­ναι προφανές ότι ανοίγουν καυτά κοινωνικά και πολιτικά μέτωπα από νω­ρίς το φθινόπωρο, αμέσως μετά την επιστροφή και των τελευταίων αδει­ούχων.
1) Η πιο μεγάλη και οργανωμένη σύ­γκρουση θα αφορά το Δημόσιο, όπου η κατάργηση φορέων, οι απολύ­σεις συμβασιούχων, η απηνής δίωξη απεργών μέσω των νέων πειθαρχικών συμβουλίων και το νέο ενιαίο μισθο­λόγιο - το οποίο θα επιφέρει τρα­γικές περικοπές στους μισθούς των υπαλλήλων – ενδέχεται να δημιουρ­γήσουν καταστάσεις εκτός ελέγχου. Μία ακόμη εξέλιξη, η οποία δεί­χνει τις γενικότερες προθέ­σεις της κυβέρνησης στο θέμα της μείωσης του μι­σθολογικού κόστους, εί­ναι ότι τις απολύσεις συμ­βασιούχων θα ακολου­θήσουν νέες προσλήψεις (γύρω στις 100.000!) μέ­σω των περίφημων ΜΚΟ των διαφόρων «κολλη­τών» χωρίς ΑΣΕΠ και ερ­γασιακά δικαιώματα, με καθεστώς δανεισμού και μηνιαία αποζημίωση κάτω από 500ευρώ.
2) Σύμφωνα με τον Ραγκούση, θα αναθερμανθεί η κόντρα με τους ταξιτζήδες, καθώς ο υπουργός θα επι­μείνει στην πλήρη και άνευ όρων «απε­λευθέρωση» του επαγγέλματός τους.
3) Η Παιδεία θα είναι ένα από τα πιο καυτά μέτωπα, καθώς η Διαμαντοπούλου βρίσκεται σε σύγκρου­ση με τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων - ενώ η επισήμως ομολογούμενη επιδείνωση των εκπαιδευτι­κών συνθηκών (σύμφωνα με τον γ.γ. του υπουργείου Παιδείας, Θ. Κουλαϊδή, αυτή η σχολική χρονιά θα είναι η δυσκολότερη μετά τον Δεύτερο Πα­γκόσμιο Πόλεμο) αναμένεται να φέ­ρει στις επάλξεις και τους μαθητές.
Κοινωνική ερήμωση
Ωστόσο, ακόμη και το ευρύτερο κοι­νωνικό πεδίο θα είναι ένα ναρκοπέδιο άκρως επικίνδυνο για την κυβέρνηση, καθώς οι συνθήκες οικονομικής κατάρρευσης, μαζικών λουκέτων στις επιχειρήσεις, έκρηξης της επίσημης και της ανεπίσημης ανεργίας και της μαύρης εργασίας - όπως και της στά­σης πληρωμών στην αγορά λόγω έλ­λειψης ρευστότητας - διαμορφώνουν ένα εκρηκτικό κοινωνικό τοπίο.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες, αυξάνο­νται ραγδαία αυτοί που δεν έχουν πια τη δυνατότητα να αντεπεξέλθουν σε βασικές καθημερινές ανάγκες, ενώ π.χ., η απειλή εξώσεων και αύξησης των αστέγων είναι παρούσα - όπως δείχνουν τα στοιχεία που επανήλθαν στο φως της δημοσιότητας αυτές τις ημέρες.
Ακόμη, όμως, και στο επίπεδο αυ­τών που αντέχουν να εξυπηρετούν τις βασικές βιοτικές ανάγκες, η κατά­σταση συνεχώς επιδεινώνεται και είναι ενδεικτική η επιστροφή χρημάτων από καταθέσεις στο εξωτερικό, προκειμένου να πληρωθούν φόροι, εκπαί­δευση και υγεία. Τώρα, λοιπόν, που θα αρχίσουν να καταφτάνουν στα νοικοκυριά μαζικά τα ραβασάκια - προκειμένου να πλη­ρωθούν εισφορές, φόροι κ.λπ., για ει­σοδήματα που σε πολλές περιπτώσεις έχουν πλέον χαθεί -, η αγανάκτηση αναμένεται να εκτιναχθεί στα ύψη, χωρίς κανείς να είναι βέβαιος αν και με ποιον τρόπο θα εκφραστεί.
Εκλογολογία
Εν όψει όλων αυτών, η Ν.Δ. έχει ήδη εκδηλώσει ποικιλοτρόπως την πρόθε­σή της να αποσύρει την - ούτως ή άλ­λως έμμεση - συναίνεσή της ακόμη και σε τομείς πολιτικής στους οποί­ους, σε κλίμα επίδειξης «υπευθυνότη­τας», παρείχε έστω ανοχή. Ήδη υψώνει τους τόνους στο κοινωνικό και την οικονομία, ενώ ακόμη και στις ιδιωτι­κοποιήσεις (δεδομένου ότι αναμένε­ται να γίνουν με όρους που βρίσκονται στα όρια του σκανδάλου) θα υπάρξει έντονη πολεμική, παρότι η Ν.Δ. είναι αυτή που είχε βγει επισήμως πρώτη να τις προτείνει.
Υπό την αφόρητη πίεση που ασκούν και οι συνδικαλιστές της ΔΑΚΕ, η επικοινωνιακή πολιτική Σαμαρά θα είναι έντονα καταγγελτική. Παράλληλα ο επικεφαλής της αξιωματικής αντιπο­λίτευσης (ο οποίος θεωρεί ότι η κυβέρνηση ενδέχεται είτε να υποχρεω­θεί είτε να επιλέξει την προσφυγή σε πρόωρες εκλογές) θα μοστράρει το επικοινωνιακό «κοστούμι» του «πρωθυπουργού εν αναμονή», με αποκο­ρύφωμα την εμφάνισή του στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, επιχειρώντας να μην πέσει θύμα ενός εκλογικού αιφνιδιασμού.
Παράλληλα, σε μία μερίδα ΜΜΕ (π.χ., συγκροτήματα «Σκάι» και «Καθημερινής»), τα οποία συστηματικά πιέζουν για πληρέστερη και ταχύτε­ρη εκπλήρωση των υποχρεώσεων της κυβέρνησης προς τους πιστωτές και κηδεμόνες της χώρας, βλέπουμε να ανασύρεται το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών, το οποίο αναδεικνύεται εμ­μέσως και ως αναγκαιότητα για την εκπλήρωση των τεθειμένων στόχων.
Συνεπώς και η εκλογολογία θα ρί­χνει, ως έναν βαθμό, τη σκιά της στον πολιτικό ορίζοντα της κυβέρνησης, παρότι, προς το παρόν, δεν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι ο πρωθυπουρ­γός θα επιθυμούσε να καταφύγει σε ένα εκλογικό ρίσκο με πιθανές ανε­ξέλεγκτες πολιτικές παρενέργειες -τουλάχιστον όχι όσο αντέχει και όσο δεν έχει στα χέρια του ένα καλό εκλο­γικό «χαρτί»...
Το νέο δάνειο
Παρά τους αμήχανους πανηγυ­ρισμούς Βενιζέλου μετά τη συνά­ντηση Μέρκελ - Σαρκοζί την Τρίτη, η σκληρή πραγματικότητα για την κυβέρνηση είναι ότι οι ευρωπαϊ­κές αποφάσεις της 21ης Ιουλίου
- οι οποίες εν τοις πράγμασι απερ­ρίφθησαν στην αρένα των αγορών
- πάνε για ριζική αναθεώρηση.
Η στροφή προς την ήδη γνωστή και διατυπωμένη «σκληρή» ευρω­παϊκή οικονομική διακυβέρνηση (με τη γνωστή εμμονή στους ονο­μαστικούς δημοσιονομικούς δεί­κτες), η επαναφορά στην ατζέντα της «συνταγματοποίησης» (και μονιμοποίησης) της σκληρής πα­νευρωπαϊκής λιτότητας, όπως και η απειλή σκληρών και αυτόματων ποινών για τους δημοσιονομικά απείθαρχους, δυσκολεύουν πολύ το τοπίο εν όψει της διαμόρφωσης των οριστικών προϋποθέσεων του νέου δανεισμού. Και παράλληλα θέτουν σοβαρά ερωτήματα για τη μακροπρόθεσμη διαχείριση του ελ­ληνικού – και όχι μόνο – χρέους...
Ταυτοχρόνως, η αρχική απροθυ­μία πολλών ξένων κατόχων χρέ­ους να ανταποκριθούν στη διαδι­κασία της «μετακύλισης» ομολό­γων οδήγησε στη διεύρυνση του χρονικού ορίζοντα του συγκεκρι­μένου μοντέλου αναδιάρθρωσης. Η συνέπεια ήταν ο μεγαλύτερος όγκος ομολόγων, που κατέχουν ελληνικές τράπεζες, να συμπε­ριληφθεί στο πακέτο, με ορατό τον κίνδυνο να αυξηθεί το κόστος στήριξης της ρευστότητάς τους, η οποία - όπως όλοι γνωρίζουμε -θα καλυφθεί από τις τσέπες μας και από τον νέο επαχθή δανεισμό του Δημοσίου. Παράλληλα, η ευρωζώνη δεν κλυδωνίζεται μόνο από την κρίση χρέους, αλλά και από την επιβρά­δυνση κεντρικών οικονομιών: Συγκεκριμένα, Γαλλία και Γερμανία ήδη φρενάρουν, ενώ η Γερμανία – για πρώτη φορά ύστερα από χρό­νια – έχει περισσότερες εισαγωγές από εξαγωγές, ως αποτέλεσμα της πανευρωπαϊκής πολιτικής λιτότη­τας και της αδυναμίας της να προω­θήσει τα προϊόντα της στις βασικές γι’ αυτήν αγορές της Ευρώπης.
Μάγκας η Φινλανδία!
Η «απάντηση» των Γερμανών και των Γάλλων στα παραπάνω - με ένταση της περιοριστικής πολιτι­κής και αυστηρότερους κανόνες -, αλλά και η αύξηση του κόστους δα­νεισμού σε μη ανεκτό επίπεδο, για χώρες που θα συνέβαλλαν στον δικό μας νέο δανεισμό (Ισπανία, Ιταλία, προσεχώς Γαλλία κ.λπ.), δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο το τοπίο για την κυβέρνηση.
Ενδεικτικοί του «κλίματος» είναι οι πρωτοφανείς όροι που επέβα­λε στην Ελλάδα η «σκληρή» Φιν­λανδία (μια χώρα της γερμανικής σφαίρας επιρροής), οι οποίοι πα­ραπέμπουν σε τρόπους δανεισμού του 19ου αιώνα. Μένει, ωστόσο, να απαντηθεί το ερώτημα αν αυτοί οι όροι θα αποτελέσουν, κατά κάποι­ον τρόπο, μοντέλο για το σύνολο του επόμενου δανείου...
Πάντως, το γενικό συμπέρασμα απ’ όλα αυτά είναι ότι για την κυ­βέρνηση τώρα αρχίζουν τα πολύ δύσκολα. Όλα τα προηγούμενα δεν ήταν παρά ο πρόλογος… Τώρα μπαίνουμε στο «κυρίως θέμα» και όποιος αντέξει...