Η Νέα Εποχή για τα Μη Κρατικά Πανεπιστήμια: Από τον Ιδεολογικό Αποκλεισμό στην Ελευθερία Επιλογών

 

Για σχεδόν μισό αιώνα, η Ελλάδα απαγόρευε τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων, στηριζόμενη σε μια αντίληψη που έβλεπε κάθε τι ιδιωτικό με καχυποψία. Μετά τη Μεταπολίτευση, σε μια περίοδο όπου οι σοσιαλιστικές ιδέες κυριαρχούσαν ιδιαίτερα στους πανεπιστημιακούς και πνευματικούς κύκλους, η ιδιωτική ανώτατη εκπαίδευση θεωρήθηκε απειλή για το «δημόσιο συμφέρον» και την κοινωνική ισότητα. Τα πανεπιστήμια έπρεπε να είναι αποκλειστικά δημόσια, δωρεάν, ομοιόμορφα, και ανοιχτά σχεδόν σε όλους, χωρίς περιορισμούς στον χρόνο φοίτησης ή αυστηρή αξιολόγηση.

Αυτό το καθεστώς, μοναδικό διεθνώς, επέμεινε για δεκαετίες, δημιουργώντας στρεβλώσεις, αδράνεια και νοοτροπίες που ευνοούσαν περισσότερο τους εσωτερικούς «παίκτες» του συστήματος παρά την ίδια την κοινωνία και τους φοιτητές.

Ο νόμος Πιερρακάκη για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια σπάει αυτή τη μακροχρόνια απαγόρευση, θεσπίζοντας πλαίσιο λειτουργίας για ιδιωτικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Παρά τις έντονες αντιδράσεις από όσους εξακολουθούν να απορρίπτουν το ιδιωτικό στοιχείο, η νομοθεσία θέτει κανόνες, αξιολογήσεις και προϋποθέσεις. Ακόμη και η απόρριψη μεγάλου μέρους των αιτήσεων αδειοδότησης δείχνει ότι ο στόχος είναι η ποιότητα και όχι η ανεξέλεγκτη εμπορευματοποίηση.

Η αντίσταση συχνά στηρίζεται σε αντιφάσεις: κάποιοι που στο παρελθόν υποβάθμιζαν την αξία κορυφαίων ξένων πανεπιστημίων, τώρα ειρωνεύονται που δεν ήρθαν στην Ελλάδα. Άλλοι, ενώ στέλνουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά πανεπιστήμια στο εξωτερικό ή συνεργάζονται επαγγελματικά με αυτά, εναντιώνονται στη λειτουργία τους εντός της χώρας.

Η ουσία είναι ότι η νέα νομοθεσία επαναφέρει στους Έλληνες πολίτες μια ελευθερία επιλογής που τους στερήθηκε άδικα. Τα δημόσια πανεπιστήμια παραμένουν ο κορμός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά ο υγιής ανταγωνισμός μπορεί να τα ωθήσει σε βελτιώσεις και διεθνή προσαρμογή. Η ανώτατη εκπαίδευση μπορεί να επωφεληθεί από έναν πλουραλισμό ιδρυμάτων, χωρίς ιδεολογικούς αποκλεισμούς.

Πέρα από την ακαδημαϊκή διάσταση, η αλλαγή αυτή έχει και κοινωνική σημασία: καταργεί τις διακρίσεις εις βάρος φοιτητών ιδιωτικών σχολών που στο παρελθόν στερούνταν δικαιώματα και παροχές, αντιμετωπιζόμενοι ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Η μεταρρύθμιση υπόσχεται μια πιο δίκαιη και ανοικτή τριτοβάθμια εκπαίδευση, βασισμένη στην αξιολόγηση και την ποιότητα, και όχι στην ιδεολογική προκατάληψη.