Le Monde: H Γερμανία έπεσε στην παγίδα της

Τον Ιανουάριο, η Ελλάδα θα αναλάβει την εκ περιτροπής Προεδρία της ΕΕ για το πρώτο εξαμήνου του 2014. Ένα από τα καθήκοντά της θα είναι να αξιολογήσει τη διασφάλιση της οικονομικής κατάστασης των κρατών μελών. Μία χώρα πιθανόν να βρεθεί σε «κατάσταση μη ισορροπίας »: η Γερμανία , ο μεγάλος εξαγωγέας, σχολιάζει στην Le Monde ο Philippe Askenazy.

Με τις γερμανικές εκλογές να έχουν τελειώσει, η νέα γερμανική κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει δύο σημαντικά ευρωπαϊκά θέματα. Το επιπλέον πακέτο διάσωσης της Ελλάδας δεν θα πρέπει να εγείρει μεγάλες δυσκολίες. Από την άλλη πλευρά, όπως πάει το χρονοδιάγραμμα του ευρωπαϊκού ημερολογίου, η Ελλάδα θα αναλάβει την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το πρώτο εξάμηνο του 2014 και στις 24 Ιουλίου θα γιορτάσει

την τεσσαρακοστή επέτειο από το τέλος της δικτατορίας του συνταγματαρχών.

Καθώς η Ελλάδα μπορεί να μην διαθέτει την απαραίτητη αξιοπιστία για να αναλάβει ένα οικονομικό σχέδιο για την Ένωση, η Προεδρία της θα είναι πράγματι πολιτική. Η Αθήνα θέλει να συγκαλέσει μια Σύνοδο ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων, υπό την ονομασία «Θεσσαλονίκη ΙΙ». Ο στόχος είναι να υιοθετήσει μια πολιτική διακήρυξη που θα αναφέρει την καταληκτική ημερομηνία, «φιλόδοξη αλλά ρεαλιστική», για την ολοκλήρωση της διαδικασίας προσχώρησης των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην Ένωση.

Το θέμα είναι προφανώς περιφερειακό για την Ελλάδα: καλά συνδεδεμένη με την ευρωπαϊκή ήπειρο,  συνορεύει από στεριάς με την υπόλοιπη Ένωση μόνο με τη Βουλγαρία, μετά την ένταξή της στην ΕΕ και παραμένει απομονωμένη στα νοτιοανατολικά. Η ενσωμάτωση των Βαλκανίων θα επιτρέψει την εξισορρόπηση της Ευρώπης και την εδραίωση της δημοκρατικής μετάβασης στις χώρες αυτές. Ωστόσο, η Γερμανία δεν μπορεί να χρονοτριβεί. Η κυβέρνησή της θα πρέπει να εξηγήσει στο γερμανικό λαό την ανάγκη, παρά τους οικονομικούς κινδύνους, να επικυρωθεί αυτό το χρονοδιάγραμμα για τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το δεύτερο ζήτημα είναι πολύ πιο πιεστικό. Από την εισαγωγή του «πακέτου έξι μέτρων» (τα έξι μέτρα για την ενίσχυση του ευρωπαϊκού συμφώνου σταθερότητας) στα τέλη του 2011 , η τεχνοκρατική διαχείριση της Ένωσης, στη ζώνη του ευρώ ειδικότερα, έχει βασιστεί σε άλλους αριθμούς από το περίφημο  τρία τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) στο οποίο έπρεπε να περιοριστεί το έλλειμμα, το 60 τοις εκατό του δημόσιου χρέους που ορίζει η Συνθήκη του Μάαστριχτ και το διαρθρωτικό έλλειμμα της τάξης του 0,5 τοις εκατό που καθορίζεται στο δημοσιονομικό σύμφωνο.

Μακροοικονομική διάγνωση

Από τώρα και στο εξής, κάθε φθινόπωρο, η Επιτροπή θα καταρτίζει μια διάγνωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από μια σωρεία 11 δεικτών. Για καθέναν από τους δείκτες, έχει οριστεί ένα εύρος τιμών. Εάν ο δείκτης ξεφύγει, επέρχεται η ανισορροπία. Ας σημειωθεί, αμέσως, ότι αυτό το εύρος, ακριβώς όπως στα κριτήρια του Μάαστριχτ, δεν ανταποκρίνεται σε καμία καλά θεμελιωμένη οικονομική θεωρία. Η πρώτη έκθεση θα επιτρέψει να καθοριστεί ποιες χώρες βρίσκονται σε «κατάσταση ανισορροπίας». Η προσθήκη ή η επιδείνωση των ανισορροπιών μπορεί, σε ένα δεύτερο στάδιο, να προκαλέσει έναν «βαθύτερο έλεγχο».

Τον Νοέμβριο του 2012, 13 χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, κηρύχθηκαν σε κατάσταση ανισορροπίας. Όμως, στην εαρινή έκθεση, κατά τη διάρκεια του επονομαζόμενου «ευρωπαϊκού εξάμηνου», οι ανισορροπίες αυτών των δύο χωρών δεν κρίθηκαν «υπερβολικές», σε αντίθεση με εκείνη της Ισπανίας. Ήταν μια πολύ δύσκολη απόφαση: μια χώρα σε «υπερβολική» ανισορροπία, αποδεικνύεται, πρέπει να λάβει τα διορθωτικά μέτρα που προτάθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Μετά από δύο σφάλματα, η χώρα μπορεί να υποβληθεί σε αυστηρές οικονομικές κυρώσεις – 0,1 τοις εκατό του ΑΕΠ της. Επομένως, οι χώρες των οποίων οι ανισορροπίες δεν κρίνονται υπερβολικές ενθαρρύνονται να ακολουθούν τις συστάσεις της Επιτροπής. Η Γερμανία δεν έχει κηρυχθεί σε ανισορροπία, αλλά στάθηκε τυχερή. Ένα από τα κριτήρια είναι η τρέχουσα ισορροπία των εξωτερικών λογαριασμών. Σε έναν τριετή μέσο όρο, η Γερμανία δεν πρέπει να εμφανίζει έλλειμμα άνω του 4 τοις εκατό του ΑΕΠ – αλλά ούτε και μπορεί να είναι πλεονασματική κατά περισσότερο από 6 τοις εκατό του ΑΕΠ.

Οικονομικός αυτόματος πιλότος

Αυτή η δεύτερη τιμή είναι στην πραγματικότητα μια παραχώρηση που έγινε από τη Γερμανία , η οικονομία της οποίας είναι ιδιαίτερα προσανατολισμένη στις εξαγωγές. Η Άνγκελα Μέρκελ υπολόγισε ότι η εξυγίανση που επιβλήθηκε στις περιφερειακές χώρες της Ευρώπης θα κρατήσει την ισορροπία της Γερμανίας κάτω από το 6 τοις εκατό, που αποτελεί ήδη υψηλή τιμή. Σε αυτό το ποσοστό, δεν θα κατηγορήσουν τη Γερμανία ότι είναι πολύ ανταγωνιστική, σε σημείο που να αποσταθεροποιήσει την Ένωση, και θα υπάρχουν άλλοι που θα ξεχωρίσουν ως μη ανταγωνιστικοί αρκετά. Και αυτό είναι το κεντρικό σημείο συζήτησης της Επιτροπής από τότε που άρχισε η κρίση.

Αλλά, ω του θαύματος και ηχηρά, η Γερμανία εξήγαγε όλο και περισσότερο. Η απόφαση τότε ελήφθη για να «ρυθμιστούν» τα προσωρινά αριθμητικά στοιχεία που αποστέλλονται στην Eurostat. Ως εκ θαύματος, ο μετακινούμενος μέσος όρος που υπολόγισε η Επιτροπή το φθινόπωρο του 2012 μετατοπίστηκε σε 5,9 τοις εκατό! Η Γερμανία, επομένως, θεωρείται ότι δεν είναι έξω από το μακροοικονομικό πλαίσιο… Τα τελικά στοιχεία που δημοσιεύθηκαν την άνοιξη του 2013 ανέφεραν κατά μέσο όρο 6,1 τοις εκατό, αλλά τότε ήταν πολύ αργά. Το ευρωπαϊκό εξάμηνο είχε ήδη αρχίσει και η Γερμανία ετοιμαζόταν για τις εκλογές του Σεπτέμβρη.

Όλα αυτά δείχνουν τον παραλογισμό ενός αυτόματου πιλότου που λειτουργεί με αριθμούς: όταν τα τελικά στοιχεία είναι διαθέσιμα, η διάγνωση μπορεί να αποδειχθεί διαφορετική. Και τι θα γίνει αν μια χώρα αποδειχθεί ότι έχει τιμωρηθεί βάσει των στατιστικών στοιχείων που αποδείχθηκαν στο τέλος λάθος;

Εν τω μεταξύ, τα γερμανικά πλεονάσματα έχουν αυξηθεί. Τα στοιχεία δεν μπορούν πλέον να ρυθμιστούν: πήραν χαρούμενα το δρόμο τους για πτώση μεταξύ 6,4 τοις εκατό και 6,6 τοις εκατό του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2010-2012 . Η Γερμανία, έτσι, έπεσε στη δική της παγίδα, όπως και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η δικτατορία των αριθμών επιτρέπει στις μεταρρυθμίσεις να επιβληθούν, παρά το τι θέλουν οι λαοί, υποχωρώντας στο επιχείρημα της Γερμανίας, τους καλού μαθητή. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς, όμως, ότι οι Έλληνες, οι Γάλλοι και οι Ισπανοί θα στηρίξουν, λίγους μόνο μήνες πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές, τα ειδικά προνόμια του βόρειου «μεγάλου» εταίρου τους.

presseurop