Πόσο εύκολο είναι να καταπολεμηθεί η μαζική ανεργία;

Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, 26,5 εκατ. άνθρωποι ήταν χωρίς δουλειά στην Ευρωπαϊκή Ένωση τον Μάιο του 2013. Οι ηγέτες της ΕΕ συναντιούνται στις Βρυξέλλες ελπίζοντας στην ενίσχυση της απασχόλησης, ιδίως για τους νέους. Όμως, σε ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης, η ανεργία έχει γίνει δομική πραγματικότητα και οι προσωρινές λύσεις δεν μπορούν να έχουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, σχολιάζει ο José Manuel Fernandes στην πορτογαλική Público.
Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στην οδό Portas de Santo Antão, στο κέντρο της Λισσαβόνας. Ένας άνδρας ήρθε προς το μέρος μου και με ρώτησε αν ήξερα πού θα μπορούσε να βρει δουλειά. Μου είπε ότι ήρθε από την Αρούκα, μια πόλη ανατολικά του Πόρτο, όπου δούλευε ως κηπουρός. Έμοιαζε απελπισμένος. Το μόνο που μπορούσα να κάνω ήταν να του προτείνω να πάει σε εργοτάξια μήπως βρει καμιά θέση. Δεν μπορούσα να βοηθήσω, αλλά πιστεύω ότι είχε μια καλύτερη ευκαιρία στην

Αρούκα από ό,τι στη Λισαβόνα. Στην εποχή της γιαγιάς μου, η μετανάστευση στην πρωτεύουσα ήταν μια ευκαιρία για να ξεφύγεις από τη μοίρα της αιώνιας φτώχειας. Εάν ακολουθήσει κάποιος την ίδια διαδρομή σήμερα είναι μάλλον μια πράξη απελπισίας.

Οι στατιστικές για την ανεργία είναι τρομερές. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, με περισσότερη ή λιγότερη σιγουριά, οι πολιτικοί νομίζουν ότι μπορούν να κάνουν κάτι για την ανεργία. Πιστεύουν ακόμη και ότι μπορούν να την μειώσουν σύντομα. Κάνουν λάθος και μας οδηγούν σε λάθος δρόμο. Όσο συγκινητικές και αν είναι οι ιστορίες αυτών των ανδρών και των γυναικών από την Αρούκα και αλλού, η αλήθεια είναι ότι η υψηλή ανεργία είναι εδώ και θα παραμείνει – και όχι μόνο στην Πορτογαλία. Πριν από δύο χρόνια, κανείς δεν προέβλεψε τέτοια υψηλά επίπεδα ανεργίας για την Πορτογαλία και κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ένα επίπεδο κοντά στο 18 τοις εκατό χωρίς να συνοδεύεται από κοινωνικές αναταραχές. Ξεφυλλίζοντας τις εφημερίδες του 2009, του 2010 και του 2011, είναι εύκολο να βρει κανείς τις ολέθριες προβλέψεις των αναταραχών που θα ξεσπούσαν εάν η ανεργία αυξανόταν στο 10, το 12 ή το 15 τοις εκατό. Τα στοιχεία αυτά ξεπεράστηκαν, αλλά δεν έγινε τίποτα όπως αναμενόταν. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Πρώτα απ ‘όλα, η ανεργία αυξήθηκε πέρα ​​από κάθε προσδοκία, επειδή δεν ξεδιπλώθηκε όπως προβλέφθηκε από το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα των μακροοικονομικών. Η ύφεση κατέστρεψε περισσότερες θέσεις εργασίας από ό,τι αναμενόταν, καθώς κινδύνευαν περισσότερες θέσεις εργασίας απ’ ό,τι νόμιζαν. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στο λιανικό εμπόριο και τον χώρο της εστίασης, έχοντας κατά νου ότι αυτά τα είδη των επιχειρήσεων ήταν τα είδη που προτιμάμε να δημιουργούμε. Η Πορτογαλία κατάφερε να έχει τέσσερις φορές περισσότερα εστιατόρια και καφετέριες ανά χιλίους κατοίκους από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Και οι Πορτογάλοι ξοδεύουν δύο φορές περισσότερα απ’ όσα οι Γερμανοί, σε ποσοστό των εσόδων, για φαγητό έξω. Μικρές αλλαγές στις συνήθειες των καταναλωτών, όπως αυτές που παρατηρούνται κατά τη διάρκεια της κρίσης, αποδείχθηκαν μοιραίες για τον οικονομικό ιστό της χώρας.

Το ίδιο φαινόμενο συνέβη και σε άλλους τομείς με πολλούς εργαζόμενους, όπως οι κατασκευές. Το πρόβλημα είναι ότι, όταν έρθει η ανάκαμψη, αν έρθει, δεν αναμένεται και δεν είναι καν επιθυμητό το ότι το θαύμα του πολλαπλασιασμού των μικρών καφέ ή μια ώθηση στον τομέα των κατασκευών θα επαναληφθεί – αντιθέτως – πράγμα που σημαίνει ότι το τρέχον επίπεδο της ανεργίας θα είναι δύσκολο να απορροφηθεί.
Τον περασμένο Απρίλιο, η Galp (ένας πορτογαλικός ενεργειακός όμιλος) εγκαινίασε ένα ανακαινισμένο διυλιστήριο στο Sines. Με € 1,4 δις είναι η μεγαλύτερη βιομηχανική επένδυση στην ιστορία της Πορτογαλίας. Θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στο ισοζύγιο πληρωμών της χώρας, γιατί θα εξάγει πετρέλαιο. Όλα αυτά είναι εξαιρετικά, όχι όμως όταν πρόκειται για τις επιπτώσεις στον τομέα της απασχόλησης. Μόνο εκατό άνθρωποι θα επωφεληθούν. Αυτό είναι σχεδόν τίποτα και είναι ένα παράδειγμα που αποκαλύπτει το δίλημμα των σύγχρονων οικονομιών. Τεράστιες επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων στη βαριά βιομηχανία, μπορούν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα και στο εμπορικό ισοζύγιο, αλλά δημιουργούν πολύ λίγες θέσεις εργασίας. Μερικές φορές, μειώνουν κιόλας τον αριθμό των εργαζομένων. Αυτό που αληθεύει για την Galp είναι επίσης αλήθεια και για τους περισσότερους βιομηχανικούς τομείς στην Πορτογαλία, καθώς και στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Αυτός είναι ο λόγος που πρέπει να εξετάσουμε με δυσπιστία τις υποσχέσεις της «αναβίωσης της βιομηχανίας», για την οποία κάνουν λόγο οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις: μπορεί να είναι καλές για το ΑΕΠ, αλλά έχουν πολύ μικρό αντίκτυπο στην απασχόληση, ένα από τα σημαντικότερα  προβλήματα της Ευρώπης. Καλά θα κάνουμε να θυμόμαστε ότι έξι εκατομμύρια θέσεις εργασίας έχουν καταστραφεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων ετών, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ILO). Αλλά τα προβλήματα δεν περιορίζονται στη βιομηχανία και στην αυξημένη χρήση της ρομποτικής. Υπάρχουν άλλοι τομείς, όπως οι υπηρεσίες, στις οποίες η καινοτομία έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, η οποία σχεδόν πάντα οδηγεί στο να κάνουν την ίδια δουλειά, ή περισσότερη, λιγότεροι άνθρωποι. Οι πιο καινοτόμοι οικονομικοί τομείς, όπως αυτοί που συνδέονται με τις νέες τεχνολογίες και τις βιοεπιστήμες, μπορούν επίσης να είναι ιδιαίτερα κερδοφόροι και να αποτελούν ένα μεγάλο μέρος της βιομηχανίας, αλλά δημιουργούν λιγότερες θέσεις εργασίας από ό,τι οι αντίστοιχες επενδύσεις σε πιο παραδοσιακούς τομείς – αυτούς που είναι ήδη κορεσμένοι.
Στην Ευρώπη, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που δυσχεραίνουν τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Το πρώτο είναι η έλλειψη καινοτομίας, ένα πεδίο στο οποίο είμαστε πολύ πίσω από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο δεύτερος παράγοντας είναι το σχετικά υψηλό κόστος της εργασίας και η άκαμπτη αγορά εργασίας. Ένα εργοστάσιο των ΗΠΑ έχει περισσότερους εργαζόμενους για να κάνει το ίδιο προϊόν, ενώ ένα ευρωπαϊκό έχει περισσότερα ρομπότ. Φαίνεται πιο σύγχρονο, αλλά θα πρέπει να διαχειριστεί τα προβλήματα απασχόλησης που αντιμετωπίζουμε. Ο τρίτος παράγοντας είναι η δυσμενής δημογραφική δυναμική, η οποία δημιουργεί σημαντικές οικονομικές πιέσεις βάζοντας ένα υψηλό κόστος στην κοινωνική προστασία, κάτι που, ταυτόχρονα, σημαίνει ότι υπάρχει λιγότερη νέο αίμα ή έμπειροι άνθρωποι ή καινοτόμοι που εισέρχονται στην αγορά εργασίας. Δεν θα είναι εύκολο να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση.

Είναι ευρέως γνωστό ότι χωρίς ετήσια ανάπτυξη άνω του 2 τοις εκατό, δεν υπάρχει καθαρή δημιουργία θέσεων εργασίας. Ωστόσο, αυτό το επίπεδο ανάπτυξης γίνεται όλο και πιο ουτοπικό στην Πορτογαλία, την Ισπανία, τη Γαλλία και ίσως ακόμη και τη Γερμανία. Αυτό σημαίνει ότι θα έχουμε μεγάλες δυσκολίες στη μείωση της ανεργίας. Είναι πολύ πιθανό ότι μπαίνουμε σε μια περίοδο χρόνιας ανεργίας, αν δεν αλλάξουμε πολλά πράγματα στο κοινωνικό συμβόλαιο μας.
Ας εξετάσουμε το ακόλουθο δίλημμα: σχεδόν παντού στην Ευρώπη, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και η μη βιώσιμη φύση των συνταξιοδοτικών συστημάτων έχει ωθήσει τις κυβερνήσεις να αυξήσουν τα όρια συνταξιοδότησης. Δεν φαίνεται να υπάρχει άλλη επιλογή για την αντιμετώπιση των παραδοσιακών κενών που χωρίζουν την παιδική ηλικία από τη νεότητα και την ηλικία εργασίας από τα γηρατειά. Ωστόσο, μένοντας πλέον σε μια στάσιμη αγορά εργασίας, οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας δεν απελευθερώνουν θέσεις εργασίας για τη νεολαία και αυτό οδηγεί σε ποσοστά ρεκόρ της ανεργίας των νέων. Όμως, επειδή οι οικονομίες μας δεν είναι σε θέση να πληρώσουν για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού των συνταξιούχων, το αδιέξοδο φαίνεται συνολικό, αν δεν καταλήξουμε σε μερικές καινοτόμες λύσεις, όπως μία μεταβατική περίοδο μεταξύ της κατάλληλης ηλικίας για εργασία και του γήρατος, που χαρακτηρίζεται από μερική απασχόληση με χαμηλότερους μισθούς. Πρέπει να βρούμε νέους τρόπους για να διανείμουμε ένα αγαθό που είναι λιγότερο διαθέσιμο απ’ όσο νομίζαμε – αυτό της μισθωτής εργασίας – και να αναζητήσουμε ελεύθερο χρόνο και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, καθώς και τρόπους ζωής που προσδιορίζονται  λιγότερο από την απεριόριστη πρόσβαση σε καταναλωτικά αγαθά.

http://www.presseurop.eu/en/content/source-information/20051-publico