Η Κύπρος σε απομόνωση, γερμανικά σενάρια για ευρώ δύο ταχυτήτων

Το κυπριακό ευρώ δεν είναι πια σαν των άλλων μελών της ευρωζώνης. Το «κούρεμα» των καταθέσεων και οι ασφυκτικοί περιορισμοί στις τραπεζικές συναλλαγές που παραβιάζουν μια βασική κοινοτική ελευθερία, αυτή που αφορά την κίνηση κεφαλαίων, σηματοδοτούν στην πράξη άτυπη κατάσχεση περιουσίας, κάτι απολύτως πρωτοφανές στα ευρωπαϊκά πράγματα.

Με αυτή την έννοια, η διάσπαση της ευρωζώνης συντελείται ήδη, με την απομόνωση ενός κράτους- μέλους που βρίσκεται σε ειδικό status quo και μάλιστα χωρίς προθεσμία.

Το μεγάλο ερώτημα είναι αν αυτή είναι μια πορεία χωρίς επιστροφή, αν δηλαδή η διάσπαση θα εξελίσσεται για να ολοκληρωθεί κάποια στιγμή, ή αν πρόκειται για σταθμό στη διαδρομή προς την οικονομική/πολιτική ενοποίηση που για να γίνει θα έχουν προηγηθεί θεραπείες-σοκ στις χώρες με προβλήματα ελλειμμάτων και χρέους.

Κανείς δεν ξέρει αυτή τη στιγμή αν έχουν δίκιο ή όχι οι «Financial Times» ή η «Nomura» που βλέπουν τη διάλυση να πλησιάζει. Αυτό που οπωσδήποτε συμβαίνει είναι ότι πλέον λαμβάνονται αποφάσεις

τόσο υψηλού πολιτικού και οικονομικού ρίσκου που τα πάντα μπορεί να συμβούν εκτός προγράμματος, από ατύχημα.

Ηδη στην Κύπρο ακούγονται φωνές για έξοδο από την ευρωζώνη. Το είπε ο αντιπρόεδρος του συγκυβερνώντος ΔΗ.ΚΟ. Νίκος Παπαδόπουλος (γιος του Τάσσου), ο νομπελίστας οικονομολόγος και πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Οικονομίας της Κύπρου Χρ. Πισαρίδης, ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος, το λένε πολίτες στις διαδηλώσεις πάνω στο θυμό τους, τους ενθαρρύνει και ο Πολ Κρούγκμαν, που, όπως ο ίδιος έχει παραδεχθεί, δεν γνωρίζει το νησί. Το ΑΚΕΛ ζητάει δημοψήφισμα μεταθέτοντας το βάρος της επιλογής σε μια σαστισμένη κοινωνία που δεν ξέρει ούτε τι ακριβώς προηγήθηκε των ευρωπαϊκών αποφάσεων, πόσω μάλλον τι ακολουθεί. Μια τέτοια έξοδος θα ήταν άλμα στο κενό αν λάβει κανείς υπ’ όψιν όλα τα γεωοικονομικά δεδομένα. Οταν, όμως, ήδη γίνεται λόγος για την «Αργεντινή της Μεσογείου», μπορεί εύκολα να καλλιεργηθεί η ψευδαίσθηση ότι τα χειρότερα είναι τώρα και δεν υπάρχουν άλλα. Πόσω μάλλον όταν στις αρχές του καλοκαιριού θα βρεθεί με πιεστικό τρόπο στο προσκήνιο το Κυπριακό. Τότε θα μπορούσε το σενάριο «cy-exit» να γοητεύσει εντονότερα κόμματα και πολίτες ως τρόπος απεμπλοκής από ένα σχέδιο λύσης που θα μοιάζει με εκείνο που απορρίφθηκε το 2004.

Μία από τις δραματικές συνέπειες της απόφασης του Eurogroup για την Κύπρο είναι η κρίση εμπιστοσύνης που προκαλείται στις σχέσεις καταθετών και τραπεζών. Οι έχοντες καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ γνωρίζουν ότι, αν μια τράπεζα βρεθεί κοντά στην κατάρρευση, μπορεί να αντιμετωπιστούν ως επενδυτές και ολιγάρχες που θα πρέπει να αναλάβουν το βάρος της διάσωσης. Σε πρόσφατη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε μεταξύ ευρωσοσιαλιστών στις Βρυξέλλες συζητήθηκε ανοιχτά ο κίνδυνος μεταφοράς κεφαλαίων από τον Νότο στον ασφαλή Βορρά, γεγονός που θα υπονομεύσει στην πράξη τα προγράμματα προσαρμογής που εφαρμόζονται. Αυτό είναι και το επιχείρημα όσων πιστεύουν ότι το Βερολίνο έχει κρυφή ατζέντα και προετοιμάζεται για μια νέα τάξη πραγμάτων με δύο ζώνες στο εσωτερικό της ευρωζώνης που θα χρησιμοποιούν το μαλακό και το σκληρό ευρώ αναλόγως της δημοσιονομικής τους υγείας και της ευρωστίας του χρηματοπιστωτικού τους συστήματος. Αλλά στην πραγματικότητα κανείς δεν ξέρει ποιο είναι το τέλος του δρόμου.  

Και αν η Σλοβενία αναγκαστεί να ζητήσει «διάσωση»; Και αν η Λετονία γίνει το 18^ο μέλος της ευρωζώνης; Θα επαναληφθεί το κυπριακό παράδειγμα και θα υπάρξει κάποιο άλλο πείραμα που αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να φανταστούμε;

 Ισπανία ή Σλοβενία ο επόμενος υποψήφιος για διάσωση

Δημοσκόπηση μεταξύ οικονομολόγων, που έκανε το πρακτορείο ειδήσεων Ρόιτερς, έδειξε ότι υπάρχουν ισχυρές εκτιμήσεις κατά τις οποίες και άλλη χώρα της ευρωζώνης θα χρειαστεί σύντομα διάσωση. Το πιστεύουν οι 36 στους 48 οικονομολόγους που ρωτήθηκαν στο πλαίσιο της έρευνας. Οι 16 κατονόμασαν την Ισπανία και ισάριθμοι τη Σλοβενία, όπου ο τραπεζικός τομέας είναι υπερδιογκωμένος και χρειάζεται άμεσα ανακεφαλαιοποίηση. Η πρωθυπουργός της Σλοβενίας Αλένκα Μπράτουσεκ, μετά τη συμφωνία για την Κύπρο, προσπάθησε να ξορκίσει το κακό, υποστηρίζοντας ότι η χώρα της μπορεί να επιλύσει τα προβλήματά της μόνη της, αλλά το κόστος δανεισμού έχει ανέβει πολύ.

Στη Μάλτα εκφράζονται φόβοι ότι σύντομα θα επιβληθεί η εφαρμογή πικρής συνταγής, αλλά ακόμη και το Λουξεμβούργο των 3^Α αντιλαμβάνεται ότι σύντομα θα πρέπει να αλλάξει πολλά στη λειτουργία του τραπεζικού του συστήματος, αφού οι φορολογικοί παράδεισοι έχουν μπει στο στόχαστρο από μια Γερμανία που μπλόκαρε για μήνες την ανάπτυξη μηχανισμού τραπεζικής εποπτείας από την ΕΚΤ πετυχαίνοντας τελικά την εξαίρεση των μη συστημικών τραπεζών, των μικρότερων δηλαδή, γιατί υπάρχουν πολλές τέτοιες στα ομόσπονδα κρατίδια που διαδραματίζουν νευραλγικό ρόλο στη γερμανική οικονομία.

Ενίσχυση των ποσοστών του ευρωσκεπτικισμού

Ο ευρωσκεπτικισμός τέμνει οριζόντια το πολιτικό σύστημα. Η οικονομική καταστροφή της Κύπρου, πίσω από τη βιτρίνα της διάσωσης, πυροδότησε τις αμφιβολίες και την απογοήτευση της ελληνικής κοινωνίας για τη φιλοσοφία και τους κανόνες λειτουργίας που διέπουν την ευρωζώνη. Σύμφωνα με τα ποιοτικά στοιχεία των μετρήσεων που έχουν φτάσει σε κομματικά επιτελεία και πραγματοποιήθηκαν μετά το ξέσπασμα της κυπριακής κρίσης, η ψυχική απόσταση των πολιτών από ό,τι σημαίνει σήμερα ευρωζώνη διαρκώς μεγαλώνει. Και μάλιστα αυτή η τάση εκφράζεται και στο εσωτερικό κομμάτων, όπως η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ, που σε επίπεδο ηγεσίας θεωρούν φετίχ το νόμισμα.

Το φαινόμενο του ευρωσκεπτικισμού βρίσκεται σε έξαρση σε ολόκληρη την Ε.Ε. και τροφοδοτείται από την ύφεση, την ανεργία, την απουσία αίσιας προοπτικής, τον πολιτικό κυνισμό που καθορίζει τις αποφάσεις.

Ωστόσο, στην Ελλάδα το έδαφος είναι ιδιαίτερα εύφλεκτο λόγω της πολυετούς λιτότητας και της ανεξέλεγκτης διάχυσης της φτώχειας.

Παρ’ όλα αυτά, κατά τις ίδιες πληροφορίες, δεν καταγράφεται αποδυνάμωση της άποψης για την αναγκαιότητα της ελληνικής παρουσίας στην ευρωζώνη.

Υπάρχει, με άλλα λόγια, ένα συλλογικό ψυχολογικό αδιέξοδο: Το ευρωπαϊκό περιβάλλον γίνεται απογοητευτικό, αλλά δεν διαφαίνεται άλλος ρεαλιστικός δρόμος.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΠΑΝΟΥ
Δημοσιεύεται στον Τύπο της Κυριακής