Της Έφης Μπάσδρα*
Πάλι τον καυτό μήνα Ιούλιο διάλεξε η κα. υπουργός για να καταθέσει το Προσχέδιο Νόμου πλέον «Οργάνωση Ανώτατης Εκπαίδευσης, Ανεξάρτητη Αρχή για τη Διασφάλιση και Πιστοποίηση της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση».
Ένα χρόνο πριν (http://www.antinews.gr/2010/07/01/52108/) διέρρεε κάποιες από τις σαρωτικές αλλαγές που ετοίμαζε με σκοπό την πλήρη μεταλλαγή του Ελληνικού Δημόσιου Πανεπιστημίου. Προς το καλύτερο; Μένει εν αμφιβόλω…
Ελπίζουμε, τριάντα χρόνια μετά να μην βρεθούμε πάλι στο σημερινό σημείο μηδέν των ελληνικών δημόσιων πανεπιστημίων μετά την εφαρμογή των τότε σαρωτικών αλλαγών του νόμου πλαισίου ’82, που εισηγήθηκε ο νυν πρωθυπουργός και τότε υπουργός της Παιδείας!
Το νομοσχέδιο καλύπτει όλο το φάσμα της ανώτατης εκπαίδευσης, εστιάζει όμως σε τρία σημεία: στο σύστημα διοίκησης των πανεπιστήμιων, στο πρόβλημα των αιωνίων φοιτητών και στον περιορισμένο χρόνο φοίτησης.
- Η διοίκηση των πανεπιστημίων ανατίθεται πλέον σε δεκαπενταμελές συμβούλιο, οκτώ μέλη του όποιου εκλέγονται από ενιαίο ψηφοδέλτιο από καθηγητές πρώτης βαθμίδας του οικείου ΑΕΙ/ΤΕΙ, ενώ ένα μέλος είναι εκπρόσωπος των φοιτητών που εκλέγεται από ενιαίο ψηφοδέλτιο (εσωτερικά μέλη) και τα υπόλοιπα είναι εξωπανεπιστημιακά, που εκλέγονται μετά από προκήρυξη από τα εσωτερικά μέλη. Η θητεία είναι τετραετής, ανανεώσιμη για μια ακόμη φορά. Το συμβούλιο εκλέγει μεταξύ των μελών του τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο, χωρίς να διευκρινίζεται αν θα ανήκει στα εσωτερικά η εξωτερικά μέλη. Ο πρύτανης εκλέγεται μετά από διεθνή προκήρυξη και διορίζεται από το Συμβούλιο, από το όποιο μπορεί και να παυτεί, με τριετή θητεία ανανεώσιμη για μια φορά, και συμμετέχει σε αυτό χωρίς δυνατότητα ψήφου, με τη δυνατότητα όμως της απαξιωτικής «διατύπωσης γνώμης»! Το Συμβούλιο είναι το παντοδύναμο όργανο που ελέγχει τα πάντα στο πανεπιστήμιο, το ίδιο όμως φαίνεται ότι δεν ελέγχεται από πουθενά! Ο κοσμήτορας της κάθε σχολής επιλέγεται επίσης από το Συμβούλιο! Ο θεσμός της Γενικής Συνέλευσης παραμένει, του Τομέα όμως φαίνεται ότι βαίνει προς κατάργηση. Το πάλε ποτέ ισχυρό πανεπιστημιακό άσυλο έξυπνα εξαφανίζεται και αντικαθίσταται από το σύντομο άρθρο 4, την ακαδημαϊκή ελευθερία. Εν κατακλείδι, η όλη διοίκηση του πανεπιστημίου συγκεντρώνεται στα χέρια ενός πανίσχυρου οργάνου που μόνο κατά το ήμισυ προέρχεται από την πανεπιστημιακή κοινότητα.
- Το πρόβλημα των αιωνίων φοιτητών αναδεικνύεται σε κυρίαρχο θέμα, χωρίς ουσιαστικά να αποτελεί το κύριο αγκάθι στη λειτουργία του σημερινού δημόσιου πανεπιστημίου. Επιπλέον, ο νέος νόμος δεν το αντιμετωπίζει στη ρίζα του. Οι φοιτητές μπορούν να φοιτούν για ν+2 χρόνια, εκτός από τους εργαζόμενους φοιτητές όπου προβλέπεται μεγαλύτερη διάρκεια σπουδών. Ο φοιτητής είναι υποχρεωμένος να εγγράφεται σε κάθε εξάμηνο και η μη εγγραφή του σε δυο συνεχόμενα εξάμηνα οδηγεί στη διαγραφή του. Η παραπάνω ρύθμιση ουδόλως λύνει το πρόβλημα των αιωνίων φοιτητών διότι εφ’ όσον δεν υπάρχουν όροι εγγραφής στο επόμενο εξάμηνο, όλοι θα εγγράφονται μέχρι και την συμπλήρωση του χρόνου ν+2. Μέχρι τότε το ελληνικό κράτος θα έχει δαπανήσει χρήματα για ν+2 έτη φοίτησης, που μπορεί και να πάνε στο «βρόντο». Στα πανεπιστήμια της αλλοδαπής, που τόσο συχνά αναφέρει η κα. υπουργός ως παράδειγμα, ισχύουν τα ακόλουθα: εάν ο φοιτητής δεν κατορθώσει στα πρώτα τέσσερα εξάμηνα να συγκεντρώσει μέσο όρο βαθμολογίας τη βάση (για κάθε εξάμηνο αποτυχίας του ενημερώνεται), τότε «απολύεται» από το πανεπιστήμιο. Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα σε φοιτητές, αιτιολογημένα, να διακόψουν για ένα με δυο χρόνια τη φοίτηση τους, την οποία και μπορούν να συνεχίσουν μετά από εκ νέου αίτηση.
- Ο περιορισμένος χρόνος φοίτησης, οι τριετείς δηλαδή σπουδές βασισμένες στην συλλογή «ακαδημαϊκών μονάδων», 180 το σύνολο, είναι ίσως το χειρότερο σημείο του νόμου. Εισάγονται και οι σύντομοι κύκλοι σπουδών με μονοετείς και διετείς σπουδές. Τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα μετατρέπονται πλέον σε ιδρύματα κατάρτισης και όχι εκπαίδευσης, που θα παράγουν ανθρώπους για τις ανάγκες της αγοράς, προσαρμοσμένους σε πρόσκαιρες απαιτήσεις, χωρίς ευρύ υπόβαθρο γνώσης που θα τους επέτρεπε προσαρμογές και ευελιξίες σε χαλεπούς καιρούς. Δεν φαίνεται να εισάγονται δίδακτρα, καταργούνται όμως δια της πλαγίας οδού από το 2014 τα διδακτικά συγγράμματα. Υπάρχει, πολύ σωστά, αυστηρός περιορισμός στην απώλεια διδακτικών ωρών με κίνδυνο απώλειας μαθημάτων.
Ο νόμος ορίζει και τις εξελίξεις των μελών ΔΕΠ, καταργώντας την βαθμίδα του λέκτορα και την βαθμίδα του μόνιμου επικούρου καθηγητή. Η μονιμοποίηση γίνεται κατευθείαν στη βαθμίδα του αναπληρωτή καθηγητή, ο οποίος και στη συνέχεια εξελίσσεται, με κλειστή όμως διαδικασία. Η εισηγητική επιτροπή είναι ολιγομελής (7μελής) και αποτελείται από μέλη του οικείου πανεπιστημίου και εξωτερικούς κριτές. Δεν αναφέρεται πουθενά στο νόμο ο τρόπος επιλογής του καθηγητή-διευθυντή του εργαστηρίου ή της κλινικής!
Επιπλέον, ορίζεται ο τρόπος χρηματοδότησης των πανεπιστημίων από το κράτος καθώς και ιδιωτικούς φορείς, και γίνεται εκτενής αναφορά στην αρχή διασφάλισης και πιστοποίησης της ποιότητας στην ανωτάτη εκπαίδευση.
Η παιδεία στην Ελλάδα έχει ανάγκη από μια ευρεία αναδιάρθρωση. Από την πρωτοβάθμια, στη δευτεροβάθμια και καταληκτικά στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πρέπει να πρωτοστατήσει στη διαμόρφωση ενός έξυπνου και πρωτοποριακού ελληνοκεντρικού ρεύματος που θα ξανά-αναδείξει σε ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο αφενός μεν την ιστορικότητα μας κυρίως όμως τη σύγχρονη μας παρέμβαση στο επιστημονικό γίγνεσθαι της πρωτοπορίας και της καινοτομίας. Το σχέδιο νόμου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση αν και περιέχει ικανά στοιχειά για την βελτίωση του πανεπιστημίου δεν φαίνεται να ενισχύει και να υπερασπίζεται το δημόσιο του χαρακτήρα του. Σημεία έντονης κριτικής, τα συμβούλια διοίκησης, ο περιορισμένος χρόνος σπουδών, η ατολμία σε θέματα αξιολόγησης μελών ΔΕΠ και διάρθρωσης των σπουδών.
Το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης και μερική λύση εξόδου από την κρίση. Σίγουρα διαθέτει δυναμικό εν εκτινάξει!
Βρίσκεται όμως σε σημείο καμπής. Ίσως και απαξίας.
Κύριοι υπεύθυνοι η πολιτεία αλλά και το επιστημονικό προσωπικό.
Ευθύνη ακέραια του επιστημονικού προσωπικού, η υπηρεσία με όρους αξιακής συνεισφοράς και προσφοράς. Και κάποιες φορές και αυταπάρνησης…
Ευθύνη ακέραια της πολιτείας, η θωράκιση και προάσπιση του δημόσιου χαρακτήρα του, καθιστώντας το αξιόπιστο και ανταγωνιστικό στην απαιτητική ευρωπαϊκή και παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Εύχομαι ειλικρινά η κα. υπουργός να συναισθάνεται το ίδιο βαριά την ευθύνη!
*Έφη Κ. Μπάσδρα, DDS, PhD
Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών
Υφηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Χαιδελβέργης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου