Η εξουσία των αγράμματων

Μελετώντας το βιβλίο του Michael Shermer, με τίτλο «Why people believe weird things», που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, συνάντησα ένα κεφάλαιο με την επικεφαλίδα: Τα μέσα παρατήρησης διαμορφώνουν τα αποτελέσματα (της παρατήρησης). Αναφέρει εκεί το κλασικό παράδειγμα του ιχθυολόγου που ρίχνει τα δίχτυα του πάντα την ίδια ώρα και στην ίδια τοποθεσία, συγκεντρώνει τα ευρήματά του, τα συστηματοποιεί και καταλήγει σε δύο μεγάλες γενικεύσεις:

(1) κανένα θαλάσσιο ον δεν είναι μικρότερο από πέντε εκατοστά και (2) όλα τα θαλάσσια όντα έχουν βράγχια. Και όταν ο ιχθυολόγος έρχεται αντιμέτωπος με το επιχείρημα πως υπάρχουν πολλοί θαλάσσιοι οργανισμοί με μέγεθος μικρότερο των πέντε εκατοστών και με διαφορετικό αναπνευστικό σύστημα, απαντά πως ό,τι δεν πιάνει το δίχτυ του δεν είναι θαλάσσιος οργανισμός. Υπερασπίζεται, δηλαδή, πως οτιδήποτε βρίσκεται έξω από το πεδίο της ιχθυολογικής του γνώσης δεν είναι δυνατόν να αποτελεί μέρος του βασιλείου των θαλάσσιων όντων.

Δεν χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να μεταφερθούμε από αυτό το παράδειγμα στις σημερινές συνθήκες της οικονομίας μέσα στο ζοφερό περιβάλλον που διαμορφώνει η κυβέρνηση Τσίπρα - Καμμένου. Άτομα που ασπάστηκαν τον κομμουνισμό εντασσόμενοι στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, άτομα τα οποία υπηρετούσαν την προπαγάνδα του καθεστώτος Γιαρουζέλσκι στην Πολωνία, άτομα που διεκδικούσαν μέχρι τέλους τη θέση του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ, άτομα που τα διέκρινε και τα διακρίνει η λατρεία απέναντι στην ισχύ του κόκκινου πατερούλη ή του τριτοδρομικού δικτατορίσκου, άτομα των οποίων οι προσλαμβάνουσες παραστάσεις ορίζονταν γεωγραφικά από το κτίριο του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, την παλαιά Φυσικομαθηματική και τη Νομική στη Σόλωνος, δεν μπορούν να αντιληφθούν πώς λειτουργούν η οικονομία, η κοινωνία και ο κόσμος.

Η απολυταρχία, η δεσποτεία, ο έλεγχος και ο κινηματικός χαρακτήρας των αρχών τους αρνούνται να φιλοξενήσουν έννοιες όπως είναι η οικονομική ελευθερία, η ελευθερία στις συναλλαγές, οι κοινωνικές ελευθερίες και τα δικαιώματα, αλλά και οι ευθύνες που απορρέουν από τις δυνατότητες που προσφέρει η ελευθερία.

Είναι, δυστυχώς, έξω από το πεδίο των παρατηρήσεών τους όσα συμβαίνουν. Συγκρούονται καθημερινά με την πραγματικότητα και με τις εξελίξεις, υποκύπτοντας όμως ευλαβικά μόνο όταν συνειδητοποιούν πως η υποχώρησή τους αυτή, η μετάνοια δηλαδή, θα τους δώσει λίγες εβδομάδες ή λίγους μήνες ακόμα στην εξουσία. Η καταστροφή στην οικονομία είναι καταλυτική. Η κοσμοθεωρία τους τυλίγει ασφυκτικά την οικονομία και την επιχειρηματικότητα. Απαιτείται ταχύτατη κίνηση ανάσχεσης του φαινομένου.

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 24 Ιουλίου.