Όταν το
2013 ο David Cameron δεσμευόταν ότι θα κάνει δημοψήφισμα για την
παραμονή ή όχι του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ε.Ε., θεωρούσε ότι έκανε μια
εξαιρετική για την καριέρα του, κίνηση. Η οποία, εάν κέρδιζε, θα του
εξασφάλιζε παντοκρατορία στην πολιτική σκηνή της χώρας. Ή αυτό νόμιζε.
Η ιστορία, αμείλικτη, ήρθε να του αποδείξει ότι έκανε
τεράστιο λάθος. Ένα λάθος θανάσιμο για την καριέρα του και εξαιρετικά
ακριβό για την χώρα του...
Την περασμένη Παρασκευή ο Βρετανός πρωθυπουργός, επέλεξε να κάνει ένα ακόμη λάθος. Αντί να ενεργοποιήσει το Άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβώνας (ενέργεια απαραίτητη για το άνοιγμα της διαδικασίας αποχώρησης μιας χώρας), παρά την προεκλογική του δέσμευση γι’ αυτό, αποφάσισε να αφήσει την ευθύνη στον διάδοχό του. Επιμηκύνοντας ιδιαίτερα πολύ την αστάθεια και την αβεβαιότητα που σκεπάζουν το Νησί από τα πρώτα λεπτά ώρα της ανακοίνωσης του αποτελέσματος. Οι οποίες είναι, την δεδομένη στιγμή, το μεγαλύτερο πρόβλημα στην υπόθεση Brexit…
Αυτή η αβεβαιότητα περί του πως ακριβώς και κάτω από ποιους όρους θα γίνει η αποχώρηση από την Ένωση, έχει παγώσει εδώ και πολλές εβδομάδες μεγάλο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας στην Βρετανία. Σε συνδυασμό δε με την πλήρη πολιτική αστάθεια που δημιουργήθηκε από τις αποφάσεις του συνόλου σχεδόν της πολιτικής ηγεσίας της χώρας, δημιουργεί την ομίχλη που σκεπάζει το μέλλον του Ηνωμένου Βασιλείου.
Αυτή η ομίχλη είναι η κύρια αιτία που θεωρείται ότι οι συνέπειες του Brexit συνολικά, είναι μη εντοπίσιμες και μη υπολογίσιμες, ακόμη. Υπάρχουν οι αρχικοί υπολογισμοί, ξέρουμε κάποια από τα πράγματα που θα συμβούν αλλά η συνολική εικόνα είναι θολή. Ας δούμε μερικά σημαντικά, από όσα ξέρουμε…
Καταρχήν, είναι βέβαιο ότι θα επηρεαστεί αρνητικά, σε σημαντικό βαθμό, ο τομέας των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Φυσικά, δεν πρόκειται να εξαφανιστεί το City, όπως υπερβολικά αναφέρουν κάποιοι. Το Λονδίνο, ίσως, καταφέρει να γίνει το παγκόσμιο οικονομικό κέντρο που επί δεκαετίες επιθυμεί. Το ζήτημα είναι πως θα πρέπει να το κάνει χωρίς ένα πολύ μεγάλο μέρος των συναλλαγών που αφορούν χώρες-μέλη της Ε.Ε. Μια πτώση των χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων της τάξης του 30%, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί απίθανη.
Διότι, η απώλεια του European Financial Passport (Ευρωπαϊκό Χρηματοπιστωτικό Διαβατήριο, γνωστό σαν EUPassport, που επιτρέπει σε μία εταιρεία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, αδειοδοτημένη από τις αρμόδιες αρχές μιας χώρας, να δραστηριοποιείται σε όλη την υπόλοιπη Ένωση, χωρίς νέες χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης, μόνο με μία ενημέρωση εγκατάστασης ή εξ αποστάσεως) για όσους οργανισμούς εδρεύουν εκεί, θα έχει μεγάλο κόστος.
Λάβετε υπόψιν σας πως, παρ' όλες τις διαψεύσεις και τις αρνήσεις, μεγάλος αριθμός funds και τραπεζών (ειδικά τα πρώτα έχουν σοβαρότατο πρόβλημα στις συναλλαγές τους στις Ευρωπαϊκές αγορές) ήδη έχουν στείλει ανθρώπους σε Ευρωπαϊκές πόλεις, διερευνώντας τις δυνατότητες μετεγκατάστασης.
Σε κάποιες, λίγες περιπτώσεις μάλιστα, οι αποφάσεις έχουν παρθεί. Μια ειδικά, είναι ιδιαίτερα "χτυπητή", καθώς έχει εκδώσει διάψευση, αλλά ήδη έχει προσλάβει την ομάδα μηχανικών που θα πραγματοποιήσει την ανακατασκευή συγκεκριμένου κτιρίου, σε "γειτονική" χώρα…
Η μεγαλύτερή (γνωστή) δυσμενής οικονομική επίπτωση στην Γηραιά Αλβιόνα όμως, θα έρθει από άλλον τομέα. Αυτόν των ξένων επενδύσεων (Foreign Direct Investment). Όλα τα αξιόλογου (και τα περισσότερα μη αξιόλογου) μεγέθους επενδυτικά σχέδια στο Μεγάλο Νησί, έχουν "παγώσει" εδώ και μήνες. "Παγώσει" α λα Ελληνικά. Και δεν αναμένεται να ενεργοποιηθούν ξανά, αν δεν ξεκαθαρίσει η κατάσταση σε εξαιρετικά σημαντικό βαθμό. Δηλαδή σε περισσότερο από ένα χρόνο…
Ο συγκεκριμένος τομέας δραστηριότητας δε, έχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία για την Μεγάλη Βρετανία, λόγω του ισοσκελισμού του εξαιρετικά υψηλά (-5,2% του Α.Ε.Π. το 2015) ελλειμματικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της, από τις εισροές κεφαλαίων προς επένδυση.
Με απλά λόγια, απλουστευμένα και με λίγη υπερβολή, χωρίς νέες επενδύσεις, η Βρετανία αρχίζει να κάνει τα πρώτα βήματα προς μία κατάσταση, παρόμοια με αυτήν της Ελλάδας του 2009…
Εκτός από αυτά, η ανυπαρξία επενδύσεων, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε στην Ελλάδα πια, έχει σαν άμεση συνέπεια την μη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και, σταδιακά, την απώλεια των όσων ήδη υπάρχουν.
Δεν νομίζω ότι χρειάζονται περισσότερα σχόλια πάνω στο τι θα συμβεί στην Βρετανική αγορά εργασίας τον επόμενο χρόνο…
Στις παραπάνω οικονομικές συνέπειες (συν κάποιες ακόμα που μπορούμε να αναγνωρίσουμε από τώρα, π.χ. πτώση της φουσκωμένης αγοράς ακινήτων, που όμως θα μετριαστεί από την υποτίμηση της λίρας) προσθέστε:
Α. Έναν συντριπτικά ηττημένο πρωθυπουργό, που θα τελεί υπό παραίτηση για ένα δίμηνο τουλάχιστον.
Β. Ένα κυβερνόν κόμμα που θα αναζητά νέο αρχηγό, για δυόμιση μήνες (ανακοινώθηκε η ημερομηνία εκλογής, 9 Σεπτεμβρίου). Με επικρατέστερο τον Boris Johnson (κάποιοι Tories μιλούν για εφιάλτη) και δεύτερη πιθανή διάδοχο, την Theresa May (Συντηρητική της Δεξιάς πτέρυγας αλλά, παραδόξως, και ένθερμη υποστηρίκτρια του Remain). Ένα κυβερνόν κόμμα το οποίο, αφού εκλέξει αρχηγό, θα πρέπει να κάνει συνέδριο. Αν θεωρήσουμε βέβαιο ότι δεν θα γίνουν γενικές εκλογές.
Γ. Ένα κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης με αρχηγό που δεν έχει την εμπιστοσύνη της συντριπτικής πλειοψηφίας της κοινοβουλευτικής του ομάδας, Μαρξιστικών ιδεών και αρχών, ο οποίος επιμένει να μην παραιτηθεί από την ηγεσία. Με την διάσπαση να φαντάζει καθόλα πιθανή. Ενώ επόμενη αρχηγός των Εργατικών αναμένεται να είναι η Angela Eagle (κεντρώα Labour, στενή συνεργάτιδα του Gordon Brown και- πραγματικά, όχι α λα Corbyn -ένθερμη υποστηρίκτρια του Remain).
Πως σας φαίνεται όλο αυτό; Τι θα συμβεί π.χ. αν εκλεγούν στις ηγεσίες των κομμάτων οι κυρίες May και Eagle, αποφασίζοντας ότι, πριν το Κοινοβούλιο ενεργοποιήσει το Άρθρο 50, η χώρα χρειάζεται νέες εκλογές; Κάπου στον Νοέμβριο; Πόση αβεβαιότητα θα υπάρξει ακόμη; Αντιμετωπίζει το Ηνωμένο Βασίλειο πολιτικούς και οικονομικούς εφιάλτες ή όχι;
Για φανταστείτε (με εκλογές ή χωρίς) ένα ζευγάρι κυβέρνησης-αντιπολίτευσης Johnson-Corbyn;
Αυτός και αν είναι εφιάλτης; Γιατί;
O πρώτος έγραψε δημόσια (προσπαθώντας, εντελώς ανεπιτυχώς, να μιμηθεί τον Sir Winston Churchill) ότι με το Brexit όλα θα είναι μια χαρά, σε στυλ "δεν πάθαμε και τίποτα". Χρησιμοποιώντας σαν επιχείρημα ότι "η λίρα είναι στα επίπεδα 2013 και 14". Λίγες ώρες αργότερα από την δημοσίευση του κειμένου, η Βρετανική λίρα πραγματοποιούσε νέο χαμηλό τριακονταετίας…
Ο δεύτερος; Ο δεύτερος έχει, εδώ και μήνες, επιλέξει σαν έναν από τους συμβούλους του για τα οικονομικά θέματα, τον Γιάνη Βαρουφάκη. Χρειάζεται να προστεθεί κάτι;
Αντί επιλόγου, παραθέτω το σχόλιο ενός αναγνώστη των Financial Times, όπως το μετέδωσε στο Twitter ο Peter Spiegel:
"Μια γρήγορη σημείωση για τις πρώτες τρεις τραγωδίες.
Κατ’ αρχήν, ήταν η εργατική τάξη που ψήφισε για να φύγουμε επειδή ήταν οικονομικά παραμελημένη και είναι αυτή που θα υποφέρει περισσότερο από τον θάνατο εργασίας και επενδύσεων.
Κατά δεύτερον, οι νεότερες γενιές έχασαν το δικαίωμα να ζουν και να εργάζονται σε άλλες 27 χώρες. Ποτέ δεν θα μάθουμε σε πλήρη έκταση τις χαμένες ευκαιρίες, φιλίες, γάμους και εμπειρίες που θα αποστερηθούμε. Οι δικοί μας γονείς, θείοι και παππούδες μας πήραν την ελευθερία κίνησης σε ένα αποχαιρετιστήριο χτύπημα προς μια γενιά που ήδη πνιγόταν στα χρέη των προκατόχων μας.
Τρίτον και ίσως το σημαντικότερο, ζούμε τώρα σε μία δημοκρατία που δεν έχει ανάγκη την τεκμηρίωση. Όταν τα γεγονότα συναντήθηκαν με τους μύθους ήταν τόσο άχρηστα, όσο οι σφαίρες που κάνουν γκελ στα σώματα των εξωγήινων σε μια νουβέλα του Χ. Τζ. Γουέλς. Όταν ο Michael Gove είπε "ο Βρετανικός λαός έχει σιχαθεί του ειδικούς", είχε δίκιο. Μπορεί όμως κάποιος να μου πει την τελευταία φορά που η επικράτηση μιας κουλτούρας που αντιτίθεται στην γνώση οδήγησε σε οτιδήποτε άλλο από τον τυφλό φανατισμό;".
Πραγματικός ύμνος στην ομόνοια και την σύμπνοια, δεν νομίζετε;
Σ.Σ.: Αποτελεί ή όχι μεγάλη βοήθεια για την επικείμενη εκτόξευση της Ελληνικής οικονομίας και την καταπολέμηση της ανεργίας, η υπαγωγή της Μαρινόπουλος στο Άρθρο 99;
Πέτρος Λάζος
capital.gr
Την περασμένη Παρασκευή ο Βρετανός πρωθυπουργός, επέλεξε να κάνει ένα ακόμη λάθος. Αντί να ενεργοποιήσει το Άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβώνας (ενέργεια απαραίτητη για το άνοιγμα της διαδικασίας αποχώρησης μιας χώρας), παρά την προεκλογική του δέσμευση γι’ αυτό, αποφάσισε να αφήσει την ευθύνη στον διάδοχό του. Επιμηκύνοντας ιδιαίτερα πολύ την αστάθεια και την αβεβαιότητα που σκεπάζουν το Νησί από τα πρώτα λεπτά ώρα της ανακοίνωσης του αποτελέσματος. Οι οποίες είναι, την δεδομένη στιγμή, το μεγαλύτερο πρόβλημα στην υπόθεση Brexit…
Αυτή η αβεβαιότητα περί του πως ακριβώς και κάτω από ποιους όρους θα γίνει η αποχώρηση από την Ένωση, έχει παγώσει εδώ και πολλές εβδομάδες μεγάλο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας στην Βρετανία. Σε συνδυασμό δε με την πλήρη πολιτική αστάθεια που δημιουργήθηκε από τις αποφάσεις του συνόλου σχεδόν της πολιτικής ηγεσίας της χώρας, δημιουργεί την ομίχλη που σκεπάζει το μέλλον του Ηνωμένου Βασιλείου.
Αυτή η ομίχλη είναι η κύρια αιτία που θεωρείται ότι οι συνέπειες του Brexit συνολικά, είναι μη εντοπίσιμες και μη υπολογίσιμες, ακόμη. Υπάρχουν οι αρχικοί υπολογισμοί, ξέρουμε κάποια από τα πράγματα που θα συμβούν αλλά η συνολική εικόνα είναι θολή. Ας δούμε μερικά σημαντικά, από όσα ξέρουμε…
Καταρχήν, είναι βέβαιο ότι θα επηρεαστεί αρνητικά, σε σημαντικό βαθμό, ο τομέας των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Φυσικά, δεν πρόκειται να εξαφανιστεί το City, όπως υπερβολικά αναφέρουν κάποιοι. Το Λονδίνο, ίσως, καταφέρει να γίνει το παγκόσμιο οικονομικό κέντρο που επί δεκαετίες επιθυμεί. Το ζήτημα είναι πως θα πρέπει να το κάνει χωρίς ένα πολύ μεγάλο μέρος των συναλλαγών που αφορούν χώρες-μέλη της Ε.Ε. Μια πτώση των χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων της τάξης του 30%, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί απίθανη.
Διότι, η απώλεια του European Financial Passport (Ευρωπαϊκό Χρηματοπιστωτικό Διαβατήριο, γνωστό σαν EUPassport, που επιτρέπει σε μία εταιρεία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, αδειοδοτημένη από τις αρμόδιες αρχές μιας χώρας, να δραστηριοποιείται σε όλη την υπόλοιπη Ένωση, χωρίς νέες χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης, μόνο με μία ενημέρωση εγκατάστασης ή εξ αποστάσεως) για όσους οργανισμούς εδρεύουν εκεί, θα έχει μεγάλο κόστος.
Λάβετε υπόψιν σας πως, παρ' όλες τις διαψεύσεις και τις αρνήσεις, μεγάλος αριθμός funds και τραπεζών (ειδικά τα πρώτα έχουν σοβαρότατο πρόβλημα στις συναλλαγές τους στις Ευρωπαϊκές αγορές) ήδη έχουν στείλει ανθρώπους σε Ευρωπαϊκές πόλεις, διερευνώντας τις δυνατότητες μετεγκατάστασης.
Σε κάποιες, λίγες περιπτώσεις μάλιστα, οι αποφάσεις έχουν παρθεί. Μια ειδικά, είναι ιδιαίτερα "χτυπητή", καθώς έχει εκδώσει διάψευση, αλλά ήδη έχει προσλάβει την ομάδα μηχανικών που θα πραγματοποιήσει την ανακατασκευή συγκεκριμένου κτιρίου, σε "γειτονική" χώρα…
Η μεγαλύτερή (γνωστή) δυσμενής οικονομική επίπτωση στην Γηραιά Αλβιόνα όμως, θα έρθει από άλλον τομέα. Αυτόν των ξένων επενδύσεων (Foreign Direct Investment). Όλα τα αξιόλογου (και τα περισσότερα μη αξιόλογου) μεγέθους επενδυτικά σχέδια στο Μεγάλο Νησί, έχουν "παγώσει" εδώ και μήνες. "Παγώσει" α λα Ελληνικά. Και δεν αναμένεται να ενεργοποιηθούν ξανά, αν δεν ξεκαθαρίσει η κατάσταση σε εξαιρετικά σημαντικό βαθμό. Δηλαδή σε περισσότερο από ένα χρόνο…
Ο συγκεκριμένος τομέας δραστηριότητας δε, έχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία για την Μεγάλη Βρετανία, λόγω του ισοσκελισμού του εξαιρετικά υψηλά (-5,2% του Α.Ε.Π. το 2015) ελλειμματικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της, από τις εισροές κεφαλαίων προς επένδυση.
Με απλά λόγια, απλουστευμένα και με λίγη υπερβολή, χωρίς νέες επενδύσεις, η Βρετανία αρχίζει να κάνει τα πρώτα βήματα προς μία κατάσταση, παρόμοια με αυτήν της Ελλάδας του 2009…
Εκτός από αυτά, η ανυπαρξία επενδύσεων, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε στην Ελλάδα πια, έχει σαν άμεση συνέπεια την μη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και, σταδιακά, την απώλεια των όσων ήδη υπάρχουν.
Δεν νομίζω ότι χρειάζονται περισσότερα σχόλια πάνω στο τι θα συμβεί στην Βρετανική αγορά εργασίας τον επόμενο χρόνο…
Στις παραπάνω οικονομικές συνέπειες (συν κάποιες ακόμα που μπορούμε να αναγνωρίσουμε από τώρα, π.χ. πτώση της φουσκωμένης αγοράς ακινήτων, που όμως θα μετριαστεί από την υποτίμηση της λίρας) προσθέστε:
Α. Έναν συντριπτικά ηττημένο πρωθυπουργό, που θα τελεί υπό παραίτηση για ένα δίμηνο τουλάχιστον.
Β. Ένα κυβερνόν κόμμα που θα αναζητά νέο αρχηγό, για δυόμιση μήνες (ανακοινώθηκε η ημερομηνία εκλογής, 9 Σεπτεμβρίου). Με επικρατέστερο τον Boris Johnson (κάποιοι Tories μιλούν για εφιάλτη) και δεύτερη πιθανή διάδοχο, την Theresa May (Συντηρητική της Δεξιάς πτέρυγας αλλά, παραδόξως, και ένθερμη υποστηρίκτρια του Remain). Ένα κυβερνόν κόμμα το οποίο, αφού εκλέξει αρχηγό, θα πρέπει να κάνει συνέδριο. Αν θεωρήσουμε βέβαιο ότι δεν θα γίνουν γενικές εκλογές.
Γ. Ένα κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης με αρχηγό που δεν έχει την εμπιστοσύνη της συντριπτικής πλειοψηφίας της κοινοβουλευτικής του ομάδας, Μαρξιστικών ιδεών και αρχών, ο οποίος επιμένει να μην παραιτηθεί από την ηγεσία. Με την διάσπαση να φαντάζει καθόλα πιθανή. Ενώ επόμενη αρχηγός των Εργατικών αναμένεται να είναι η Angela Eagle (κεντρώα Labour, στενή συνεργάτιδα του Gordon Brown και- πραγματικά, όχι α λα Corbyn -ένθερμη υποστηρίκτρια του Remain).
Πως σας φαίνεται όλο αυτό; Τι θα συμβεί π.χ. αν εκλεγούν στις ηγεσίες των κομμάτων οι κυρίες May και Eagle, αποφασίζοντας ότι, πριν το Κοινοβούλιο ενεργοποιήσει το Άρθρο 50, η χώρα χρειάζεται νέες εκλογές; Κάπου στον Νοέμβριο; Πόση αβεβαιότητα θα υπάρξει ακόμη; Αντιμετωπίζει το Ηνωμένο Βασίλειο πολιτικούς και οικονομικούς εφιάλτες ή όχι;
Για φανταστείτε (με εκλογές ή χωρίς) ένα ζευγάρι κυβέρνησης-αντιπολίτευσης Johnson-Corbyn;
Αυτός και αν είναι εφιάλτης; Γιατί;
O πρώτος έγραψε δημόσια (προσπαθώντας, εντελώς ανεπιτυχώς, να μιμηθεί τον Sir Winston Churchill) ότι με το Brexit όλα θα είναι μια χαρά, σε στυλ "δεν πάθαμε και τίποτα". Χρησιμοποιώντας σαν επιχείρημα ότι "η λίρα είναι στα επίπεδα 2013 και 14". Λίγες ώρες αργότερα από την δημοσίευση του κειμένου, η Βρετανική λίρα πραγματοποιούσε νέο χαμηλό τριακονταετίας…
Ο δεύτερος; Ο δεύτερος έχει, εδώ και μήνες, επιλέξει σαν έναν από τους συμβούλους του για τα οικονομικά θέματα, τον Γιάνη Βαρουφάκη. Χρειάζεται να προστεθεί κάτι;
Αντί επιλόγου, παραθέτω το σχόλιο ενός αναγνώστη των Financial Times, όπως το μετέδωσε στο Twitter ο Peter Spiegel:
"Μια γρήγορη σημείωση για τις πρώτες τρεις τραγωδίες.
Κατ’ αρχήν, ήταν η εργατική τάξη που ψήφισε για να φύγουμε επειδή ήταν οικονομικά παραμελημένη και είναι αυτή που θα υποφέρει περισσότερο από τον θάνατο εργασίας και επενδύσεων.
Κατά δεύτερον, οι νεότερες γενιές έχασαν το δικαίωμα να ζουν και να εργάζονται σε άλλες 27 χώρες. Ποτέ δεν θα μάθουμε σε πλήρη έκταση τις χαμένες ευκαιρίες, φιλίες, γάμους και εμπειρίες που θα αποστερηθούμε. Οι δικοί μας γονείς, θείοι και παππούδες μας πήραν την ελευθερία κίνησης σε ένα αποχαιρετιστήριο χτύπημα προς μια γενιά που ήδη πνιγόταν στα χρέη των προκατόχων μας.
Τρίτον και ίσως το σημαντικότερο, ζούμε τώρα σε μία δημοκρατία που δεν έχει ανάγκη την τεκμηρίωση. Όταν τα γεγονότα συναντήθηκαν με τους μύθους ήταν τόσο άχρηστα, όσο οι σφαίρες που κάνουν γκελ στα σώματα των εξωγήινων σε μια νουβέλα του Χ. Τζ. Γουέλς. Όταν ο Michael Gove είπε "ο Βρετανικός λαός έχει σιχαθεί του ειδικούς", είχε δίκιο. Μπορεί όμως κάποιος να μου πει την τελευταία φορά που η επικράτηση μιας κουλτούρας που αντιτίθεται στην γνώση οδήγησε σε οτιδήποτε άλλο από τον τυφλό φανατισμό;".
Πραγματικός ύμνος στην ομόνοια και την σύμπνοια, δεν νομίζετε;
Σ.Σ.: Αποτελεί ή όχι μεγάλη βοήθεια για την επικείμενη εκτόξευση της Ελληνικής οικονομίας και την καταπολέμηση της ανεργίας, η υπαγωγή της Μαρινόπουλος στο Άρθρο 99;
Πέτρος Λάζος
capital.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου