Το Εθνικό Απολυτήριο ως στρατηγική μεταρρύθμιση για την αναβάθμιση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

 

Η ελληνική δευτεροβάθμια εκπαίδευση βρίσκεται σήμερα ενώπιον μιας σημαντικής μεταρρυθμιστικής πρόκλησης, με επίκεντρο την αναβάθμιση του Λυκείου και την αποκατάσταση του παιδαγωγικού του ρόλου. Η καθιέρωση του Εθνικού Απολυτηρίου αποτελεί μια στρατηγική επιλογή εθνικής σημασίας, που στοχεύει να μετατρέψει το Λύκειο από έναν εξετασιοκεντρικό προθάλαμο των πανεπιστημίων σε έναν χώρο ουσιαστικής μάθησης, δημιουργίας και ανάπτυξης δεξιοτήτων.

Το Εθνικό Απολυτήριο, κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα του Baccalauréat (Γαλλία), του Abitur (Γερμανία) και του Matura (Αυστρία – Ελβετία), θα αποτελεί ενιαίο πιστοποιητικό ολοκλήρωσης της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, το οποίο θα αξιολογεί συνολικά τη γνωστική, κοινωνική και ψηφιακή επάρκεια των μαθητών. Πρόκειται για ένα εργαλείο αναγνώρισης δεξιοτήτων, που θα συνδέει τη σχολική εκπαίδευση με την αγορά εργασίας και ταυτόχρονα θα διασφαλίζει τη συμβατότητα της Ελλάδας με τα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά πρότυπα.

Η απόκτηση του Εθνικού Απολυτηρίου θα πραγματοποιείται στο τέλος της Γ΄ Λυκείου, μετά την ολοκλήρωση του κύκλου σπουδών, και θα στηρίζεται σε δύο συμπληρωματικούς άξονες αξιολόγησης:

• Συνεχή σχολική αξιολόγηση, που θα περιλαμβάνει ερευνητικές εργασίες, παρουσιάσεις, πρότζεκτ και άλλες δημιουργικές δραστηριότητες, οι οποίες θα ενισχύουν τη συμμετοχή των μαθητών και θα αναδεικνύουν δεξιότητες κριτικής σκέψης και συνεργατικότητας.

• Τελική εθνική αξιολόγηση, με γραπτές και προφορικές εξετάσεις στα βασικά μαθήματα και στις δεξιότητες που έχουν αναπτυχθεί καθ’ όλη τη διάρκεια του Λυκείου, εξασφαλίζοντας διαφάνεια, αντικειμενικότητα και ισότητα ευκαιριών.

Η ολιστική προσέγγιση της μάθησης αναδεικνύεται ως βασική αρχή του νέου συστήματος. Στόχος δεν είναι η αποστήθιση γνώσεων, αλλά η καλλιέργεια αναλυτικής, συνθετικής και εφαρμοσμένης σκέψης. Τα σχολεία θα κληθούν να υποστηρίξουν αυτή τη μετάβαση μέσα από διαθεματικά προγράμματα, εργαστήρια δεξιοτήτων και συνεργατικές δράσεις, ενώ οι εκπαιδευτικοί θα έχουν ρόλο μέντορα και καθοδηγητή στη μαθησιακή διαδικασία.

Το Εθνικό Απολυτήριο θα είναι υποχρεωτικό για όλους τους μαθητές, ανεξαρτήτως της πρόθεσής τους να συνεχίσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται ισότητα στην αξιολόγηση και αποτρέπονται μορφές εκπαιδευτικών ανισοτήτων που συχνά συνδέονται με κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες ή γεωγραφικές διαφορές. Παράλληλα, η διεθνής αναγνώριση του τίτλου θα ενισχύσει τη δυνατότητα κινητικότητας των νέων, τη συμμετοχή τους σε ευρωπαϊκά προγράμματα και τη διασύνδεση της ελληνικής εκπαίδευσης με το ευρωπαϊκό και παγκόσμιο περιβάλλον.

Ωστόσο, επισημαίνεται η ανάγκη η μεταρρύθμιση αυτή να μην οδηγήσει σε υπερβολική «εξετασιοποίηση» της εκπαίδευσης. Το Υπουργείο Παιδείας θέτει ως προτεραιότητα την αποφυγή ενός μονοδιάστατου συστήματος προετοιμασίας για εξετάσεις, προωθώντας πολυδιάστατη και συνεχόμενη αξιολόγηση, που θα λαμβάνει υπόψη ποικίλες μαθησιακές δεξιότητες και επιτεύγματα.

Η Υπουργός Παιδείας, κ. Σοφία Ζαχαράκη, σε πρόσφατη τοποθέτησή της (8/7/2025), τόνισε τον στρατηγικό χαρακτήρα της μεταρρύθμισης, δηλώνοντας:

«Στόχος μας είναι ένα Λύκειο που επανακτά τον παιδαγωγικό του ρόλο, ενισχύει τη συνολική πορεία και πρόοδο του μαθητή και επαναπροσδιορίζει τη σχέση του με το σχολείο. Η εφαρμογή του Εθνικού Απολυτηρίου δεν είναι απλώς μία μεταρρύθμιση· είναι στρατηγική επιλογή με ορίζοντα και συνέχεια. Ένα έργο που ενώνει το σχολείο με την κοινωνία και χτίζει το μέλλον των νέων με σταθερά θεμέλια».

Η Υπουργός υπογράμμισε ότι η εφαρμογή του νέου συστήματος θα είναι σταδιακή και προσεκτικά σχεδιασμένη, μέσω διαβούλευσης και πιλοτικών δράσεων, ώστε να εφαρμοστεί πλήρως από το σχολικό έτος 2029–2030, χωρίς να επηρεαστούν οι μαθητές που ήδη φοιτούν στο Λύκειο.

Παράλληλα, ο Πρωθυπουργός κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, σε δήλωσή του (6/9/2025), επεσήμανε την ανάγκη διακομματικής συναίνεσης προκειμένου η μεταρρύθμιση να αποκτήσει σταθερότητα, διάρκεια και κοινωνική αποδοχή, πέρα από πολιτικές αλλαγές.

Η επιτυχία του Εθνικού Απολυτηρίου προϋποθέτει ευρεία συμμετοχή της εκπαιδευτικής κοινότητας, συνεχή υποστήριξη των εκπαιδευτικών και ενίσχυση της εμπιστοσύνης της κοινωνίας στο νέο σύστημα αξιολόγησης. Η Πολιτεία καλείται να διασφαλίσει ότι η μεταρρύθμιση αυτή δεν θα έχει την τύχη του Ακαδημαϊκού Απολυτηρίου του 1964, το οποίο, αν και αποτέλεσε σημαντική προσπάθεια εκσυγχρονισμού, δεν ευδοκίμησε λόγω πολιτικών αστάθειας και θεσμικών εμποδίων.

Το Εθνικό Απολυτήριο, ως έργο μακράς πνοής, φιλοδοξεί να θέσει τις βάσεις για ένα σύγχρονο, δίκαιο και ποιοτικό Λύκειο, που θα προετοιμάζει τους νέους για τη γνώση, την κοινωνία και το μέλλον.