H ειρήνη στους Τρεις Ιεράρχες: Ομιλία που εκφωνήθηκε στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Χίου στα πλαίσια του σχολικού εορτασμού της μνήμης των Τριών Ιεραρχών από το Θεολόγο Καθηγητή του ΕΠΑΛ Βροντάδου Κωνσταντίνο Γεωργ. Καρατζά.

H ειρήνη

στους Τρεις Ιεράρχες

  Παρασκευή  30-1-2016   

 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΕΩΡΓ.  κΑΡΑΤΖΑ

        Θεολόγου – Καθηγητή

 του ΕΠΑΛ Βροντάδου

Ομιλία που εκφωνήθηκε στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Χίου

στα πλαίσια του  σχολικού εορτασμού της μνήμης των Τριών Ιεραρχών.

Σεβαστέ πατέρα, κύριοι Διευθυντές των Σχολικών μονάδων, κύριοι συνάδελφοι εκπαιδευτικοί, αγαπητές μαθήτριες και μαθητές, κυρίες και κύριοι˙ κάθε χρόνο τέτοια μέρα, οι άνθρωποι των γραμμάτων, και ειδικότερα όσοι εμπλεκόμαστε στη μαθησιακή διαδικασία, δάσκαλοι και μαθητές όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, τιμάμε τους Τρεις μεγάλους Ιεράρχες και οικουμενικούς διδασκάλους, τον Άγιο Βασίλειο τον Μέγα (τον γνωστό σ’ όλους μας Άγιο Βασίλη), τον Άγιο Γρηγόριο το Θεολόγο ή Ναζιανζηνό και τον Άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο. Φέτος, μάλιστα, συμπληρώνονται 172 χρόνια από τότε που με απόφαση της η τότε

Σύγκλητος του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών καθιέρωσε την 30η Ιανουαρίου, εκτός από ημέρα τιμής και μνήμης των Τριών Ιεραρχών, και ως ημέρα των ελληνικών Γραμμάτων. Επιπλέον, τη σημερινή μέρα τιμάμε και όλους όσους έχουν διατελέσει δάσκαλοι, καθηγητές, δωρητές και ευεργέτες των σχολείων μας.

Ο Μέγας Βασίλειος γεννήθηκε στην Καισαρεία της Καππαδοκίας το 329 μ. Χ. Σπούδασε Ρητορική, Γραμματική, Αστρονομία, Φιλοσοφία, Ιατρική και Γεωμετρία. Διακρίθηκε για την αφοσίωση του στην Ορθόδοξη πίστη, αλλά και για το πλούσιο φιλανθρωπικό του έργο, μοιράζοντας όλη την περιουσία του στους φτωχούς. Ίδρυσε τη Βασιλειάδα, ένα πολύ μεγάλο φιλανθρωπικό ίδρυμα, που περιλάμβανε νοσοκομεία, ορφανοτροφείο, ξενώνες, γηροκομείο και είχε σκοπό τη δωρεάν περίθαλψη όσων είχαν ανάγκη. Πέθανε την 1η Ιανουαρίου του 379 και η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του κάθε πρώτη του Γενάρη. 

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος γεννήθηκε στη Ναζιανζό της Καππαδοκίας το 329 και σπούδασε στα καλύτερα σχολεία της εποχής του. Μετά τις σπουδές του έμεινε για δέκα χρόνια στη Αθήνα διδάσκοντας ρητορική. Αργότερα πήγε στον Πόντο, όπου συνάντησε το φίλο του Βασίλειο και έμεινε μαζί του. Ο Γρηγόριος βοήθησε στην αντιμετώπιση της αίρεσης του Αρείου στην Κωνσταντινούπολη. Με τα φλογερά του κηρύγματα έκανε αρκετούς Αρειανούς να πιστέψουν στην Ορθόδοξη διδασκαλία. Έτσι, οι χριστιανοί τον ονόμασαν Θεολόγο. Πέθανε στις 25 του Γενάρη του 391, σε ένα ερημικό μέρος, όπου ασκούταν στην προσευχή, τη νηστεία και τη μελέτη. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 25 του Γενάρη.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Συρίας. Σπούδασε Ρητορική και Θεολογία και μετά έζησε σε διάφορα μοναστήρια. Έγραψε πολλά βιβλία, καθώς και την Κυριακάτικη Θεία Λειτουργία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Εκφωνούσε ωραίους θρησκευτικούς λόγους. Ο κόσμος έλεγε χαρακτηριστικά ότι από το στόμα του έρεε χρυσός  κι έτσι ονομάστηκε Χρυσόστομος. Εξορίστηκε στον Πόντο και μετά στην Αρμενία, όπου και πέθανε εξασθενημένος σε ηλικία 62 χρονών. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 13 Νοεμβρίου.

Δυστυχώς, αγαπητοί μου, η φετινή εορτή των τριών μεγάλων Αγίων Πατέρων της Ορθόδοξης Εκκλησίας και προστατών της Ελληνορθόδοξης παιδείας συνέπεσε να εορτάζεται μέσα σ’ ένα κλίμα γενικής αναταραχής, που έχει προκαλέσει η συνεχώς τα τελευταία χρόνια διογκούμενη παγκόσμια οικονομική κρίση, η οποία έχει, δυστυχώς, εμφανίσει εδώ και πολλούς μήνες πολεμικές συρράξεις σε πολλά μέρη της γης. Ο Γ’ Παγκόσμιος πόλεμος έχει κατά πολλούς ξεκινήσει επηρεάζοντας και τη χώρα μας. Θύματα των γεωπολιτικών παιχνιδιών και των οικονομικών συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων της γης είναι τα ατελείωτα καραβάνια των προσφύγων, που διαπλέουν το Αιγαίο καθημερινά αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, μια ζωή ειρηνική στην Ευρωπαϊκή ήπειρο.  

Γι’ αυτό το λόγο, σήμερα, έκρινα σωστό και επιτακτικό να μην αναφερθώ εκτενώς στη ζωή, τις σπουδές και το συγγραφικό έργο των Τριών Ιεραρχών (όλα αυτά είναι σε όλους μας λίγο πολύ γνωστά και χιλιοειπωμένα), αλλά να επικεντρωθώ στις θέσεις του καθενός από τους Τρεις Ιεράρχες ξεχωριστά για το μείζον και σήμερα ζήτημα της ειρήνης.

Πρώτα - πρώτα, ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος θεωρεί την ειρήνη ως το γλυκύτερο πράγμα στον κόσμο.  

Οι Τρεις Ιεράρχες δεν διστάζουν να μιλήσουν ανοιχτά και να καταγγείλουν τους υπευθύνους των συγκρούσεων και των πολέμων. Για τον Χρυσόστομο, η πλεονεξία των πλουσίων, που έχει σαν συνέπεια την ανισοκατανομή των αγαθών, είναι η αιτία των κοινωνικών συγκρούσεων.

Ο Μέγας Βασίλειος θεωρεί απαράδεκτο τα αγαθά της ειρήνης να τα χαίρονται ελάχιστοι άνθρωποι, ενώ χιλιάδες να αποκλείονται απ’ αυτά.

Για το Χρυσόστομο, αιτία της καταστροφής της ειρήνης είναι ο έρωτας για τα χρήματα, την εξουσία και τη δόξα. Τίποτε δεν συμβάλλει τόσο πολύ σε μάχη και σε πόλεμο, όσο ο έρωτας για τα παρόντα, όσο δηλαδή η επιθυμία για δόξα, χρήματα ή για καλοπέραση.

Προϋπόθεση, κατά τον Χρυσόστομο για την επικράτηση της ειρήνης στις σχέσεις ανθρώπων και λαών είναι η αγάπη, όχι σαν θεωρητικολογία, αλλά σαν στάση ζωής. Η έλλειψη αγάπης οδηγεί στην κοινωνική αδικία, που έχει ως συνέπειά της την αναστάτωση. Εάν όλοι αγαπούσαν ο ένας τον άλλον αμοιβαία, σε τίποτα πλέον δεν θα μπορούσε κανείς να αδικήσει, τουναντίον, μάλιστα, και οι φόνοι, και οι μάχες, και οι πόλεμοι, και οι επαναστάσεις, και οι άρπαγες, και οι πλεονεξίες, και όλα τα κακά θα παραμερίζονταν, ώστε να φθάναμε στο σημείο να αγνοούμε ακόμα και ονομαστικά την κακία.

Οι Τρείς Ιεράρχες δεν κάνουν ειρηνολογία, δεν ζητούν από τους ανθρώπους να επιδιώξουν μια ειρήνευση εξωτερική και τυπική. Ο στόχος τους δεν είναι η ειρηνική συνύπαρξη χωρίς περιεχόμενο. Η ειρήνη, αν μείνει μόνο στα λόγια, λέει ο Μέγας Βασίλειος, καταντάει κοροϊδία. Υπογραμμίζουν πως η ειρήνη συμπορεύεται με τη δικαιοσύνη και την αγάπη. Ξεκαθαρίζουν στα κείμενά τους, ότι μιλούν για την αληθινή ειρήνη, αυτή που ενώνει πραγματικά τους ανθρώπους μεταξύ τους και με το Θεό.

Σύμφωνα με τους τρεις εκείνους μεγάλους Πατέρες των ελληνικών γραμμάτων, για να επιτευχθεί η εξωτερική ειρήνη, ο άνθρωπος πρέπει προηγούμενα να έχει πετύχει την ειρήνευση του εσωτερικού του κόσμου. Είναι λένε ανώφελο κάποιος να αγωνίζεται να ειρηνεύσει τους άλλους, ενώ δεν έχει κατορθώσει να πετύχει την εσωτερική γαλήνη και ηρεμία. Μόνο κατορθώνοντας την εσωτερική ειρήνη ο Χριστιανός, γίνεται πραγματικά ειρηνοποιός δηλαδή, Υιός Θεού. Μόνο τότε, οι όποιοι αγώνες του για την ειρήνη του κόσμου θα έχουν ευεργετικά αποτελέσματα για τους άλλους. Μόνο τότε, το όραμα του προφήτη Μιχαία θα αρχίζει να γίνεται πραγματικότητα. Θα κάνουν τα σπαθιά τους άροτρα και τα δόρατά τους δρεπάνια. Κανένα έθνος δεν θα ξαναϋψώσει πάλι το σπαθί του εναντίον άλλου έθνους, ούτε θα ξαναμάθουν πια να πολεμούν.

Κλείνοντας, ας ευχηθούμε όλοι μαζί, η θάλασσα του Αιγαίου που χωρίζει το αγαπημένο μας νησί της Χίο με την απέναντι μικρασιατική ακτή από την οποία διαπλέουν καθημερινά οι βιαίως ξεριζωμένοι από τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων της γης πρόσφυγες να μην ξαναγίνει ο υγρός τάφος για κανένα μικρό παιδί και γενικά για κανέναν ταλαιπωρημένο συνάνθρωπό μας.  Και αυτό θα γίνει πράξη μόνο όταν οι εμπόλεμες δυνάμεις και οι μεγάλοι της γης πράξουν τα δέοντα για να σταματήσει το συντομότερο δυνατό ο πόλεμος και επιστρέψουν οι πρόσφυγες στις εστίες τους και στα ειρηνικά τους έργα.

Βασική βιβλιογραφία: Αργυρόπουλου Ανδρέα Χ. , Το επαναστατικό μήνυμα των Τριών Ιεραρχών, Αθήνα Δεκέμβριος 2009.