Η εφημερία των εκπαιδευτικών – Θεσμοθετημένο καθήκον, κρίσιμος ρόλος για την ασφάλεια και τη λειτουργία των σχολείων

 

Η εφημερία των εκπαιδευτικών αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αλλά και πιο απαιτητικούς θεσμούς της σχολικής ζωής. Συνδέεται άμεσα με την ασφάλεια των μαθητών, τη σωστή λειτουργία της σχολικής μονάδας και την ευθύνη που φέρει κάθε εκπαιδευτικός στο πλαίσιο των καθηκόντων του. Παρότι προβλέπεται με σαφήνεια από τη νομοθεσία, στην πράξη εξακολουθούν να υπάρχουν ζητήματα ερμηνείας και εφαρμογής που προκαλούν συζητήσεις και προβληματισμούς στην εκπαιδευτική κοινότητα.

Ο ρόλος και η σημασία της εφημερίας

Η εφημερία δεν είναι μια τυπική διοικητική υποχρέωση. Αποτελεί ουσιαστική ευθύνη επιτήρησης και πρόληψης, με στόχο τη διασφάλιση της ασφάλειας των μαθητών σε όλους τους χώρους του σχολείου. Οι εφημερεύοντες οφείλουν να εποπτεύουν τους χώρους προσέλευσης, τις αυλές και τα διαλείμματα, να προλαμβάνουν ατυχήματα ή επεισόδια και να παρεμβαίνουν έγκαιρα σε κάθε περιστατικό.

Σε πολλά σχολεία, ωστόσο, καταγράφονται δυσκολίες λόγω ελλιπούς ορατότητας σε ορισμένα σημεία των προαυλίων – τα λεγόμενα «τυφλά σημεία» – ή έλλειψης επαρκούς προσωπικού, με αποτέλεσμα οι εφημερίες να καθίστανται ιδιαίτερα απαιτητικές.

Το θεσμικό πλαίσιο

Σύμφωνα με το ΠΔ 79/2017, η εφημερία καθορίζεται στην αρχή κάθε σχολικού έτους με απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων, υπό την εποπτεία του Διευθυντή ή Υποδιευθυντή της σχολικής μονάδας.
Το πλαίσιο προβλέπει με σαφήνεια:

• τους χώρους ευθύνης κάθε εφημερεύοντος,
• τον αριθμό των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν στην επιτήρηση,
• τον χρόνο προσέλευσης (τουλάχιστον 15 λεπτά πριν την έναρξη των μαθημάτων, βάσει ΠΔ 201/1998),
• καθώς και τα καθήκοντα κατά την προσέλευση, τα διαλείμματα και την αποχώρηση των μαθητών.

Κάθε μεταβολή στο πρόγραμμα εφημεριών καταγράφεται υποχρεωτικά στο Ημερολόγιο Σχολικής Ζωής και αποστέλλεται στην οικεία Διεύθυνση Εκπαίδευσης.

Οι εξαιρέσεις από την υποχρέωση εφημερίας

Από την υποχρέωση εφημερίας απαλλάσσονται:

• οι Διευθυντές και Υποδιευθυντές των σχολικών μονάδων,
• οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν σε τρεις ή περισσότερες σχολικές μονάδες, εκ των οποίων τουλάχιστον μία βρίσκεται σε διαφορετικό κτίριο,
• οι αναπληρωτές μειωμένου ωραρίου,
• οι εκπαιδευτικοί Παράλληλης Στήριξης,
• καθώς και οι εκπαιδευτικοί Τμημάτων Ένταξης σε σχολεία που συμμετέχουν σε Σ.Δ.Ε.Υ.

Επιπλέον, ο Σύλλογος Διδασκόντων δύναται, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, να απαλλάξει κάποιον εκπαιδευτικό για τεκμηριωμένους λόγους (π.χ. υγείας ή σοβαρών οικογενειακών προβλημάτων).

Συχνά λάθη και παρερμηνείες

Ένα από τα συχνότερα λάθη στην πράξη αφορά την εσφαλμένη αντίληψη ότι η διδασκαλία σε δύο σχολεία συνεπάγεται απαλλαγή από την εφημερία.
Η εξαίρεση ισχύει μόνο όταν ο εκπαιδευτικός υπηρετεί σε τρεις ή περισσότερες μονάδες, καθώς τότε η εφημερία είναι πρακτικά αδύνατη λόγω των μετακινήσεων. Η παρερμηνεία αυτή δημιουργεί συχνά τριβές μεταξύ συναδέλφων και ζητήματα ισονομίας στην κατανομή των καθηκόντων.

Εφημερίες στα νηπιαγωγεία – Αυστηρότερο πλαίσιο

Στα νηπιαγωγεία, η εφημερία λαμβάνει ακόμη πιο αυστηρή μορφή.
Η παράδοση και παραλαβή των νηπίων γίνεται αποκλειστικά από τους γονείς στην είσοδο της αίθουσας, ενώ οι θύρες του σχολείου παραμένουν κλειστές καθ’ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας. Η παρουσία των νηπιαγωγών στον χώρο είναι συνεχής και αποτελεί μέρος της καθημερινής διαδικασίας ασφάλειας και εποπτείας.

Ζητούμενο: καλύτερη οργάνωση και υποστήριξη

Οι εκπαιδευτικές ομοσπονδίες και οι Σύλλογοι Εκπαιδευτικών ζητούν επανεξέταση του πλαισίου των εφημεριών, με έμφαση:

• στη σαφή καθοδήγηση των σχολικών μονάδων,
• στη βελτίωση των υποδομών (φωτισμός, περίφραξη),
• και στη διάθεση επιπλέον προσωπικού όπου απαιτείται.

Η εφημερία, πέρα από υποχρέωση, αποτελεί θεμελιώδη λειτουργία ασφάλειας, εμπιστοσύνης και πρόληψης στη σχολική κοινότητα.
Η ενίσχυση του ρόλου της, με οργανωμένο και δίκαιο τρόπο, αποτελεί προϋπόθεση για ένα ασφαλές και αποτελεσματικό σχολείο.