Σχολικές στολές: Τι ισχύει στην Ευρώπη – Σε ποιες χώρες οι μαθητές φορούν στολή – Η ιστορία της ποδιάς στην Ελλάδα

 

Και ξαφνικά προέκυψε θέμα σχολικής ποδιάς ή στολής. Σε δημοτικό σχολείο της Αττικής, ο Σύλλογος Γονέων, έβαλε θέμα, στολής στους μαθητές. Το θέμα απασχόλησε, τα μέσα ενημέρωσης αλλά και τα social media,

Γράφτηκαν και ειπώθηκαν πολλά για το ισχύει στην Ευρώπη, σε σχέση με την σχολική στολή. Το Newpost, ερεύνησε το θέμα, για την χρήση των σχολικών στολών στα κράτη της Ευρώπης

Οι πολιτικές για τις σχολικές στολές στην Ευρώπη παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία, ανάλογα με τη χώρα και το εκπαιδευτικό σύστημα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η χρήση σχολικών στολών είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη. Τα περισσότερα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία απαιτούν από τους μαθητές να φορούν στολή, η οποία περιλαμβάνει συχνά γραβάτες, σακάκια και καπέλα. Οι υποστηρικτές των στολών στο Ηνωμένο Βασίλειο υποστηρίζουν ότι συμβάλλουν στη δημιουργία μιας ισχυρής σχολικής ταυτότητας και προάγουν την πειθαρχία και την ακαδημαϊκή αριστεία.

Στην Αυστρία, στα δημόσια σχολεία δεν εφαρμόζονται γενικά ενδυματολογικοί κώδικες, ενώ στο Βέλγιο, μόνο λίγα, κυρίως Καθολικά σχολεία, επιβάλλουν στολές. Παρόμοια είναι η κατάσταση στη Βουλγαρία, όπου οι στολές δεν είναι διαδεδομένες στα δημόσια σχολεία, αν και ορισμένα σχολεία τις υιοθέτησαν τη δεκαετία του 2010. Στην Κροατία, η χρήση στολών περιορίζεται στα ιδιωτικά σχολεία.

Από την άλλη πλευρά, στην Κύπρο οι σχολικές στολές είναι υποχρεωτικές στο δημοτικό και οι κανόνες περιλαμβάνουν κατευθυντήριες γραμμές για την εμφάνιση, όπως τα κοσμήματα και τα χτενίσματα. Στη Δανία και την Τσεχία δεν υπάρχουν υποχρεωτικές πολιτικές για στολές, αλλά ορισμένα ιδιωτικά σχολεία τις υιοθετούν. Στην Εσθονία, η χρήση στολών καταργήθηκε τη δεκαετία του 1980, ενώ στη Φινλανδία οι μαθητές πρέπει απλώς να ντύνονται “κατάλληλα”.

Στη Γαλλία, οι σχολικές στολές δεν είναι υποχρεωτικές από το 1968, αλλά πρόσφατα ξεκίνησαν δοκιμαστικά σε ορισμένες περιοχές. Στη Γερμανία, η παράδοση των στολών είναι ανύπαρκτη, ενώ στην Ελλάδα και την Ισλανδία οι στολές περιορίζονται σε ιδιωτικά σχολεία. Στην Ιρλανδία, ωστόσο, οι στολές είναι υποχρεωτικές σε όλα τα δημόσια σχολεία.

Στην Ιταλία, οι σχολικές στολές είναι ασυνήθιστες, εν μέρει λόγω της σύνδεσής τους με το φασιστικό παρελθόν της χώρας. Σε χώρες όπως η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Πορτογαλία, η χρήση στολών είναι πιο διαδεδομένη στα ιδιωτικά σχολεία, ενώ στα δημόσια απουσιάζει. Παρόμοια είναι η κατάσταση και σε χώρες όπως η Σλοβακία και η Σλοβενία.

Τέλος, στην Ελβετία, οι σχολικές στολές χρησιμοποιούνται μόνο σε διεθνή και ιδιωτικά σχολεία, ενώ στη Σουηδία και τη Νορβηγία οι στολές απουσιάζουν γενικά από το εκπαιδευτικό σύστημα.

Αυτή η διαφοροποίηση καταδεικνύει την ποικιλία των πολιτικών στην Ευρώπη, με ορισμένες χώρες να διατηρούν την παράδοση της σχολικής στολής και άλλες να προτιμούν την ελεύθερη ένδυση, δίνοντας έμφαση στην προσωπική έκφραση των μαθητών.

Χώρα	Πολιτική για τις Σχολικές Στολές
Αυστρία	Όχι. Τα δημόσια σχολεία στην Αυστρία δεν εφαρμόζουν συνήθως ενδυματολογικούς κώδικες.
Βέλγιο	Μόνο λίγα σχολεία, κυρίως Καθολικά, επιβάλλουν σχολικές στολές.
Βουλγαρία	Η σχολική στολή δεν είναι ευρέως διαδεδομένη στα δημόσια σχολεία, αν και ορισμένα σχολεία την υιοθέτησαν τη δεκαετία του 2010.
Κροατία	Οι μαθητές δεν φορούν γενικά στολές. Η χρήση τους περιορίζεται σε ιδιωτικά σχολεία.
Κύπρος	Οι σχολικές στολές είναι υποχρεωτικές. Τα πρότυπα για την εμφάνιση περιλαμβάνουν και τα κοσμήματα και τα χτενίσματα.
Τσεχία	Οι σχολικές στολές δεν χρησιμοποιούνται στα δημόσια σχολεία, αλλά υπάρχουν σε αρκετά ιδιωτικά.
Δανία	Δεν υπάρχει υποχρεωτική πολιτική για στολές, αλλά ορισμένα ιδιωτικά σχολεία έχουν στολές.
Εσθονία	Οι σχολικές στολές καταργήθηκαν τη δεκαετία του 1980, αν και ορισμένα ιδιωτικά σχολεία τις χρησιμοποιούν.
Φινλανδία	Δεν υπάρχουν στολές, αλλά οι μαθητές πρέπει να ντύνονται με “κατάλληλο τρόπο”.
Γαλλία	Από το 1968, οι σχολικές στολές δεν είναι υποχρεωτικές, αλλά γίνονται δοκιμαστικά στο Μπεζιέ από τον Ιανουάριο 2024.
Γερμανία	Δεν υπάρχει παράδοση για σχολικές στολές.
Ελλάδα	Τα ιδιωτικά σχολεία συχνά τηρούν στολές, ενώ τα δημόσια όχι.
Ουγγαρία	Ιδιωτικά σχολεία έχουν συχνά στολές, ενώ τα δημόσια όχι.
Ισλανδία	Σε ορισμένα δημοτικά σχολεία φοριούνται στολές, αλλά αποτελούν εξαίρεση.
Ιρλανδία	Οι σχολικές στολές είναι υποχρεωτικές.
Ιταλία	Οι στολές είναι ασυνήθιστες, εν μέρει λόγω του ιστορικού συνδέσμου τους με το φασιστικό καθεστώς.
Λετονία	Οι σχολικές στολές καταργήθηκαν μετά την ανεξαρτησία από τη Σοβιετική Ένωση.
Λιχτενστάιν	Οι σχολικές στολές δεν φοριούνται ευρέως.
Λιθουανία	Ορισμένα σχολεία χρησιμοποιούν στολές, αλλά δεν είναι υποχρεωτικές από το νόμο.
Λουξεμβούργο	Τα ιδιωτικά σχολεία συχνά τηρούν στολές, ενώ τα δημόσια όχι.
Μάλτα	Ναι. Όλα τα σχολεία – δημόσια και ιδιωτικά – φορούν στολές.
Ολλανδία	Τα ιδιωτικά σχολεία έχουν στολές, ενώ τα δημόσια όχι.
Νορβηγία	Οι σχολικές στολές είναι γενικά απούσες από το εκπαιδευτικό σύστημα.
Πολωνία	Οι σχολικές στολές χρησιμοποιούνται κυρίως σε ιδιωτικά σχολεία.
Πορτογαλία	Τα ιδιωτικά σχολεία έχουν συχνά στολές, ενώ τα δημόσια όχι.
Ρουμανία	Παρά τις πρόσφατες απόπειρες να γίνουν υποχρεωτικές, δεν επιβάλλονται στολές.
Σλοβακία	Οι σχολικές στολές είναι συχνές σε ιδιωτικά σχολεία, όχι στα δημόσια.
Σλοβενία	Τα ιδιωτικά σχολεία συχνά έχουν στολές.
Ισπανία	Τα ιδιωτικά σχολεία χρησιμοποιούν στολές, ενώ τα δημόσια όχι.
Σουηδία	Γενικά, δεν υπάρχουν σχολικές στολές στη Σουηδία.
Ελβετία	Η χρήση σχολικών στολών περιορίζεται σε διεθνή και άλλα ιδιωτικά σχολεία.

Η ιστορία της ποδιάς στην Ελλάδα

Οι κανονισμοί εμφάνισης και συμπεριφοράς των μαθητών στα σχολεία της ελληνικής επικράτειας χρονολογούνται από τα πρώτα χρόνια μετά την Επανάσταση, με αφετηρία την ίδρυση του ορφανοτροφείου της Αίγινας το 1829 από τον Ιωάννη Καποδίστρια. Ο κυβερνήτης υπέγραψε τους αυστηρούς κανονισμούς του πρώτου σχολείου, σε μια καθημαγμένη χώρα που προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της. Τα ρούχα των μαθητών παρέχονταν από το κράτος, και η μη τήρηση των κανόνων σχετικά με την εμφάνισή τους τιμωρούνταν αυστηρά.

Ο «Δεκάλογος του ευπρεπούς μαθητή»

«Μίαν φουστανέλαν, δύο υποκάμισα, δύο βρακία, εν ζευγάριον παπουκίων, εν φέσιον, μίαν καπόταν και μίαν ζώνην. Υποκάμισον και βρακίον να αλλάζωσι κάθε οκτώ. Η αποταξίαν, η απείθεια, η στάσις και το ψεύδος θέλουσι κολάζεσθαι ως αφεξής: την μεν πρώτην φοράν, έστω νουθέτησις εμβριθής και δημοσία ενώπιον των άλλων παιδιών, την δε δευτέραν, ολιγόστευσις της τροφής κατά το ήμισυ, και την τρίτην, έκδυσις του ενόχου παιδίου από τα καινούρια φορέματα και ένδυσις με τα πρώτα κουρέλια… Η έκδυσις και η ένδυσις γινέσθω όλων των μαθητών ενωπίον…» αναφέρει συγκεκριμένα ο υπογεγραμμένος από τον Καποδίστρια «δεκάλογος του ευπρεπούς μαθητή»! Ειδικά για τα ρακένδυτα ορφανά των αγωνιστών της Επανάστασης η μη τήρηση του κανονισμού εμφάνισης προβλέπει «αι κλίναι των να είναι από άχυρον ή φύλλα ξηρά ικανώς, το δε προσκεφάλαιον μία πέτρα»!

Μετά το ορφανοτροφείο της Αίγινας, ο Καποδίστριας ίδρυσε δημοτικά σχολεία σε Ναύπλιο, Σύρο, Αθήνα και Ύδρα, και εισήγαγε το σύστημα των «αλληλοδιδακτικών σχολείων», στο οποίο οι καλοί μαθητές εκπαίδευαν τους νεότερους. Οι κανονισμοί σε αυτά τα σχολεία ήταν αυστηροί, καθώς οι μαθητές έπρεπε «να υποτάσσονται στους πρωτοσχόλους» και να διατηρούν άψογη συμπεριφορά.

Η φτώχεια και η εξαθλίωση καθιστούσαν δύσκολη τη συμμόρφωση με τους αυστηρούς κανονισμούς, αποκλείοντας πολλά παιδιά από την εκπαίδευση λόγω αδυναμίας να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις καθαριότητας και ένδυσης.

Η εξέλιξη των κανονισμών στα Γυμνάσια

Καθώς η κατάσταση στη χώρα βελτιώθηκε και τα παιδιά άρχισαν να φοιτούν στα γυμνάσια, ο κανονισμός του 1857 απαγόρευε τον «περιττό στολισμό», αντικαθιστώντας τις προηγούμενες ρυθμίσεις για τα υποδήματα με πιο σύγχρονες προσεγγίσεις.

Ο νέος αιώνας και οι δεκαετίες που ακολούθησαν τους πολέμους βρίσκουν τις μαθήτριες να αποτελούν πλέον υπολογίσιμη κοινότητα στα σχολεία. Ενδεδυμένες με μαύρη ποδιά, λευκό γιακά και λευκά σοσόνια, οι μαθήτριες υπάγονται στην ομοιομορφία και τη συνοχή των μαθητικών κοινοτήτων.

Το 1964, καταργείται στην ελληνική περιφέρεια το πηλήκιο με την κουκουβάγια των μαθητών, ένα μέτρο που είχε ήδη εξασθενήσει στα αθηναϊκά σχολεία. Ο τότε πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου δηλώνει στη Βουλή: «Το μέτρον τούτο εφαρμόζεται σήμερον όχι εις την πρωτεύουσαν, αλλά μόνον εις τας επαρχίας, ωσάν να μη έχουν τα ίδια δικαιώματα εις την αμφίεσίν των οι επαρχιώται μαθηταί με τους μαθητάς των Αθηνών».

Η ταραχώδης πολιτική δεκαετία του ’60 φέρνει αλλαγές στην εμφάνιση των μαθητών. Το 1965, με νεώτερη υπουργική απόφαση, οι ποδιές των μαθητών και μαθητριών πρέπει να αλλάξουν από μαύρες σε «μπλε του ουρανού και της θάλασσας». Επιπλέον, κάθε μαθητής πρέπει να φέρει κονκάρδα με το σχολείο και την τάξη στην οποία φοιτά. Το μήκος της ποδιάς για τις μαθήτριες επιβάλλεται να είναι κάτω από το γόνατο.

Οι αλλαγές αυτές ακολουθούν τις μαθητικές και φοιτητικές κινητοποιήσεις του 1962 και την απεργία των καθηγητών. Στις 7 Φεβρουαρίου 1963, η κυβέρνηση επιστρατεύει τους καθηγητές μετά από ανακοίνωση της ΟΛΜΕ για αποχή απεριόριστης διάρκειας.

Η χούντα και οι κανονισμοί ένδυσης

Κατά τη διάρκεια της χούντας, η εκπαίδευση περιβάλλεται από αυστηρούς κανονισμούς ευπρεπούς ένδυσης. Η ποδιά δεν αρκεί για να «πιστοποιήσει» τη σοβαρότητα του μαθητή. Κατά την προσέλευση στο σχολείο, ιδιαίτερα τις Κυριακές στον υποχρεωτικό εκκλησιασμό, η ποδιά πρέπει να είναι καθαρή και καλοσιδερωμένη.

Ο δάσκαλος επιφορτίζεται με την παρακολούθηση της ευπρεπούς εμφάνισης των μαθητών, ενώ και ο ίδιος παρακολουθείται από τους επιθεωρητές του κράτους. Ο ρόλος του επιθεωρητή καταργείται με την πτώση της χούντας και οι περιορισμοί γύρω από τους μαθητές χαλαρώνουν.

Η κατάργηση της μαθητικής ποδιάς

• Τις δεκαετίες του ’70 και του ’80, η ποδιά μετατρέπεται σε αξεσουάρ αισθητικής, μακριά από την αρχική της χρήση. Στις 6 Φεβρουαρίου 1982, εγκύκλιος του υπουργείου Παιδείας ανακοινώνει την κατάργηση της μαθητικής ποδιάς. Από τη νέα σχολική χρονιά, οι μαθητές δε χρειάζεται να ακολουθούν την τάση της μαθητικής ποδιάς, η οποία περνάει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.

 

Πηγές

• Department for Education,
• Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Εκπαίδευσης και Πολιτικής Νεολαίας (European Observatory on Educational Policies and Youth Policy
• Journal of Education and Social Policy