Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ: ΜΙΑ ΑΠΟΨΗ

 

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ: ΜΙΑ ΑΠΟΨΗ

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Γιατί άραγε να θέλει κάποιος να γίνει εκπαιδευτικός;

Πιστεύω ότι η συντριπτική πλειοψηφία επιθυμεί να ασκήσει το εν λόγω λειτούργημα επειδή θέλει να ζήσει με τη νέα γενιά. Να αφουγκραστεί τους νέους ανθρώπους, να τους αισθανθεί, να τους υποστηρίζει, να τους ενθαρρύνει, να τους καθοδηγεί (όχι να τους χειραγωγεί) και να τους τονώνει την αυτοπεποίθησή τους, η οποία σημειωτέον σε πολλές περιπτώσεις βρίσκεται στο ναδίρ. Αλλά και να τους εκπαιδεύσει με περισσή αγάπη, ότι στη Ζωή, ναι μεν υπάρχει η ελευθερία επιλογής αλλά αμέσως μετά ακολουθούν οι συνέπειες των αποφάσεων και των πράξεών μας.

Και ο εκπαιδευτικός, εάν είναι τυχερός, (πιστέψτε με, τελικά είναι υπερτυχερός)* θα ακούσει κάποια στιγμή, ίσως από το απέναντι πεζοδρόμιο, τη φράση: «Δάσκαλε είμαι ο τάδε, με είχατε μαθητή. Σας ευχαριστώ για όλα». Αναρωτιέμαι εάν υπάρχει μεγαλύτερη ανταμοιβή από αυτήν.

Κατά συνέπεια, ποιο είναι το προφίλ ενός Καθηγητή που σέβεται τον εαυτό του; Είναι άνθρωπος της ενσυναίσθησης, της κατανόησης, της καρδιάς, εκείνος που επιζητά τη σχολική αίθουσα για να επικοινωνήσει με τους αγαπημένους του μαθητές, εκείνος που θέλει να είναι στην 1^η γραμμή προκειμένου να είναι σε θέση, κάθε ξεχωριστή ημέρα, να πραγματοποιεί το όραμά του, βοηθώντας, υποστηρίζοντας και ενθαρρύνοντας.

Για να μπορέσει όμως να φέρει σε πέρας το έργο του, ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή, οφείλει να προετοιμαστεί κατάλληλα. Με άλλα λόγια χρειάζεται να χαράξει τη στρατηγική του η οποία συνεχώς μεταβάλλεται και διαφοροποιείται ανάλογα με τις συνθήκες, τις περιστάσεις και τη ψυχοσύνθεση των μαθητών του. Απαιτούνται ώρες προετοιμασίας, αφενός πρακτικού χαρακτήρα (βλ. τη δημιουργία εποπτικών μέσων διδασκαλίας, προετοιμασία φύλλων εφαρμογής για την αντιμετώπιση της Τράπεζας Θεμάτων, ετοιμασία διαγωνισμάτων κ.α.) και αφετέρου ψυχικής χροιάς π.χ. απαντήσεις σε ερωτήματα του τύπου: «Ποιος άραγε είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος για να προσεγγίσω αυτόν τον ιδιόρρυθμο μαθητή μου;». Εδώ τεκμηριώνεται ο λόγος για τον οποίο οι εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να έχουν εκτεταμένο εργασιακό ωράριο.

Από όλα τα παραπάνω συνάγεται ότι ο καθηγητής δεν είναι ένας γραφειοκράτης. Δυσφορεί όταν απαιτείται να γράφει εκθέσεις αυτοαξιολόγησης, να τηρεί ημερολόγια, να συντάσσει ένα σωρό έγγραφα, να συμμετέχει σε πολυάριθμες συνεδριάσεις του Συλλόγου Καθηγητών, προκειμένου να είναι συνεπής ως προς την πληθώρα των εξωδιδακτικών του υποχρεώσεων οι οποίες του επιβάλλονται με ολοένα και αυξανόμενο ρυθμό τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι αυτή η δουλειά για την οποία προσλήφθηκε. Δεν είναι αυτό το όραμά του. Το θεωρεί χάσιμο χρόνου.

Το πρόβλημα αυτό επιτείνεται και από το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των σχολείων δεν διαθέτει σήμερα Γραμματέα, αν και υπάρχει πρόβλεψη (βλ. Ν. 1566/1985, άρθρο 19). Επομένως όλο το βάρος της γραμματειακής εργασίας πέφτει στις πλάτες των εκπαιδευτικών. Κατά συνέπεια είναι πασιφανές ότι η Πολιτεία επιβάλλει υποχρεώσεις και καθήκοντα χωρίς όμως να δημιουργεί και τις κατάλληλες συνθήκες και προϋποθέσεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι όλη αυτή η πληθώρα των εξωδιδακτικών εργασιών, (φυσικά και δεν αναφέρομαι στις εφημερίες οι οποίες αποτελούν ιδιαίτερα σημαντική υποχρέωσή μας), περισσότερο ταιριάζουν σε περιβάλλοντα ιδιωτικού τύπου και χαρακτήρα (με τα bonus, με τις συνεχείς συνεδριάσεις βλ. meetings κ.λ.π.). Πιστεύω ότι τελικά περισσότερο ενδιαφερόμαστε για το Φαίνεσθαι παρά για το Είναι. Εχουμε υπερτονίσει τη σημασία των δεικτών αξιολόγησης. Υπερβάλλουμε.

Στο σημείο αυτό αναδύεται και ένα ερώτημα προς τους γονείς: «Τι άραγε προτιμούν; Οι καθηγητές να είχαν και να αφιέρωναν περισσότερο χρόνο στο σχολείο για τα παιδιά τους ή να ασχολούνται με γραφειοκρατικές διαδικασίες οι οποίες σε τελευταία ανάλυση, ως στόχο έχουν την προς τα έξω, τεχνητή σε αρκετές περιπτώσεις, ωραιοποίηση της εικόνας του σχολείου;».

Ένα άλλο ακανθώδες ζήτημα είναι αυτό της επιλογής των στελεχών της εκπαίδευσης. Είναι αλήθεια ότι έχει πάρει υπερβολικά μεγάλες διαστάσεις τα τελευταία χρόνια στα σχολεία μας, με άμεση συνέπεια να προκαλείται, δυστυχώς, ψυχική φθορά στις σχέσεις μεταξύ των συναδέλφων αλλά και να διαταράσσεται και να απορρυθμίζεται, έμμεσα, η λειτουργία του σχολείου (έχοντας ως δεδομένο ότι η σχολική μονάδα είναι ένας χώρος, πρωτίστως, συλλογικός και ψυχικοπνευματικός). Επικρατούν πλέον στην καθημερινότητα του σχολείου, σε μεγαλύτερο ή σε μικρότερο βαθμό, ατέρμονες αναλύσεις, απόψεις, κατακρίσεις, παρεξηγήσεις, τριβές, διαχωρισμοί. Νιώθω ότι σε αρκετές περιπτώσεις εκτροχιαζόμαστε.

Για το θέμα αυτό έχω την αίσθηση ότι η Πολιτεία για άλλη μία φορά κάνει μετάθεση των ευθυνών της. Θεωρώ ότι η ανάδειξη των στελεχών της εκπαίδευσης είναι αποκλειστικά δικό της ζήτημα.

Η φράση “θα συνεκτιμηθεί” που εμφανίζεται κατά κόρον στις τελευταίες Υπουργικές Αποφάσεις, όταν ένας καθηγητής  επιθυμεί να προσφέρει τις υπηρεσίες του π.χ. και ως Σύμβουλος – Μέντορας, δεν συνάδει με τη φιλοσοφία του σχολείου. Η προσφορά μας οφείλει να είναι ανιδιοτελής και να μην υπακούει στη λογική του “δούναι και λαβείν”. 

Ουσιαστικά, οι εκπαιδευτικοί δεν είναι στελέχη επιχειρήσεων για να ανταγωνίζονται μεταξύ τους, για να παίρνουν bonus ή για να “κερδίσουν” τρόπον τινά, μία διοικητική θέση. Οι επιβραβεύσεις αυτού του τύπου και οι συνακόλουθοι ανταγωνισμοί δεν θα πρέπει να υπάρχουν στο χώρο του σχολείου.

Εδώ αναδύεται το ερώτημα: και πως θα ξεχωρίσουμε τα αυριανά στελέχη της εκπαίδευσης;

Κατά την ταπεινή μου γνώμη, ίσως χρειάζεται να δημιουργηθεί στη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης ένα ξεχωριστό Τμήμα στο οποίο να εκπαιδεύονται οι υποψήφιοι Διευθυντές, οι Υποδιευθυντές και οι Υπεύθυνοι Τομέων των Εργαστηριακών Κέντρων (ρηξικέλευθη πρόταση)**.

Οι σκοποί του εν λόγω Τμήματος, μεταξύ των άλλων, θα είναι: Να επιμορφώνονται οι ενδιαφερόμενοι από την πιο απλή εργασία, (π.χ. η αποστολή email, η σύνταξη ενός υπηρεσιακού εγγράφου), έως τις πιο σύνθετες εργασίες, (όπως π.χ. η εκπαίδευση σε όλα τα προγράμματα που χρησιμοποιούνται σήμερα στα σχολεία, βλ. My school). Να εξοικειωθούν με την εκπαιδευτική νομοθεσία. Να περνούν από τεστ ψυχολογίας. Να μελετούν περιπτώσεις διοικητικής φύσεως. Επισκεπτόμενοι σχολικές μονάδες να παρακολουθήσουν στην πράξη τον τρόπο λειτουργίας και αντιμετώπισης των διαφόρων προβλημάτων από τους εν ενεργεία Διευθυντές.

Τέλος να περνούν από εξειδικευμένες εξετάσεις, πρακτικού χαρακτήρα προκειμένου να διαπιστωθεί η επάρκειά τους σε ό,τι αφορά τη στελέχωση διοικητικών θέσεων.

Αποτέλεσμα της συγκεκριμένης δράσης θα είναι η δημιουργία ενός Μητρώου στελεχών της εκπαίδευσης και με βάση αυτό θα τοποθετούνται στα σχολεία.

Είναι προφανές ότι το εν λόγω προπαρασκευαστικό Τμήμα θα λειτουργεί πιθανότατα εντός της περιόδου των θερινών διακοπών μας (και μέσω τηλεδιάσκεψης).

Εάν η εν λόγω πρόταση υλοποιηθεί από την Πολιτεία, αυτομάτως τα σχολεία αλλά και οι Διευθύνσεις Εκπαίδευσης απαλλάσσονται και αποδεσμεύονται από όλη αυτήν την ενεργοβόρο και χρονοβόρο διαδικασία της επιλογής. Καθίσταται πλέον υποχρέωση και ευθύνη της Πολιτείας να επιλέξει τους καταλληλότερους για τις συγκεκριμένες διοικητικές θέσεις. 

Συν τοις άλλοις τα στελέχη που θα αποφοιτούν από τη Σχολή θα χαίρουν εκτιμήσεως από όλους τους συναδέλφους. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι συζητήσεις και οι προβληματισμοί περί του αριθμού ή του είδους των μεταπτυχιακών τίτλων, των διδακτορικών ή άλλων τίτλων, δεν θα έχουν πλέον κανένα απολύτως νόημα.

Εν κατακλείδι, προσωπικά, θα ήθελα η Πολιτεία κάποια στιγμή να αρχίσει να δρα αφαιρετικά και όχι προσθετικά. Οι εκπαιδευτικοί, συνεργαζόμενοι μεταξύ τους, μέσω των ανόμοιων αρετών τους, είναι σε θέση να φέρουν σε πέρας το επιδιωκόμενο παιδαγωγικό αλλά και μαθησιακό αποτέλεσμα εντός της μαθητικής κοινότητας. Το Υπουργείο ας μας εμπιστευθεί, ας μας απελευθερώσει από ανούσιες και ασύμβατες με το έργο μας εξωδιδακτικές εργασίες και ας μας προστατέψει από άσκοπους και ανώφελους διαχωρισμούς.

Σας ευχαριστώ.

Γάγγας Αλέξανδρος

(εκπ/κός της Δευτεροβάθμιας Τεχνικής Εκπ/σης).

(*):

Προφανώς στο χώρο μας υπάρχουν και εκπαιδευτικοί που λειτουργούν κατά τρόπο μη συνειδητό. Δυστυχώς έχουν την ψευδαίσθηση ότι είναι συνειδητοί και ευτυχείς, στην ουσία είναι ασυνείδητοι και δυστυχείς, επειδή ακριβώς έχουν παγιδευτεί στα παράγωγα – πλοκάμια του εγωισμού τους, τα συνηθέστερα των οποίων είναι: ατέλειωτα παράπονα, υπέρμετρες απαιτήσεις, ατέρμονες νοητικές – θεωρητικές αναλύσεις, ευθιξίες, φυγοπονία.

Οφείλουμε όμως να συνυπάρχουμε με όλους και να ελπίζουμε.

(**):

Έχει παρατηρηθεί στην ανθρώπινη κοινωνία, ότι οι ρηξικέλευθες αλλαγές για να γίνουν αποδεκτές και για να ενσωματωθούν στην ήδη υφιστάμενη νοοτροπία και δραστηριότητα απαιτείται χρόνος πέραν των δύο γενεών. Κάποια στιγμή όμως οφείλουμε να ξεκινήσουμε να εφαρμόζουμε.