Πώς το «ΝΑΙ» των Κούρδων στο δημοψήφισμα αλλάζει τη Μέση Ανατολή

Το μεγάλο «ναι» ήταν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία των Κούρδων από το Ιράκ, αψηφώντας τόσο τη Βαγδάτη, όσο και τους περιφερειακούς γείτονές της αλλά και τις ΗΠΑ.

Συγκεκριμένα, τα 3,45 εκ. Κούρδοι που προσήλθαν να ψηφίσουν κλήθηκαν να απαντήσουν στο εξής ερώτημα: «Θέλετε η Περιφέρεια του Κουρδιστάν και οι Κουρδικές περιοχές εκτός αυτής να γίνουν ανεξάρτητο κράτος;» Το αποτέλεσμα ήταν το 91,83% να απαντησει θετικά στο παραπάνω ερώτημα, ξεσπώντας σε πανηγυρισμούς στο Ερμπίλ, την πρωτεύουσα της Κουρδικής περιφέρειας στο Ιράκ.

Σε τηλεοπτική του δήλωση ο ηγέτης των Κούρδων, Μασούντ Μπαρζάνι, ανακοίνωσε τη επικράτηση του «ναι» και κάλεσε την κεντρική διοίκηση της Βαγδάτης να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για μια δίκαιη μετάβαση, καθώς και να σταματήσει να απειλεί την Κουρδική κοινότητα με κυρώσεις. Παράλληλα, κάλεσε όλες τις παγκόσμιες δυνάμεις να «σεβαστούν την επιθυμία εκατομμυρίων» όπως είπε. Πράγματι, ο Μπαρζάνι, είχε δηλώσει και πριν από το δημοψήφισμα ότι η ψήφος των Κούρδων δεν είναι δεσμευτική με την έννοια της άμεσης εκτέλεσης και ανεξαρτητοποίησης του Κουρδιστάν, αλλά θα λειτουργήσει ως ένα βήμα για τις διαπραγαμτεύσεις με τη Βαγδάτη και της συνορεύουσες χώρες, με σκοπό την ειρηνική μετάβαση της περιφέρειας από τον έλεγχο του Ιράκ.

Η Βαγδάτη ήταν εξ αρχής κατηγορηματική και απέκλεισε την πιθανότητα του διαλόγου που ζήτησε ο Μπαρζάνι. «Δεν πρόκειται να έχουμε διάλογο για τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος γιατί είναι αντισυνταγματικό», σχολίασε επί του θέματος ο Πρωθυπουργός του Ιράκ, Χαϊντέρ αλ-Αμπάντι, ο οποίος αν και μετριοπαθής, δέχεται πλεόν έντονες πιέσεις για την υιοθέτηση κυρώσεων έναντι των Κούρδων.

Ιστορικά, οι Κούρδοι είναι μέρος του λεγόμενου Ανατολικού Ζητήματος, καθώς έμειναν για πρώτη φορά χωρίς κρατική υπόσταση πριν από ένανα αιώνα, με την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σήμερα, περίπου 30 εκατομμύρια από αυτούς είναι διασκορπισμένοι στο βόρειο Ιράκ (Νότιο Κουρδιστάν), την Νοτιοανατολική Τουρκία (Βόρειο Κουρδιστάν) και σε τμήματα της Συρίας (Δυτικό Κουρδιστάν) και του Ιράν (Ανατολικό Κουρδιστάν).

Από το 2003 και την Αμερικανική εισβολή στο Ιράκ για την ανατροπή του Σαντάμ Χουσείν, οι Κούρδοι κυριαρχούν σε μια αυτόνομη περιοχή, γεγονός που αποτελούσε την εγγύτερη κατάσταση ως προς ένα Κουρδικό κράτος. Και παρά τα 14 χρόνια συρράξεων και αστάθειας στο Ιράκ, η Κουρδική περιφέρεια είχε καταφέρει μέχρι σήμερα να διατηρήσει την ομαλότητα και την ειρήνη στους κόλπους της.

Τα τελευταία τέσσερα χρόνια άλλωστε, πέτυχε και την σχετική οικονομική της ανεξαρτησία, με τη διάνοιξη μιας οδού για την πώληση πετρελαίου σε λιμάνι της Τουρκίας. Αυτό βέβαια σήμερα, με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είναι καταδικαστικό, καθώς κρατά τους Κούρδους και την μεγαλύτερη πλουτοπαραγωγική του πηγή δέσμιους της Άγκυρας.

Παράλληλα, οι Κούρδοι τονίζουν ότι το δημοψήφισμα αναγνωρίζει και την συνεισφορά τους στην καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, από τότε που το τελευταίο κατείχε το ένα τρίτο των εδαφών του Ιράκ.

Σε κάθε περίπτωση, τη «βαθιά του απογοήτευση» για τη διενέργεια του δημοψηφίσματος εξέφρασε το State Department και ο Λευκός Οίκος δια στόματος της εκπροσώπου του Αμερικανού Προέδρου, Σάρα Σάντερς, αν και η ίδια διαβεβαίωσε πως δεν πρόκειται να αλλάξουν οι σχέσεις της Ουάσινγκτον με τον εντόπιο πληθυσμό. Τον ίδιο πληθυσμό που αποτελεί σύμμαχο των ΗΠΑ από τότε που του προσέφερε προστασία από τον Σαντάμ Χουσείν το 1991.

Αυτό που ανησυχεί περισσότερο τις ΗΠΑ είναι το κοινώς λεγόμενο, δηλαδή η δημιουργία πιθανών επιπλοκών ως προς την εξουδετέρωση του ISIS μετά από τα νέα δεδομένα στο Ιράκ. Επιπλέον, οι Αμερικανοί επιδιώκουν να έχουν στέρεες βάσεις στο Ιράκ προκειμένου να μπορούν να ανακόψουν το Ιράν, ενώ από χρόνια αποθάρρυναν τους Κούρδους στις αυτονομιστικές τους τάσεις και για την αποφυγή αντιδράσεων από την Τουρκία.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως οργανισμός, εξέφρασε από την πλευρά της τη δυσαρέσκειά της για την τελική διενέργεια του δημοψηφίσματος και στάθηκε και αυτή στην προτεραιότητα του να μείνει το Ιράκ αδιαίρετο στη μάχη εναντίον του Ισλαμικού Κράτους.

Η Μόσχα από την άλλη δεν πήρε ξεκάθαρη στάση στο ζήτημα. Κι αυτό διότι ενώ το Κρεμλίνο δήλωσε ότι υποστηρίζει την εδαφική ακεραιότητα των κρατών της περιφέρειας στη Μ. Ανατολή, δεν αποθάρρυνε τους Κούρδους ως προς το δημοψήφισμα, λαμβάνοντας υπόψη ότι έχει επενδύσει σιωπηρά αρκετά εκατομμύρια δολάρια σε αυτούς από το περασμένο έτος.

Το Ιράν, ως απάντηση στο δημοψήφισμα απαγόρευσε τις πτήσεις από και προς το Κουρδιστάν, την ώρα που η Βαγδάτη έκανε έκκληση στις ξένες χώρες να σταματήσουν να εμπορεύονται πετρέλαιο με την Κουρδική περιφέρεια, ενώ από τους ίδιους τους Κούρδους ζήτησε την παράδοση όλων των διεθνών αεροδρομίων των συνοριακών σταθμών με το Ιράν, την Τουρκία και τη Συρία.

Η Συρία, με τον εμφύλιο πόλεμο να μαίνεται εντός των τειχών της και τη δική της Κουρδική κοινότητα να πιέζει για τον αυτοκαθορισμό της δεν είχε άλλη επιλογή από το να απορρίψει το «ναι» του δημοψηφίσματος.

Αξιοσημείωτο αλλά όχι ανεξήγητο είναι το γεγονός ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, το Βέλγιο, ακόμα και η Ελλάδα δεν αντιτίθενται στο δημοψήφισμα και τα αποτελέσματά του, στο πλαίσιο του δικαιώματος του αυτοκαθορισμού. Αντίθετα, αυτό που προειδοποιούν είναι η απόφαση των Κούρδων του Ιράκ να μην αποτελέσει μονομερή ενέργεια χωρίς αντίκρυσμα από τη Βαγδάτη και εν τέλει οδηγήσει σε επικίνδυνα μονοπάτια εκτός προβλέψεων του διεθνούς δικαίου.

Από την άλλη πλευρά, αυτό που φοβίζει τις γειτονικές χώρες που διαθέτουν τους μεγάλους κουρδικούς πληθυσμούς, δηλαδή τη Συρία, το Ιράν και κυρίως την Τουρκία, είναι κατά κύριο λόγο η μίμηση της πράξης των Κούρδων του Ιράκ. Ο Ερντογάν, έπειτα από χρόνιες αντιπαραθέσεις με τους Κούρδους στα νότια της χώρας του, τα τρομοκρατικά χτυπήματα και τον μόνιμο πονοκέφαλο που του προκαλούν οι αξιώσεις για τα στοιχειώδη δικαιώματά τους, μόνο θετικά δεν μπορεί να χαρακτηρίσει την απόφαση της Κουρδικής κοινότητας για απόσχιση από το Ιράκ.

Για τον λόγο αυτό εξαπέλυσε μύδρους εχθές εναντίον τους και απείλησε τους Κούρδους του Ιράκ ότι θα λιμοκτονήσουν εάν η Τουρκία αποφασίσει να επιβάλει τις δικές της κυρώσεις εναντίον τους, ενώ διαβεβαίωσε ότι τόσο στρατιωτικά όσο και οικονομικά μέτρα βρίσκονται στη φαρέτρα τωνεπιλογών του έπειτα από το δημοψήφισμα.

Συνεπώς, οι δύο πυλώνες που διαμορφώνονται όσον αφορά στις επιπτώσεις του Κουρδικού δημοψηφίσματος στην ευρύτερη περιφέρεια είναι: 1^ον οι φόβοι που εκφράζονται από τις περισσότερες κατευθύνσεις γαι την καταπολέμηση του ισλαμικού φονταμενταλισμού του ISIS και 2^ον η αποφυγή έναρξης νέων περιφερειακών συγκρούσεων, αυτή τη φορά στη βάση του Κουρδικού ζητήματος.

Όσον αφορά στην πρώτη προέκταση, το βασικό επιχείρημα είναι ο αποπροσανατολισμός των επιχειρήσεων εναντίον του ΙΚ και της ανακατάληψης των όποιων περιοχών έχουν απομείνει στην κυριαρχία του. Το αντεπιχείρημα σε αυτό είναι ο πολυμερισμός των δυνάμεων και των συμμαχιών που έχουν διαμορφωθεί στη βάση του εμφυλίου πολέμου στη Συρία, ήδη από την αρχή του, κάτι που επηρεάζει σταθερά και τα τεκταινόμενα στο Ιράκ. Κατά συνέπεια, η δημιουργία ακόμη ενός οιονεί συγκρουσιακού πόλου στην Κουρδική περιφέρεια του Ιράκ, σίγουρα θα αποτελέσει τροχοπέδη εσωτερικά και περιφερειακά αλλά όχι στον βαθμό που η καταπολέμηση του ΙΚ να καταστεί αδύνατη.

Όσο για τη δεύτερη επίπτωση, πράγματι, ένα ισχυρό Κουρδικό κεκτημένο στο Ιράκ θα συμπαρασύρει με μεγάλη σιγουριά τις Κουρδικές κοινότητες σε Τουρκία, Ιράν και Συρία να απαιτήσουν τα ανάλογα. Κι αν στο Ιράκ, όπως προαναφέρθηκε, η κουρδική κοινότητα έχει καταφέρει να διατηρήσει ένα σχετικά ειρηνικό χαρακτήρα, δεν συμβαίνει σίγουρα το ίδιο ούτε στο απολυταρχικό Ιράν, ούτε στη Συρία αλλά πολύ περισσότερο στην έντονη προϊστορία των Κούρδων στην Τουρκία. Κι αυτή είναι η μεγαλύερη πρόκληση σε περιφερειακό επίπεδο, όποια και αν είναι η νέα πραγματικότητα για τους Κούρδους του Ιράκ.

Γράφει ο Κωνσταντίνος Παντελής
rizopoulospost.com