Ιούνιος 1822: Ποιος και γιατί αφορίζει τον Οδυσσέα Ανδρούτσο;

 

Στέργιος Π. Ζυγούρας

Στις 4 Ιουνίου 1822 (16 Ιουνίου με το σημερινό ημερολόγιο) ο Μινίστρος της Θρησκείας και Επίσκοπος Ανδρούσης, Ιωσήφ αφορίζει τον Οδυσσέα, γιo του Ανδρίτσου, γνωστό σήμερα ως Οδυσσέα Ανδρούτσο. Τι σημαίνει αυτός ο αφορισμός; Ποιος είναι ο πραγματικός συντάκτης του και ποιος ο στόχος του; Πρόκειται για ένα θέμα πολύ σημαντικό. Πηγάζει από το διχαστικό κλίμα που υπάρχει προεπαναστατικά εντός της Φιλικής Εταιρείας και το οποίο -μετά την Β΄ Εθνοσυνέλευση- θα εξελιχθεί σταδιακά σ’ αυτό που ονομάζουμε «εμφύλιο πόλεμο».

Ο αφορισμός είναι μια πολιτική πράξη που ως προς την φραστική της ακολουθεί την βαρύτερη μορφή αναθέματος που

μπορεί να επιβάλλει η Ανατολική Ορθόδοξος Εκκλησία προς τα μέλη της. Ταυτόχρονα είναι και ένα εκφοβιστικό ανάθεμα σε όσους τυχόν συνδράμουν τον αναθεματιζόμενο. Τυπικά υπογράφεται από τον Υπουργό Θρησκείας και Δικαίου, ουσιαστικά όμως, υπογράφεται από τον Θεόδωρο Νέγρη, τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και τον Ιωάννη Κωλέττη. Πώς χρησιμοποιείται λοιπόν η θεία καταδίκη δια χειρός μητροπολίτη που την υπογράφει ως δημόσιος λειτουργός ενός υπό ίδρυση κράτους του οποίου το έθνος δεν έχει ξεκαθαρίσει υπό ποια έννοια επαναστατεί και πού στοχεύει;

Το κατά πόσο υπήρχε ταύτιση του επισκόπου Ιωσήφ με τους δυο κύριους υποστηρικτές της ιδέας ενός εθνικού κράτους είναι ζήτημα προς διερεύνηση. [Εργασίες όπως η διατριβή του Ι. Π. Μπουγά δεν αντιμετωπίζουν το θέμα σ’ αυτή την διάσταση]. Αποτελεί μια σημαντική παράμετρο, όχι όμως την πλέον ουσιώδη. Σημειώνουμε μερικά στοιχεία: όταν κορυφώνεται η σύγκρουση της νεωτερικότητας με την παράδοση (1824) ο Ιωσήφ βρίσκεται τυπικά στην πρώτη πλευρά, όμως υποστηρίζει και το αίτημα της πλευράς του Κολοκοτρώνη για σύγκληση Εθνικής Συνέλευσης. Οι θέσεις και οι διατυπώσεις του στο διάστημα 1822-23 και κυρίως το 1828 (επί Καποδίστρια) δείχνουν την προτίμησή του για την συγκρότηση ενός πολιτικού έθνους που θα ορίζει και θα ελέγχει την Εκκλησία. Μια Εθνική Εκκλησία, ανεξάρτητη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Την πράξη αυτή της αντιβασιλείας (1833) που ταυτόχρονα διέλυε πολλά μοναστήρια, υπέγραψε ο μ. Ιωσήφ, αν και αρχικά είχε αρνηθεί.

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΣΙΟ – ΑΘΗΝΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΦΟΙΝΙΚΑ

Ο Οδυσσέας αποτελεί μια ξεχωριστή πολιτικοστρατιωτική προσωπικότητα. Συνδυάζει παιδεία, οξύνοια, φυσική ρώμη και ανδρεία. Ταυτόχρονα είναι από εκείνους που γνωρίζουν σε βάθος το θέμα της Επανάστασης. Ο πατέρας του Ανδρέας ή Ανδρίτσος (απ’ όπου και το υποκοριστικό «Ανδρούτσος») μαρτύρησε στην Κων/πολη το 1797. Πολέμησε με τον Λ. Κατσώνη στο ελλαδικό τμήμα της αποτυχημένης επανάστασης του 1787 (αυστρο-ρωσική συμμαχία με τους Φαναριώτες σε καίρια θέση του διεθνούς εταιρικού σχεδίου). Ο Κατσώνης βάφτισε «Οδυσσέα» το γεννημένο στην Ιθάκη παιδί του συμπολεμιστή του. Η ονοματοδοσία αυτή εντασσόταν στο πνεύμα της ελληνικής αναγέννησης που προωθούσε η χριστιανική πλευρά από αιώνες, ιδιαίτερα όμως από το 1750. Στην Λευκάδα ο μικρός Οδυσσέας ήρθε σε επαφή με τον Ι. Ζαμπέλιο, καίριο παράγοντα της Φιλικής Εταιρείας (στο σπίτι του έγινε η σύνοδος των οπλαρχηγών της Στερεάς – αντίστοιχη με την σύνοδο της Βοστίτσας). Στα Ιωάννινα ο Οδυσσέας γνώρισε από κοντά τον εταιρικό κύκλο που συνδεόταν με τα Επτάνησα, την Αυστροουγγαρία, την Ρωσία και την Γαλλία.

Την άνοιξη του 1821 ο Οδυσσέας αγωνιά και πιέζει για ν’ αρχίσει η Επανάσταση στην Ρούμελη. Το σχέδιο της Φιλικής να αδειάσει η Πελοπόννησος από τον οθωμανικό στρατό έχει πετύχει. Η περιοχή ευθύνης του Οδυσσέα είναι το βασικότερο πέρασμα στρατευμάτων προς την Πελοπόννησο. Όμως από τον Αύγουστο του 21 την ευθύνη πολιτικής οργάνωσης στην Στερεά αναλαμβάνουν -σε πνεύμα ενωτικό από τον Δ. Υψηλάντη- οι δυο αντίπαλοι της Φιλικής Εταιρείας και της Υπερεθνικής Επανάστασης. Ο Θ. Νέγρης (Αν. Στερεά) και ο Αλ. Μαυροκορδάτος (Δ. Στερεά) ανήκουν στην Φιλική Εταιρεία, αλλά και στα αντίστοιχα μυστικά σχήματα της Δύσης που αντιτίθενται στην παλινόρθωση της χριστιανικής Ανατολής. Έχουν μεταξύ τους μυστική συμφωνία καταστροφής των ηγετικών κεφαλών και οι διώξεις κατά Οδυσσέα, Βαρνακιώτη, Καραϊσκάκη εντάσσονται σ’ αυτό το πλαίσιο. Οι χαρακτήρες του Νέγρη και του Οδυσσέα έχουν κοινά στοιχεία, συνεπώς η σύγκρουση στην Αν. Στερεά θα είναι άμεση και σφοδρή.

Τον Ιανουάριο του 1822 η Επανάσταση δηλώνει από την Επίδαυρο προς την Δύση ότι επιδιώκει ένα εθνικό κράτος. Η κεντρική εξουσία έχει μοιραστεί απόλυτα μεταξύ της υπερεθνικής παράδοσης και της εθνικής νεωτερικότητας, όμως παρέμειναν οι τρεις τοπικές Διοικήσεις από τις οποίες η παράδοση κατείχε μόνον την Πελοπόννησο. Ο αφορισμός του Οικουμενικού Πατριαρχείου,  η απουσία της Ρωσίας, η «αποτυχία» του Αλ. Υψηλάντη και η εχθρική στάση της Βρετανίας κάνει υποχωρητική την παραδοσιακή πλευρά, με αποτέλεσμα την Διακήρυξη της Επιδαύρου που μιλά για «Έλληνα» εντός των κρατικών τειχών, για «επικρατούσα θρησκεία» και αποσιωπά την Φιλική Εταιρεία και τον «Φοίνικα» (την καποδιστριακή Εταιρεία που καθοδηγούσε την Φιλική) με το πρόσχημα ότι η αντίθεση της Δύσης προς την Επανάσταση είχε να κάνει με τα νεωτερικά στοιχεία της διακήρυξης του Αλ. Υψηλάντη. Στις 15-1-1822 ο Νέγρης διορίζει τον Ιωσήφ Ανδρούσης Υπουργό της Θρησκείας και τρεις μήνες αργότερα ο Ιωσήφ διορίζεται και Υπουργός του Δικαίου. Την εποχή αυτή διεξάγονται στην Βιέννη οι διαπραγματεύσεις Αυστρίας-Ρωσίας. Υπό την γενική πίεση της δυτικής διπλωματίας ο τσάρος Αλέξανδρος θα μείνει εκτός της «γραμμής Καποδίστρια». Οι τουρκικές υπερβάσεις στις ηγεμονίες και οι σφαγές των χριστιανών αμάχων δεν θα αποτελέσουν αιτία ρωσοτουρκικού πολέμου. Η Επανάσταση στον ελλαδικό χώρο θα μείνει χαλαρά συνδεδεμένη με τον Αλ. Υψηλάντη. Έτσι οι εγχώριες δυτικόφιλες δυνάμεις που συγκροτούν την παράταξη της Αθηνάς προσπαθούν να απαλλαγούν από τα μέλη της παράταξης του Φοίνικα και να δηλώσουν ότι αυτές ήταν εξ αρχής οι δυνάμεις που οργάνωσαν και πυροδότησαν την Επανάσταση.

Η σημαία της Αν. Χέρσου Ελλάδος (1822). “Άρειος Πάγος” είναι μια ονομασία που προέρχεται από την πεφωτισμένη νεωτερικότητα (Perfectibilists-18ος αι., John Milton-17ος αι.)

Την άνοιξη του 1822 ο Δ. Υψηλάντης που δρα στην Αν. Στερεά ειδοποιείται από την Εθνική Κυβέρνηση να κατεβάσει την σημαία του Φοίνικα και να υψώσει την γαλανόλευκη. Η προσπάθεια των Νέγρη-Κωλέττη να στρέψουν τον Υψηλάντη εναντίον του Ανδρούτσου (και αντίστροφα) αποτυγχάνει. Η συνεργασία των δυο τελευταίων ανησυχεί ιδιαίτερα την κυβέρνηση. Σε εφαρμογή τέθηκε σχέδιο στρατιωτικής εξόντωσης του Οδυσσέα. Ο Άρειος Πάγος (η τοπική κυβέρνηση της Αν. Στερεάς) προσπάθησε να θυσιάσει τον στρατό του Ανδρούτσου στην θέση Αγ. Μαρίνα και να φορτώσει στη συνέχεια την ευθύνη στον «χιλίαρχο» Οδυσσέα. Όταν η προσπάθεια απέτυχε, ο Άρειος Πάγος προσπάθησε να δολοφονήσει τον Οδυσσέα και αυτός παραιτήθηκε από το αξίωμά του, επιδιώκοντας να ασκήσει πίεση στην τοπική κυβέρνηση. Ο Οδυσσέας ανακάλεσε την παραίτηση και η κυβέρνηση κάλεσε τον Νικηταρά να σκοτώσει τον Οδυσσέα για να γίνει χιλίαρχος στην θέση του. Όταν απέτυχε και αυτή η προσπάθεια, ο Άρειος Πάγος έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο Νούτσου-Παλάσκα. Τους διόρισε στην πολιτική και στρατιωτική επιστασία, με εντολή να συλλάβουν ή να σκοτώσουν τον Οδυσσέα. Όταν ο Οδυσσέας σκοτώνει τον Νούτσο και τον Παλάσκα ήταν 25 Μαΐου. Δέκα μέρες μετά ο Άρειος Πάγος αφορίζει τον Ανδρούτσο. Ο Μακρυγιάννης λέει ότι πρότειναν και σ’ αυτόν να σκοτώσει τον Ανδρούτσο και να πάρει την θέση του, χωρίς όμως να καταθέτει ημερομηνίες. Στις 21 Ιουλίου δολοφονείται πάνω στο πλοίο του ο Χατζή Αντώνης Βισβίζης, ο οποίος είχε βοηθήσει τον Οδυσσέα στην Αγ. Μαρίνα και είχε αρνηθεί πρόταση του Αρ. Πάγου να δολοφονήσει τον Ανδρούτσο.

Δηλαδή, την εποχή καθόδου του Δράμαλη, η προσωρινή κεντρική διοίκηση και η περ/κή διοίκηση της Αν. Στερεάς όχι μόνο δεν έκαναν το παν για να του κόψουν τον δρόμο προς την Πελοπόννησο, αλλά αδιαφορούσαν τελείως για την εξέλιξη της Επανάστασης. Η κατάσταση αυτή (που θα επαναληφθεί στην άφιξη του Ιμπραήμ – επί προεδρίας Κουντουριώτη) έχει εξήγηση υπεράνω των προσώπων, όταν η Επανάσταση ιδωθεί στο πραγματικό-διεθνές της πλαίσιο· όχι στο παραδοσιακό «εθνικό» όπου τους κύριους ρόλους κατέχουν «Έλληνες-Τούρκοι-Ξένοι» με τους τελευταίους να κατηγοριοποιούνται σε «φιλέλληνες» και «φιλότουρκους». Οι Τούρκοι δεν αποτελούσαν πρωταγωνιστές της Επανάστασης. Αποδείχθηκε περίτρανα ότι η στρατιωτική τους δύναμη ήταν απολύτως κατώτερη των επαναστατημένων. Η Επανάσταση έχει εξ αρχής δυο αντίπαλες πλευρές με διεθνή υπόσταση και πάμπολλες ομάδες και πρόσωπα που όσο κι αν έχουν διάσταση ή ενότητα μεταξύ τους, όσο κι αν διαφοροποιούνται στο ύφος και στους χειρισμούς, ανήκουν στην μια από τις δυο διεθνείς παρατάξεις: την υπερεθνική χριστιανική και την υπερεθνική αντιχριστιανική. Η τελευταία επιδιώκει το εθνικό κράτος ή την αποτυχία της Επανάστασης και εκφράζεται κατά κύριο λόγο από την πολιτική της Μ. Βρετανίας. Τον Ιούλιο του 1822 ο Καποδίστριας ολοκληρώνει την αποστολή του ως μέλος της επίσημης ρωσικής πολιτικής. Τον Αύγουστο του 1822 φεύγει για να εγκατασταθεί στην Ελβετία. Τότε ο Υψηλάντης, ο Ανδρούτσος, ο Νικηταράς και πρόκριτοι της Αν. Στερεάς ζητούν την ανάληψη της αρχηγίας της Επανάστασης από τον Καποδίστρια.

«ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΟΜΕΝ ΚΑΙ ΕΝΤΕΛΛΟΜΕΘΑ ΠΑΤΡΙΚΩΣ…» (ή ΕΜΕΙΣ ή ΚΑΝΕΙΣ)

Το κείμενο του αφορισμού που σώζεται στα «Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας – Λυτά Έγγραφα, τ. Στ΄» είναι πιθανώς προσχέδιο ή το τελικό κείμενο χωρίς σφραγίδα και πλήρη τυπικά στοιχεία. Η ενέργεια του αφορισμού περιλαμβάνεται σε ελάχιστες από τις Ιστορίες του 19^ου αιώνα. Ο Σπηλιάδης και ο Τρικούπης την καταγράφουν και, φυσικά, διηγούνται διαφορετικά τα διατρέξαντα. Ο Τρικούπης ξεχωρίζει την πολιτική δίωξη του Αρείου Πάγου (επικήρυξη και απειλές κατά όσων δεν τον εγκατέλειπαν) από τους «κεραυνούς του αφορισμού», που τους πιστώνει στον «υπουργό» Ιωσήφ Ανδρούσης. Παραδέχεται ότι ουδέν αποτέλεσμα είχε ο αφορισμός, ο οποίος όμως, σύμφωνα με τον Σπηλιάδη, εκλαμβάνεται από όλους ως πράξη του Νέγρη και του Κωλέττη. Ουδείς μνημονεύει τον δεύτερο τίτλο του Ιωσήφ (υπουργός Δικαίου) που πιθανόν να δόθηκε επί τούτου. Η πράξη του αφορισμού, παρά τον επικαλούμενο χαρακτήρα της πίστης, δεν παύει να αποτελεί μια διοικητική πράξη που εκδίδεται ενώ το -εκατέρωθεν διεκδικούμενο- πολιτικό status δεν έχει ξεκαθαρίσει. Ο Τρικούπης επιχαίρει, γιατί το ράσο βρίσκεται κάτω από την πολιτική εξουσία, δεν έχει όμως κάποιο σχόλιο για το κατά πόσον η πολιτική εξουσία μπορεί να βγάζει δικαστικές ετυμηγορίες εκ του μακρόθεν, χαρακτηρίζοντας «Σατανά» τον «ένοχο» και διατάσσοντας τους ιερείς να τον αφήσουν άταφο, τροφή των σκύλων και των λοιπών θηρίων. Η Πολιτεία υπέρ της οποίας μάχεται η νεωτερικότητα είναι αυτή που ευλογεί παρά Πατρός, Υιού και Αγίου Πνεύματος, όσους συνεργήσουν εις τον όλεθρον και αφανισμόν του ενόχου. Και η πίτα ολόκληρη (πολιτική κηδεμονία της Εκκλησίας) και ο σκύλος χορτάτος (εκφυλισμός της εκκλησιαστικής τάξης δια της υπαγωγής της σε κοσμικό πλαίσιο λειτουργίας). Ποια είναι η ταυτότητα όσων ενεργούν έτσι;

Σε όλη την διάρκεια του αγώνα, αλλά και στην περίοδο του Καποδίστρια, το τεράστιο μένος των κεκαλυμμένα αντιχριστιανών ξεδιπλώνεται όταν διακυβεύεται ένας ύψιστος στόχος· στην προκειμένη περίπτωση η δυνατότητα να επιτύχει η Επανάσταση των Καποδίστρια-Υψηλάντη και να δημιουργήσει το χριστιανικό κράτος που θα έχει -αργά ή γρήγορα- ως πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη. Η συκοφαντία ξεπερνάει κάθε όριο, το ίδιο και η παράβαση κάθε νόμου. Στην περίπτωση όμως του αφορισμού αυτού έχουμε και δυο στοιχεία ιλαροτραγωδίας. Το πρώτο είναι η ευχή να μείνουν εκτός της Εκκλησίας ως «Εθνικοί«, ο Οδυσσέας και όσοι συνεχίσουν να τον βοηθούν ή να πολεμούν υπό τις διαταγές του. Την εποχή που το «πολιτικό έθνος» διεκδικεί μια νέα, συρρικνωμένη νοηματοδότηση έναντι του χριστιανικού έθνους, ο Εθνικός Νέγρης αποκηρύσσει ως «Εθνικούς» όσους συμπράττουν με το υπερεθνικό χριστιανικό σχέδιο. Το δεύτερο είναι η υιοθέτηση της «πατρικής» συμβουλής η οποία αναμειγνύεται με την «πατρική εντολή». Ενώ ο Κοραής έσπευσε να κατακεραυνώσει την έννοια της «πατρότητας» στην «Πατρική διδασκαλία», αντιτάσσοντας την «Αδελφική διδασκαλία», (στην οποία η αδελφοσύνη ήταν και πάλι μια δανεική από τον χριστιανισμό έννοια), το 1822 ο Κωλέττης με τον Νέγρη δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν θετικά τον όρο που καθορίζει την χριστιανική πίστη και διαμορφώνει την έννοια της πατρίδας για τον χριστιανό (ο άνθρωπος είναι υιός του Θεού, ο Θεός είναι πατήρ του ανθρώπου). «Οι επέχοντες τύπον του Αρχιποίμενος Κυρίου ημών Ιησού Χριστού» που «συμβουλεύουν πατρικώς» είναι ασφαλώς οι όπισθεν του Ιωσήφ Ανδρούσης ευρισκόμενοι κ.κ. Νέγρης, Μαυροκορδάτος, Κωλέττης. Πόσο πειστική είναι η χριστιανική τους εικόνα; Αρκεί να ανατρέξει κάποιος στους εταιρικούς τους προϊσταμένους, στον Bentham κα στον Κοραή. Όλα αυτά δείχνουν ότι όσοι δεν πιστεύουν, όσοι οικειοποιούνται την έννοια του Θεϊκού φωτός, όσοι είναι ενταγμένοι στους διεθνείς μηχανισμούς δίωξης του χριστιανισμού, υποκρίνονται και χρησιμοποιούν κατά βούληση το χριστιανικό τυπικό έναντι των προσώπων που πιστεύουν, προκειμένου να πετύχουν τους σκοπούς τους. Άλλωστε, στην δικαιολογία του Πατριαρχικού αφορισμού της Επανάστασης θα στηριχτούν για να θεμελιώσουν μια ακόμα πολιτική διαίρεση του ενιαίου ποιμνίου, ένα ακόμα σχίσμα, ένα ακόμα εθνικό κράτος. Η θεμελίωση αυτή περνάει μέσα και από την οικειοποίηση του επαναστατικού φορέα. Σε αντίθετη περίπτωση η Επανάσταση πρέπει να σβήσει. Το δόγμα της Βρετανίας «ή εμείς ή κανείς» μεταφέρεται ως «πληροφόρηση» από τα μέλη αμφοτέρων των πλευρών. Αυτό θα οδηγήσει στην αίτηση της αποκλειστικής προστασίας προς την Μ. Βρετανία που υπογράφεται την εποχή της δολοφονίας του Ανδρούτσου. Αυτή είναι η μάχη της Αθηνάς εναντίον του Φοίνικα.

Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΑΦΟΡΙΣΜΟ

Η σφραγίδα του κράτους και το σύμβολο του νομίσματος άλλαζε μορφή, ανάλογα με την κυριαρχία της εκάστοτε πλευράς. Η σφραγίδα του νομισματοκοπείου έφερε τον Φοίνικα μεταξύ 1829-1833.

Το φοβερό κατηγορητήριο κατά του Ανδρούτσου σύντομα θα ανακληθεί. Η αμνηστία που θα δοθεί, είναι μια επί πλέον απόδειξη της σοβαρότητας του. Ο «Τουρκοδυσσέας» θα συνεχίσει να παίζει ρόλο στα στρατιωτικά και πολιτικά πράγματα, ωστόσο μετά το Άστρος (1823) η γενικευμένη σύγκρουση που προοιωνίζεται, θα είναι καθοριστική για τις επιλογές του. Την εποχή που ο Βαρνακιώτης έχει παροπλιστεί και ο Καραϊσκάκης αναρρώνει εκτός της Επανάστασης, η αδυναμία πλήρους συνεννόησης των συμμάχων Κολοκοτρώνη-Ανδρούτσου θα αποβεί μοιραία για τον δεύτερο. Πριν όμως χαθεί κάθε προοπτική γι’ αυτόν, ο Οδυσσέας θα βρεθεί στο παρά 1 μιας μεγάλης επιτυχίας. Θα κατορθώσει να πείσει -άγνωστο πώς- τον έναν από τους δυο εκπροσώπους του βρετανικού δανείου, τον Στάνχοπ, ότι αποτελεί την «μέση λύση» μεταξύ Κουντουριώτη-Πετρόμπεη, δηλαδή, μεταξύ Μαυροκορδάτου-Κολοκοτρώνη. Στο πλευρό του έχει τον πρώην μεγάλο του αντίπαλο, Νέγρη, που επίσης δεν πρόκειται να ζήσει πολύ. Ο συνταγματάρχης Στάνχοπ εισηγείται, λοιπόν, στον Μπάιρον και ο τελευταίος δέχεται τον Μάρτιο του 1824 να γίνει στα Σάλωνα μια Συνέλευση που θα αναδείξει την «μέση λύση»: κυβέρνηση Υψηλάντη, Ανδρούτσου, Νέγρη, Πλαπούτα κ.α. που θα παραλάβει το επερχόμενο δάνειο και θα σταματήσει τον εμφύλιο. Πριν τον Στάνχοπ, ο Ανδρούτσος έχει καταφέρει να κερδίσει την εμπιστοσύνη και του τυχοδιώκτη Έντουαρντ Τρελώνη, φίλου του Μπάιρον. Για παρόμοιους λόγους, ο Μπάιρον και ο Στάνχοπ -αν και ξεκινούν με τελείως διαφορετικό σκεπτικό- αποφασίζουν ότι παραλήπτης του δανείου δεν μπορεί να είναι η υποδειχθείσα σ’ αυτούς παράταξη της Αθηνάς. Το κακό για όλους είναι ότι πιστεύουν πως μπορούν να υλοποιήσουν την θέλησή τους. Ο Στάνχοπ θα ανακληθεί πάραυτα, ο Μπάιρον και ο Ανδρούτσος θα δολοφονηθούν, ο Τρελώνη θα γλυτώσει, σαν από θαύμα, παρά τους δυο πυροβολισμούς που θα δεχθεί μέσα στην σπηλιά του Οδυσσέα. Θα του επιτραπεί να αποχωρήσει αβλαβής, μόνον μετά από άδεια που θα διαβιβάσει το Λονδίνο.

Ο πολιτικός-«θρησκευτικός» αφορισμός του Ανδρούτσου δεν είναι μοναδικός. Έναν λίγο διαφορετικό αφορισμό θα υποστεί και ο Καραϊσκάκης. Αφορμή είναι το προδιαγραφέν σκηνικό. Όταν ο Μπάιρον θα καλέσει τον Μαυροκορδάτο να πάνε μαζί στα Σάλωνα, ο τελευταίος θα υποκριθεί ότι δέχεται. Ο αντιπερισπασμός που θα στήσει άμεσα είναι η «δίκη του προδότη Καραϊσκάκη». Ο Μπάιρον θα ειδοποιηθεί εσπευσμένα ότι ο Ανδρούτσος «τους την έχει στημένη» και ότι ακόμη και η διαμονή τους στο Μεσολόγγι δεν είναι εξασφαλισμένη, γιατί ανακαλύφθηκε προδοσία του ομόφρονα Καραϊσκάκη. Στην δίκη παρωδία ο μοναδικός μάρτυς, Βουλπιώτης θα δεχτεί να αλλάξει την κατάθεσή του, προτείνοντας στον υπεύθυνο των ανακρίσεων μητροπολίτη Άρτας Πορφύριο (διορισμένο από τον Μαυροκορδάτο), να διαδώσει ότι τον απείλησε με αφορισμό. Ο Καραϊσκάκης δεν θα χαρακτηριστεί «αγγείον σατανικόν» και θα αποφύγει τον κίνδυνο «να κληρονομήσει την λέπρα του Γιεζή». Ένα κατηγορητήριο μεγαλύτερο και πολλαπλάσια βαρύτερο από του Οδυσσέα, θα τύχει μιας καθαρά διοικητικής απόφασης που υποχρεώνει τον Καραϊσκάκη να εγκαταλείψει το Αιτωλικό και θα καλεί άπαντες να μην τον υπολογίζουν για γνήσιο τέκνο της πατρίδας, μέχρι αυτός να ζητήσει συγχώρεση και να προσπέσει στο έλεός της. Εννοείται, πως η ζωή του Καραϊσκάκη θα βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο από τις ενέδρες που του στήνουν οι οπλαρχηγοί της Αθηνάς σε συνεργασία με τους Τούρκους της περιοχής. Η στρατηγική του Καραϊσκάκη θα του σώσει την ζωή, μέχρι του σημείου που επέμενε να αφαιρέσει την Στερεά από τον Κιουταχή. Όμως οι πολλαπλές προσπάθειες του Ανδρούτσου  να πλησιάσει τον Κουντουριώτη θα πέσουν στο κενό. Ενδεικτικό στοιχείο είναι οι επιστολές του Ανδρούτσου προς τα υψηλόβαθμα στελέχη της Αθηνάς και του Φοίνικα. Η αλληλογραφία του τόσο προς τον Κοραή, όσο και προς τον μ. Ιγνάτιο θα τύχει παρόμοιων απαντήσεων ως προς τα φανερά σημεία. Ο Οδυσσέας έχει πάρει τον δρόμο χωρίς επιστροφή, οι επιλογές του έχουν μηδενιστεί και η φυσική του εξόντωση είναι κορυφαία προτεραιότητα για την παράταξη της Αθηνάς. Ο Γκούρας, ως μέλος της Εταιρείας του Γκίλφορντ (αντίπαλης του Καποδίστρια), θα υλοποιήσει τις εντολές του Κωλέττη, όμως η ηθική αυτουργία της θανατικής παραγγελίας θα πρέπει να αναζητηθεί τουλάχιστον στο επίπεδο του Μπένθαμ. «Το λάδι θα πουληθεί» νύχτα στην Ακρόπολη, τρία ακριβώς χρόνια μετά τον αφορισμό του Οδυσσέα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Άπειρες είναι οι αποδείξεις της χριστιανικής πίστης των επαναστατημένων και αδύνατη η υπόθεση εργασίας πως οι όποιοι «Έλληνες» θα ξεσηκώνονταν για την δημιουργία ενός κράτους με νεωτερικό «κοινωνικό συμβόλαιο». Για να ικανοποιηθεί ο Σουλτάνος και ορισμένοι δυτικοί Εταιριστές, ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ «έλυσε» τον όρκο των Φιλικών προς τον τριαδικό Θεό. Ο αρχηγικός ρόλος του Πατριάρχη στην Επανάσταση είναι ξεκαθαρισμένος. Μένει ν’ αποδειχθεί αν οι κεντρικοί Εταιριστές ήταν …οπαδοί του Βολταίρου που χρησιμοποίησαν τον Πατριάρχη και ξεγέλασαν τους πιστούς της Ορθοδοξίας. Πάντως, η προσπάθεια ορισμένων να μεταλλάξουν την εκκλησιαστική παράδοση δια του εγκλωβισμού της εντός της πολιτικής νεωτερικότητας, μόνον εμπιστοσύνη στην ανωτερότητα των ιδεών τους δεν προδίδει.

Το στοίχημα του κρατικού και κοινωνικού αποχριστιανισμού που είχε θέσει ο ψευδεπίγραφος διαφωτισμός της Δύσης, δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί ενάντια στον προηγηθέντα διαφωτισμό της Ανατολής, μόνο με την υπεξαίρεση των χριστιανικών εννοιών, την εταιρική υποκρισία και την συστηματική-αβυσσαλέα συκοφαντία. Δίπλα σ’ αυτό το κύκλωμα βρισκόταν και ο νομοθέτης του έθνους-κράτους και ο ιδιώτης δανειστής και η υπηρεσία των δολοφόνων.

Λίγες μέρες μετά την δολοφονία, ο Μαυροκορδάτος γράφει ότι όσα «δικαίως» έπαθε ο Οδυσσέας, είναι της θείας δίκης αποτέλεσμα. Σε ποιον Θεό άραγε αναφέρεται ο εν Ελλάδι αρχηγός της «Αθηνάς»; Σ’ αυτόν από τον οποίον προσπάθησε η ομάδα του να εμφανίσει αποκομμένο τον Ανδρούτσο τον Ιούνιο του 1822;

 karavaki

karavaki.wordpress.com