Το πρόβλημα με την ύλη χημείας της Β΄ Λυκείου του Χαράλαμπου Παπαδόπουλου

Το πρόβλημα με την ύλη χημείας της Β΄ Λυκείου

του Χαράλαμπου Παπαδόπουλου

Χριστός Ανέστη !

 Ήταν ένας τσομπάνης που του άρεσε ο ύπνος και το καπηλειό. Επειδή κοιμόταν μέχρι αργά, μεσημέρι έβγαζε τα πρόβατα να βοσκήσουν και μετά από λίγο τα ξανάβαζε στη στάνη για να πάει να πιει. Οπότε τα καημένα τα πρόβατα που δεν προλάβαιναν να βοσκήσουν σιγά σιγά ψοφούσαν από την πείνα. Κι απορούσε ο τσομπάνης γιατί ψοφάνε τα πρόβατα. Κι έλεγε «με τον ήλιο τα βγάζω, με τον ήλιο τα βάζω, τι έχουν τα έρμα και ψοφάνε ;».

Τα βιβλία που διαβάζουν οι μαθητές στο Λύκειο γράφτηκαν πριν από 22 χρόνια, οι γονείς υποτιμούν μπροστά στα παιδιά τους καθηγητές, τα φλομώνουμε τόσο στα φροντιστήρια που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να ενδιαφερθούν για το σχολείο, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής που γράφει τα βιβλία δεν ενδιαφέρεται για την γνώμη των καθηγητών που τα διδάσκουν, ο καθηγητής δεν ελέγχεται από κανένα για το μάθημα που κάνει, στα μοντέρνα σχολεία μας οι μαθητές ασχολούνται με χίλια δυο προγράμματα εις βάρος των μαθημάτων, δεν οργανώνει το υπουργείο σοβαρά σεμινάρια για επιμόρφωση των καθηγητών…

«Με τον ήλιο τα βγάζω, με τον ήλιο τα βάζω, τι έχουν τα έρμα και ψοφάνε ;». Όπως ο τσομπάνης, απορούμε κι εμείς, «τόσα» που προσφέρουμε στους μαθητές, τι φταίει και δεν αποδίδουν ; (Βέβαια υπάρχουν και οι κόλακες που υποστηρίζουν ότι όλα είναι υπέροχα).

Θέλω να σταθώ στη διδασκαλία της χημείας στη Β΄ Λυκείου. Μέχρι το 1998 το μάθημα της χημείας ήταν μια ώρα την εβδομάδα, είχε ποικιλία θεμάτων και στο τέλος είχε ένα κεφάλαιο οργανικής χημείας με το οποίο έπαιρναν οι μαθητές στοιχειώδεις γνώσεις. Το 1998 με τη μεταρρύθμιση Αρσένη το μάθημα έγινε δυο ώρες την εβδομάδα και η ύλη χημείας στη Β΄ Λυκείου ορίστηκε να είναι μόνο οργανική χημεία.

Το πρόβλημα είναι ότι μια ολόκληρη χρονιά να διδάσκεται μόνο οργανική χημεία είναι υπερβολικό. Στο Λύκειο πρέπει να διδάσκεται Γενική Χημεία και όχι κάποια εξειδικευμένη, όπως χημεία τροφίμων, βιομηχανική χημεία, οργανική χημεία… Ακόμα και στην Γ΄ Λυκείου φέτος που το μάθημα ήταν επτά ώρες την εβδομάδα και διδάχθηκε η χημεία σε στυλ πανεπιστημιακό, η οργανική χημεία ήταν ένα από τα οκτώ κεφάλαια.

Ότι πρέπει έτσι να είναι φαίνεται και από την έκταση που αφιερώνουν στην οργανική χημεία τα καλύτερα βιβλία Γενικής Χημείας στον κόσμο. Στην «Γενική Χημεία» των Ebbing & Gammon από τα 25 κεφάλαια μόνο το 24 είναι οργανική χημεία. Στο “Chemical Principles, the quest for insight”  των Atkins & Jones, από τα 19 κεφάλαια μόνο το 18 και 19 είναι οργανική. Στο “Chemistry”  του Chang R. από τα 25 κεφάλαια μόνο το 24 και 25 είναι οργανική.

Βέβαια θα πει κάποιος και τι έγινε, ας μάθουν οι μαθητές καλά οργανική χημεία. Δυστυχώς στην πραγματικότητα δεν είναι έτσι. Το να διδάσκονται οι μαθητές εξειδικευμένες γνώσεις για παράδειγμα αντιδράσεις προσθήκης, αφυδάτωσης, υποκατάστασης … μπορεί για μας να έχει σπουδαίες εφαρμογές, για τους μαθητές όμως είναι πολύ ανιαρό. Επειδή η τεχνολογική μας ανάπτυξη βασίζεται σε προϊόντα από το πετρέλαιο, θα κάνουμε τους μαθητές χημικούς πετρελαίου ; 

Πρόσφατα ένας σύμβουλος που είναι φυσικός, όχι χημικός, μας είπε «τόσο λίγη που είναι η ύλη χημείας στη Β΄ Λυκείου να κάνετε πολλά πειράματα». Δυστυχώς όμως διέφυγε του συναδέλφου ότι οι περισσότερες οργανικές αντιδράσεις είναι αδύνατο και επικίνδυνο να επιχειρηθούν στα εργαστήρια των Λυκείων.

Είναι κρίμα να μη διδάσκουμε στους μαθητές τόσα όμορφα, που εξάπτουν την φαντασία και ενεργοποιούν τους μαθητές, που έχει η επιστήμη της χημείας και να σερνόμαστε με ανούσια εκμάθηση οργανικών αντιδράσεων.

Από την ιστορία της χημείας στο πόδι αν πούμε κάτι, για άτομα, μόρια, ιόντα όχι γιατί τα ξέρουν από το Γυμνάσιο, για τις καταστάσεις της ύλης τίποτα, για διαλυτότητα τίποτα, ηλεκτροχημεία τίποτα, πυρηνική χημεία τίποτα, μεταλλουργία τίποτα, μελέτη ιδιοτήτων σπουδαίων στοιχείων ανά ομάδες τίποτα… Πολλά όμορφα κεφάλαια χημείας τα φορτώσαμε στην ύλη της  Γ΄ Λυκείου που δεν τα διδάσκονται όμως όλοι οι μαθητές και τα αντιμετωπίζουν μόνο για να γράψουν στις πανελλαδικές, χάνοντας όμως την ομορφιά της επιστήμης της χημείας.

Είναι προοδευτικό να διαβάζουν οι μαθητές βιβλία που γράφτηκαν πριν από 22 χρόνια ; Ευτυχώς που τελευταία στα πανεπιστήμια δίνουν μεταφράσεις ξένων βιβλίων και είδαν όμορφα βιβλία οι φοιτητές. Η ουσιαστική μεταρρύθμιση θα γίνει όταν το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής θα ενδιαφέρεται για την γνώμη των καθηγητών.

Ο Χαράλαμπος Παπαδόπουλος είναι καθηγητής χημικός στα Γιαννιτσά.