Δημοκρατία της Υεμένης: «Φωνή βοώντος εν τη ερήμω» του Ανδρέα Πετρούση

Δημοκρατία της Υεμένης:" Φωνή βοώντος εν τη ερήμω"

γράφει ο Ανδρέας Πετρούσης
Τους τελευταίους μήνες πληθαίνουν οι φωνές ανά τον πλανήτη για κατάπαυση του πυρός και εξεύρεση λύσης στο ζήτημα του εμφυλίου που μαίνεται στηv Δημοκρατία της Υεμένης. Μίας χώρας που ταλαιπωρήθηκε όσο καμία άλλη στη νεότερη ιστορία, η οποία για την ίδια την Υεμένη  ξεκινάει με τη διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ειδικότερα, από το 1918 μέχρι σήμερα, διανύουμε μία περίοδο συνεχών αναταραχών, εμφυλίων πολέμων, απελευθερωτικών αγώνων, πολιτικής αστάθειας και εξωτερικών επεμβάσεων για ένα κράτος, του οποίου η θέση στο Νοτιοδυτικό άκρο της Αραβικής Χερσονήσου, στην άκρη των Στενών Bab al Mandab της Ερυθράς θάλασσας, αποτελεί ταυτόχρονα «ευχή και κατάρα».

Από ιστορικής απόψεως, οι πρώτες σπίθες του σημερινού εμφυλίου τοποθετούνται στο μακρινό 1994 με την απόσχιση της Νότιας Υεμένης, την ανακατάληψη αυτής από δυνάμεις του Βορρά και την μετατροπή του Προέδρου της χώρας, Αλί Αμπντουλάχ Σάλεχ, από προστάτη των συνταγματικών ελευθεριών και των θρησκευτικών και εθνικών μειονοτήτων σε στυγνό δικτάτορα.
Η μεταστροφή αυτή του Προέδρου Σάλεχ αλλά και η συνεχής καταπίεση του λαού της χώρας μαζί με την παύση πληρωμών των δημοσίων υπαλλήλων λόγω χρεοκοπίας, είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενόπλου κλάδου στη σιιτική οργάνωση Ανσάρ Αλλάχ (σήμερα Χούτι), η οποία ιδρύθηκε το 1992 ως οργάνωση νέων, αλλά το 2004 εξελίχθηκε σε ένοπλη επαναστατική οργάνωση των σιιτών ζαϊντιστών της Υεμένης. Οι Χούτι αποτελούν το ένα από τα αντιμαχόμενα μέρη της ένοπλης σύγκρουσης. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι εκπροσωπούν τις καταπιεσμένες φυλές του Βορρά όπου και ασκούν de facto έλεγχο, ενώ στηρίζονται από το μεγαλύτερο σιιτικό κράτος, το Ιράν. Το αντίπαλο «δέος» των Χούτι ήταν αρχικά ο λιγοστός στρατός που ήταν πιστός στον Σάλεχ, ο οποίος παραιτήθηκε το 2011, ενώ την θέση του πήρε ο στρατός του Προέδρου Χάντι, έχοντας και την στήριξη της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας.
Παράλληλα, όμως, στον εμφύλιο της Υεμένης συναντάμε ένα παράδοξο. Την ύπαρξη δύο επιπλέον μερών, τα οποία ανεξάρτητα από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές, εκμεταλλευόμενα την κατάσταση, έχουν δημιουργήσει ένα «κράτος εν κράτη» συνεχίζοντας την «παρασιτική τους δράση». Τα μέρη αυτά είναι η Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος, με τις τρομοκρατικές οργανώσεις να ελέγχουν πλέον το ¼ του εδάφους της Υεμένης.
Τελικά, μία σύρραξη που ξεκίνησε ως εμφύλιος μεταξύ σιιτών Χούτι και σουνιτικών στρατευμάτων των Προέδρων Σάλεχ και Χάντι, έχει γενικευθεί  σε πόλεμο ξένων κρατών με έντονο φονταμενταλιστικό παρασκήνιο. Στα εδάφη της Υεμένης, η μεγαλύτερη σιιτική δύναμη, το Ιράν και η μεγαλύτερη σουνητική, η Σαουδική Αραβία, συνεχίζουν τον μεταξύ τους «Ψυχρό» Πόλεμο για την υπερίσχυση στον ισλαμικό κόσμο και για την εξασφάλιση γεωπολιτικής πρωτοκαθεδρίας στην περιοχή. Τα στρατεύματα του βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας, Σαλμάν μπιν Αμπντουλαζίζ αλ Σαούντ, υποστηριζόμενα από την Τουρκία και πληθώρα δυτικών κρατών, συνεχίζουν τους βομβαρδισμούς στα βόρεια της Υεμένης. Αντίθετα, το Ιράν στηρίζει τους αντάρτες στα βόρεια, οι οποίοι τον Μάρτιο του 2017 εξαπέλυσαν ακόμη και βαλλιστικούς πυραύλους κατά του Ριάντ. Η Σαουδική Αραβία κατηγόρησε το Ιράν ότι προμήθευσε πυραύλους στους αντάρτες και έχει απειλήσει με γενίκευση της σύρραξης.
Όλα αυτά τα γεγονότα, όμως, έχουν δημιουργήσει τριγμούς και στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς η Σαουδική Αραβία αποτελεί έναν από τους κύριους αγοραστές οπλικών συστημάτων από τη Γερμανία και από άλλες δυτικές δυνάμεις. Ήδη από τον Νοέμβριο του 2017, υπάρχει Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ώστε η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ε.Ε. να αναλάβει πρωτοβουλία για επιβολή εμπάργκο πώλησης όπλων στη Σαουδική Αραβία.
Την ίδια στιγμή, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών από το 2015 με το Ψήφισμα 2216, καλεί τα κράτη-μέλη να λάβουν μέτρα, ώστε να αποτραπεί η πώληση όπλων στους Χούτι. Η Σαουδική Αραβία εκμεταλλευόμενη το Ψήφισμα, έχει αποκλείσει τα λιμάνια της Υεμένης, με αποτέλεσμα 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι να μην έχουν πρόσβαση ακόμη και σε καθαρό νερό, αυξάνοντας τον κίνδυνο μετάδοσης της χολέρας από την οποία έχουν ήδη μολυνθεί 1,2 εκατομμύρια.
Σήμερα, στην χώρα σκοτώνεται καθημερινά από τις επιθέσεις μεγάλος αριθμός αμάχων, μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά. Συνολικά, οι νεκροί έχουν ξεπεράσει τους 57.500 από 16.749 επιθέσεις που έχει καταγράψει η ομάδα του ACLED (Armed Conflict Location & Event Data Project). Ο αριθμός αυτός αυξάνεται κατακόρυφα αν συνυπολογιστούν οι νεκροί από την ανθρωπιστική κρίση και τις κακουχίες. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, 22 εκατομμύρια (75% του πληθυσμού της Υεμένης) χρήζουν ανθρωπιστικής βοήθειας και προστασίας, ενώ 17,8 εκατομμύρια δεν μπορούν να εξασφαλίσουν φαγητό. Από το 2015, 2,3 εκατομμύρια έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους, ενώ μόνο το 45% των νοσοκομειακών και ιατρικών εγκαταστάσεων της χώρας παραμένει λειτουργικό.
Παράλληλα, στους Δείκτες Παγκόσμιας Ανταγωνιστικότητας για το 2018 που δημοσιεύθηκαν από το World Economic Forum, η Δημοκρατία της Υεμένης βρίσκεται στην 139^η θέση ανάμεσα σε 140 χώρες, υποχωρώντας από την 135^η που κατείχε το 2017. Όλα τα ανωτέρω συντελούν σε μία ανθρωπιστική κρίση που όμοιά της δεν έχει υπάρξει στον σύγχρονο κόσμο, δημιουργώντας παράλληλα ένα ακόμα πιο αβέβαιο μέλλον.
Η μόνη λύση, πλέον, βρίσκεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μεταξύ των δυνάμεων που έχουν εμπλακεί στον εμφύλιο πόλεμο. Αποτελεί μονόδρομο για τον τερματισμό των εχθροπραξιών, Χούτι και κυβερνητικές δυνάμεις να οδηγηθούν σε μια κοινά αποδεκτή λύση. Επίσης, αποτελεί μονόδρομο ο συνασπισμός του οποίου ηγείται η Σαουδική Αραβία και ο αντίστοιχος που ηγείται το Ιράν, να συμφωνήσουν σε κατάπαυση του πυρός και σε λήξη του Ψυχρού Πολέμου που λαμβάνει χώρα στα όρια της Δημοκρατίας της Υεμένης. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ από την πλευρά του, πρέπει να λάβει δραστικά μέτρα κατά οποιουδήποτε επιτρέπει τη συνέχιση της κρίσης, ώστε να επιστρέψει η ειρήνη και η ευημερία σε μία χώρα που κάποτε υπήρξε κοιτίδα πολιτισμού.
Πηγές
Arthur Goldschmidt Jr., Ιστορία της Μέσης Ανατολής, Αθήνα, εκδ. Επίκεντρο, 2016.
Dujarric Stéphane, Daily Press Briefing by the Office of the Spokesperson for the Secretary-General, United Nations, November 7, 2018. Διαθέσιμο σε https://www.un.org/press/en/2018/db181107.doc.htm
Key facts about the war in Yemen, Al Jazeera News, March 26, 2018. Διαθέσιμο σε https://www.aljazeera.com/news/2016/06/key-facts-war-yemen-160607112342462.html
Tim Lister, A country in freefall, with half its population at risk of famine. All because of an avoidable war, CNN, November 9, 2018. Διαθέσιμο σε https://edition.cnn.com/2018/11/09/middleeast/yemens-plight-lister-analysis-intl/index.html
The Global Competitiveness Report 2018, World Economic Forum, 2018. Διαθέσιμο σε http://reports.weforum.org/global-competitiveness-report-2018/country-economy-profiles/#economy=YEM
Council adopts conclusions on Yemen, The Council of the EU, Press Release, April 3, 2017. Διαθέσιμο σε https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2017/04/03/fac-conclusions-yemen/
Middle East, Yemen Data and Dashboard, ACLED team, 2018. Διαθέσιμο σε https://www.acleddata.com/dashboard/#887
Global Terrorism Database. Διαθέσιμο σε https://www.start.umd.edu/gtd/search/Results.aspx?search=yemen&sa.x=0&sa.y=0