Οι Αθηναίοι το Μάρτιο του 416 π.Χ. εμφανίστηκαν στη
Μήλο, έχοντας ως στόχο να πείσουν τους Μηλίους να προσχωρήσουν στη
συμμαχία τους.
Σε κάποια φάση των «διαπραγματεύσεων», όταν οι Μήλιοι επέμεναν να
επικαλούνται τις αρχές του διεθνούς δικαίου και της ηθικής (στον
Θουκυδίδη οι πιο αδύναμοι αναφέρονται σε υψηλά ιδανικά!), οι Αθηναίοι
απαντούν: «Απαίτησή μας είναι να επιτύχουμε όσα θεωρούμε δυνατά από
εκείνα που έχουμε πράγματι στο μυαλό και οι δύο μας, αφού γνωρίζουμε
καλά κι εσείς κι εμείς ότι σύμφωνα με την κρίση των ανθρώπων το
δίκαιο λαμβάνεται υπόψη μόνο όταν και τα δύο αντίπαλα μέρη κατέχουν ίση
δύναμη για την επιβολή του, και ότι όταν αυτό δεν συμβαίνει οι ισχυροί
υλοποιούν όσα τους επιτρέπει η δύναμή τους...».
Παραθέτω εδώ τα πέντε σημαντικότερα αποσπάσματα του διαλόγου. Ολόκληρος ο
διάλογος σε μετάφραση Ελευθερίου Βενιζέλου θα βρίσκεται συνημμένος στο
τέλος του άρθρου. Έχει ιδιαίτερη σημασία το κείμενο του Βενιζέλου,
δεδομένου ότι είναι ίσως ο τελευταίος ηγέτης που μελέτησε τόσο διεξοδικά
τον Θουκυδίδη!
- «Αθηναίοι: Έχει καλώς. Εμείς, εν τούτοις, δεν θα χρησιμοποιήσομε
ωραίες φράσεις, υποστηρίζοντας με πολλά λόγια, που δεν πρόκειται να
πείσουν κανένα, ή ότι την ηγεμονία μας αποκτήσαμε δικαίως, λόγω του ότι
νικήσαμε τους Πέρσες ή ότι επιδιώκομε την επανόρθωση αδικιών, οι οποίες
έγιναν εις βάρος μας. Ζητούμε όμως και από σας να μη νομίσετε ότι θα μας
πείσετε, ισχυριζόμενοι ή ότι ως άποικοι των Λακεδαιμονίων, δεν λάβατε
μέρος εις τον πόλεμο παρά το πλευρό μας, ή ότι δεν μας προξενήσατε
κανένα κακό. Νομίζουμε, αντιθέτως, ότι επιβάλλεται να επιδιώξομε, και
σεις και εμείς, εκείνο που θεωρούμε αληθινά κατορθωτό, αφού, πραγματικά,
και οι δύο γνωρίζομε ότι κατά τη συζήτηση των ανθρωπίνων
πραγμάτων, το επιχείρημα της δικαιοσύνης έχει αξία μόνο μεταξύ ίσων,
ότι, όμως, ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο
ασθενής παραχωρεί ό,τι του επιβάλλει η αδυναμία του»
- «Μήλιοι: Ώστε, δεν θα μας δεχθείτε να είμαστε φίλοι σας και όχι εχθροί
σας, αλλά να διατηρήσομε την ειρήνη και την ουδετερότητά μας;
Αθηναίοι: Όχι. Γιατί η έχθρα σας μας βλάπτει πολύ λιγότερο από
τη φιλία σας. Και τούτο διότι εις τα όμματα των υπηκόων μας, η φιλία σας
θα είναι τεκμήριο αδυναμίας, ενώ το μίσος σας θα είναι τεκμήριο ότι
είμαστε ισχυροί.
- «Αθηναίοι: Όσον αφορά στα επί του δικαίου στηριζόμενα επιχειρήματα, θεωρούμε ότι και σεις και εμείς δεν στερούμεθα τέτοιων, νομίζουμε όμως ότι όσοι διατηρούν την ελευθερία των οφείλουν τούτο στη δύναμή των, εμείς δε δεν επιτιθέμεθα κατ΄ αυτών, ένεκα φόβου.»
- «Μήλιοι: Γνωρίζομε όμως ότι κάποτε οι τύχες του πολέμου επιμερίζονται
με περισσότερη ισότητα μεταξύ των αντιπάλων, από όσο θα μπορούσε κανείς
να περιμένει αποβλέποντας στην άνιση δύναμή τους. Και για εμάς, η μεν
άμεση υποχώρηση σημαίνει απώλεια κάθε ελπίδας, ενώ, αν πολεμήσομε,
υπάρχει ακόμη ελπίδα να μείνομε σώοι.
Αθηναίοι: Η ελπίδα είναι πράγματι παρηγοριά σε ώρα κινδύνου και
όσες φορές κανείς, στηριζόμενος σ΄ αυτήν, διακινδυνεύει μόνο ό,τι έχει
ως περίσσευμα, τότε αυτή φέρει μεν βλάβη αλλ΄ όχι και πλήρη καταστροφή.
Αλλ΄ όταν η άκρατη φύση της ελπίδας παρασύρει κάποιον στο να ρίξει τον
περί των όλων κύβο, τότε μόνο αντιλαμβάνεται αυτός την αληθινή φύση της,
όταν η καταστροφή έχει ήδη επέλθει».
- «Μήλιοι: Αλλ΄ εμείς, εξαιτίας ακριβώς του λόγου αυτού πιστεύομε, προ πάντων, ότι οι Λακεδαιμόνιοι, χάριν του ιδίου του συμφέροντός των, δεν θα θελήσουν να εγκαταλείψουν τους Μηλίους...
Αθηναίοι: Αλλά, δεν νομίζετε ότι το συμφέρον συμβαδίζει με την
ασφάλεια, ενώ η άσκηση της δικαιοσύνης και της τιμής συνεπάγεται
κινδύνους, τους οποίους οι Λακεδαιμόνιοι αποφεύγουν, ως επί το πλείστον,
ν΄ αντιμετωπίζουν;»
Μετά από αυτό το μάθημα πολιτικού ρεαλισμού, οι Αθηναίοι απεχώρησαν από
τη συνδιάσκεψη και περίμεναν την απάντηση των Μηλίων. Οι Μήλιοι
υπολόγισαν ότι θα ήταν προτιμότερο για τους Αθηναίους, να τους δεχτούν
ως φίλους και όχι ως εχθρούς. Και ότι θα είχαν το χρόνο να εξασφαλίσουν
την συμμαχία των Σπαρτιατών.
Έκαναν λάθος. Δυστυχώς, γι΄αυτούς, ούτε οι Σπαρτιάτες διακινδύνευσαν την
εμπλοκή τους ούτε και οι Αθηναίοι έκριναν ότι συνέφερε πια να τους
έχουν φίλους. Στην αντιπαράθεση επιχειρημάτων, τους τα είχαν εξηγήσει
όλα αλλά δεν είχαν καταλάβει παρά μόνο ελάχιστα...!
Οι Αθηναίοι διέπραξαν ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα στην ιστορία της
ανθρωπότητας, γεγονός αποτρόπαιο ακόμα και για εκείνη την εποχή. Η
αλαζονεία τους βέβαια, τους τιμώρησε λίγα χρόνια αργότερα, με τη μεγάλη
καταστροφή στους Αιγός Ποταμούς.
Η Μήλος όμως, ερήμωσε και ουσιαστικά έπαψε πια να υφίσταται ως ισότιμο
μέλος σε οποιαδήποτε Συμμαχία. Ως μικρή δύναμη που ήταν, μόνο μία θέση
ισχύος μπορούσε να διαθέτει, την κατοχύρωση του θεσμικού της δικαίου,
δια μέσου της συνύπαρξης με τους Αθηναίους...
Οι Λακεδαιμόνιοι δεν έσπευσαν ποτέ σε βοήθεια. Κι ας ήταν αυτοί που
ενέπνευσαν την αντίδραση των Μηλίων. Αλλά και πάλι, «για Λακεδαιμονίους
να μιλούμε τώρα...;»
Ο διάλογος Αθηναίων-Μηλίων, Μετάφραση Ελ. Βενιζέλου:
Εκδοση σε Pdf Format: http://files.capital.
Του Ανδρέα Ζαμπούκα
capital.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου