Μάχη του Μαντζικέρτ : Η αρχή της κατάρρευσης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας

Η στρατιωτική σύγκρουση που έλαβε χώρα στις 26 Αυγούστου του έτους 1071 νοτίως του Μαντζικέρτ (τμήματος της μεσαιωνικής Αρμενίας) και βορειοδυτικά της λίμνης του Βαν, φέροντας αντιμέτωπες τις δυνάμεις του βυζαντινού αυτοκράτορα Ρωμανού Δ’ Διογένη (1068-1071) και του σελτζούκου σουλτάνου Αλπ Αρσλάν (1063-1072), έμελλε να αποτελέσει την αρχή του τέλους της παρουσίας των Βυζαντινών στα εδάφη της Μικράς Ασίας.

Στο Μαντζικέρτ η παραπαίουσα τότε —λόγω εσωτερικών κυρίως αντιθέσεων— Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπέστη μια άνευ προηγουμένου πανωλεθρία από τους σελτζούκους Τούρκους, από την οποία δεν επέπρωτο να συνέλθει ποτέ.
Οι άγριες συγκρούσεις μεταξύ των βυζαντινών φεουδαρχών και η πάλη για την κατάκτηση του θρόνου ανάμεσα στις αντιμαχόμενες μερίδες της ιθύνουσας τάξης της βυζαντινής κοινωνίας είχαν εξασθενίσει τη μαχητική ικανότητα των Βυζαντινών και είχαν υπονομεύσει εκ των έσω την εργώδη προσπάθεια που κατέβαλλε ο ιδεαλιστής Ρωμανός Δ’ Διογένης για την αποκατάσταση της ισχύος της Αυτοκρατορίας.
Κατά τη διάρκεια της καθοριστικής μάχης στο Μαντζικέρτ αιχμαλωτίστηκε ο Ρωμανός Δ’ Διογένης, ο οποίος αφέθηκε ελεύθερος μετά την καταβολή ενός σημαντικού χρηματικού ποσού, ενώ οι ηττημένοι Βυζαντινοί υποχρεώθηκαν να καταβάλλουν ετήσιο φόρο στον Αλπ Αρσλάν και να απελευθερώσουν όλους τους τούρκους αιχμαλώτους.
Η μάχη του Μαντζικέρτ, κορυφαίο γεγονός στην ταραχώδη περίοδο από το θά­νατο του Βα­σι­λεί­ου Β’ Βουλ­γα­ρο­κτό­νου (1025) έως την Α’ Σταυ­ρο­φο­ρί­α (1096-1099), επέτρεψε στους σελτζούκους Τούρκους (νομάδες της Κεντρικής Ασίας) να εισχωρήσουν και να εγκατασταθούν μόνιμα πλέον στη μικρασιατική ενδοχώρα, κύρια πε­ριο­χή στρατο­λό­γη­σης ανδρών για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι στο Μαντζικέρτ άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Το Μαντζικέρτ, σύμφωνα με την άποψη ενός μελετητή, υπήρξε η στιγμή εκείνη όπου ο ελληνικός κόσμος απώλεσε την οικουμενικότητά του και συρρικνώθηκε στη βαλκανική του διάσταση.

Οι τραγικές επιπτώσεις της μάχης του Μαντζικέρτ μεγεθύνθηκαν και επιταχύνθηκαν λόγω του εμφυλίου πολέμου που ξέσπασε αμέσως μετά, διασαλεύοντας την ομαλότητα και επιφέροντας την ακόμη μεγαλύτερη στρατιωτική αποδυνάμωση του Βυζαντίου.
Εν κατακλείδι, η ήττα των βυζαντινών δυνάμεων στο Μαντζικέρτ δε σηματοδότησε τη στρατιωτική καταστροφή του Βυζαντίου ή την ουσιαστική απώλεια εδαφών, αλλά τα γεγονότα που την ακολούθησαν επιτάχυναν τη συρρίκνωση και, τελικά, την πτώση του Βυζαντίου.