Τα μαθηματικά δεν είναι «μπαμπούλας», αλλά όχημα σκέψης, συγκρότησης και στοχασμού

             

Κύριε διευθυντά

Αυτόν τον καιρό διαβάζω ένα βιβλίο ιστορίας των μαθηματικών: «Υπόθεση Ρίμαν – Η εμμονή με τους πρώτους αριθμούς» (του John Derbyshire, εκδόσεις Τραυλός), ένα βιβλίο που συνιστώ όχι μόνο στους μαθηματικούς, αλλά και σε όσους αγαπούν τα μαθηματικά –και που δεν είναι λίγοι στον τόπο μας. (O Γερμανός Bernhard Riemann [1826-1866] θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών.) Στη σελίδα 134, ο συγγραφέας παραθέτει έναν κατάλογο των μεγαλύτερων μαθηματικών που δραστηριοποιούνταν το έτος 1800 και παρατηρεί την παρουσία μόνον ενός Γερμανού, του Gauss. Η πλειονότητα (8) είναι Γάλλοι. Υπάρχουν ακόμη ένας Σκωτσέζος, ένας Τσέχος, ένας Ούγγρος και ένας (ο Lagrange) διεκδικούμενος από τους Ιταλούς και τους Γάλλους. Εκατό χρόνια αργότερα (το έτος 1900), ο αντίστοιχος κατάλογος περιλαμβάνει 4 Γάλλους, έναν Ιταλό, έναν Αγγλο, έναν Σουηδό και 5 Γερμανούς (στους τελευταίους εντάσσεται και ο ελληνικής καταγωγής Καραθεοδωρή[ς], ο οποίος γεννήθηκε, εκπαιδεύτηκε και πέθανε στη Γερμανία). Να προσθέσω ότι σε μια λίστα διαθέσιμη στο Διαδίκτυο (https://fabpedigree.com/james/mathmen.htm), όπου ανάμεσα στους 100 μεγαλύτερους μαθηματικούς του παρελθόντος διακρίνονται κάπου 18 αρχαίοι Ελληνες (όπως οι Θαλής,

Πυθαγόρας, Αριστοτέλης, Ευκλείδης, Αρχιμήδης, Απολλώνιος, Πτολεμαίος, Διόφαντος και Πάππος), βρίσκει κανείς 23 διακεκριμένους μαθηματικούς που ζούσαν το έτος 2000 (και αρκετοί από αυτούς ζουν και σήμερα). Από αυτούς, 9 είναι από τις ΗΠΑ, συν 4 ακόμη που μοιράζονται ανάμεσα σε ΗΠΑ και άλλες χώρες (Καναδάς, Βρετανία, Βέλγιο / Γαλλία, Αυστραλία). Οι υπόλοιποι είναι 3 Ρώσοι, 2 Βρετανοί, 2 Γάλλοι, ένας Σουηδός, ένας Ισραηλινός και ένας που μοιράζεται ανάμεσα σε Γερμανία και Γαλλία. Παρατηρούμε ότι από τους Γάλλους (το 1800) και τους Γερμανούς συν τους Γάλλους (το 1900), περάσαμε στην παντοκρατορία των Αμερικανών (το 2000). Θα αναρωτηθεί κανείς γιατί τα γράφω αυτά. Τα γράφω διότι, διαβάζοντας τα παραπάνω, έφερα στον νου μου τις πρόσφατες εικόνες των πρωτευσάντων στις Πανελλαδικές Εξετάσεις μαθητών μας. Ολοι πρώτευσαν στις ιατρικές, τις πολυτεχνικές και τις νομικές σχολές. Και, όπως δήλωναν στα ΜΜΕ, όλοι ονειρεύονταν να γίνουν γιατροί (για να προσφέρουν στους ασθενείς συνανθρώπους των) ή μηχανικοί ή νομικοί (από αγάπη προς το δίκαιο). Παρ’ όλα τα εικοσάρια που έγραψαν στα μαθηματικά, στη φυσική, τη χημεία, τη βιολογία και τη γλώσσα δεν έτυχε να ακούσω κανέναν να θέλει να γίνει μαθηματικός, φυσικός, χημικός, βιολόγος ή κλασικός φιλόλογος από αγάπη προς τα αντίστοιχα μαθήματα (εξαιρέσεις προφανώς θα υπάρχουν, και αυτές είναι αξιοθαύμαστες και αξιέπαινες). Να σχολιάσω απλώς ότι γι’ αυτό δεν φταίνε σχεδόν καθόλου τα παιδιά, αλλά συλλήβδην ή επιμεριστικά τα δημοφιλή επιστημονικά επαγγέλματα, η οικονομική κρίση, το κράτος (αυτό πρωτίστως, καθώς δεν προσφέρει κίνητρα για αριστεία στις επιστήμες αυτές), αλλά και οι γονείς, το σχολείο, τα ΜΜΕ και ο κοινωνικός περίγυρος. Και μια τελευταία παρατήρηση: Οι περισσότεροι πρωτεύσαντες πρέπει να αγαπούν πραγματικά τα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες και την αρχαία και νέα ελληνική γλώσσα και πολλοί από αυτούς συμμετέχουν και διακρίνονται στις διεθνείς ολυμπιάδες μαθηματικών, φυσικής, χημείας, βιολογίας και πληροφορικής.

Γεωργιος Τσαπαρλης, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Επιστολή στην εφημερίδα Καθημερινή