Η γεω­πο­λι­τι­κή της α­ρα­βι­κής α­να­τα­ρα­χής-ΠΩΣ ΑΛ­ΛΗ­ΛΟ­Ε­ΞΟΥ­ΔΕ­ΤΕ­ΡΩ­ΝΟ­ΝΤΑΙ ΟΙ ΔΥ­ΝΑ­ΜΕΙΣ ΠΟΥ ΔΡΟΥΝ ΣΤΗ ΣΥ­ΡΙΑ­ΚΗ ΚΡΙ­ΣΗ

Σή­με­ρα, στις α­ρα­βι­κές χώ­ρες συμ­βαί­νει με­γά­λη α­να­τα­ρα­χή. Η α­να­τα­ρα­χή ξε­δι­πλώ­νε­ται, ε­νώ πα­ράλ­λη­λα με­γά­λος α­ριθ­μός χω­ρών ε­πι­διώ­κουν κα­θε­μία τα δι­κά της συμ­φέ­ρο­ντα στην πε­ριο­χή. Το κύ­ριο πρό­βλη­μα εί­ναι ό­τι δεν υ­πάρ­χει η­γε­μο­νεύου­σα δύ­να­μη. Η συ­νέ­πεια εί­ναι ό­τι υ­πάρ­χει πολ­λή ορ­γή, αλ­λά οι δια­φο­ρε­τι­κοί γεω­πο­λι­τι­κοί παί­κτες μοιά­ζουν δι­στα­κτι­κοί και α­να­πο­τε­λε­σμα­τι­κοί συ­νά­μα. Μι­λούν πε­ρισ­σό­τε­ορ α­πό ό,τι δρουν.

Από γεω­πο­λι­τι­κή ά­πο­ψη η προ­σο­χή εί­ναι ε­στια­σμέ­νη στη Συ­ρία, ό­που το κα­θε­στώς και οι ε­σω­τε­ρι­κοί του α­ντί­πα­λοι βρί­σκο­νται σε κλι­μα­κού­με­νη δια­μά­χη ε­δώ και αρ­κε­τό και και­ρό. Ποιος μά­χε­ται ποιον και για­τί, εί­ναι έ­να ζή­τη­μα για το ο­ποίο οι α­φη­γή­σεις των δύο πλευ­ρών δια­φέ­ρουν ε­ντε­λώς. Η συ­ρια­κή κυ­βέρ­νη­ση α­ντι­τί­θε­ται σε κά­θε ε­ξω­τε­ρι­κή α­νά­μει­ξη στις ε­σω­τε­ρι­κές δια­μά­χες της Συ­ρίας, ε­νώ οι α­ντί­πα­λοί της διαρ­κώς κα­λούν για έ­ξω­θεν α­νά­μει­ξη, προς ε­πίρ­ρω­ση της δι­κής τους πλευ­ράς βέ­βαια.
Οι Η­ΠΑ, μέ­χρι πρό­τι­νος η­γε­μο­νεύου­σα δύ­να­μη, έ­χει α­πευ­θύ­νει δη­μό­σιο κά­λε­σμα για α­πο­κή­ρυ­ξη του προέ­δρου Μπα­σάρ αλ Άσα­ντ και για την ε­γκα­θί­δρυ­ση ε­νός κα­θε­στώ­τος το ο­ποίο οι Η­ΠΑ θεω­ρούν πιο α­ντι­προ­σω­πευ­τι­κό για το συ­ρια­κό λαό. Επι­πλέ­ον έ­χουν κα­λέ­σει την κυ­βέρ­νη­ση να παύ­σει τη στρα­τιω­τι­κή δρά­ση στο ε­σω­τε­ρι­κό ε­νά­ντια στους α­ντι­πά­λους της. Έχουν α­νε­πι­τυ­χώς α­να­ζη­τή­σει την υιο­θέ­τη­ση υ­πο­στη­ρι­κτι­κών α­πο­φά­σεων α­πό το Συμ­βού­λιο Ασφα­λείας του Ο­ΗΕ. Επέ­βα­λαν μο­νο­με­ρώς οι­κο­νο­μι­κές κυ­ρώ­σεις στη Συ­ρία. Δια­τεί­νο­νται ό­τι θα προ­σφέ­ρουν αν­θρω­πι­στι­κή βοή­θεια στους Σύ­ριους που βρί­σκο­νται ε­ντός της χώ­ρας και σε ε­ξο­ρία. Συ­να­ντώ­νται συ­στη­μα­τι­κά με άλ­λες δυ­νά­μεις για τα ε­πό­με­να βή­μα­τα.

Για­τί δεν ε­πεμ­βαί­νουν οι Η­ΠΑ
Αυ­τό που δεν έ­χουν κά­νει οι Η­ΠΑ εί­ναι να ε­μπλα­κούν σε ά­με­ση στρα­τιω­τι­κή δρά­ση στη Συ­ρία, μό­νες ή σε συ­νεν­νό­η­ση με άλ­λες χώ­ρες. Πρό­σφα­τα, ο α­με­ρι­κά­νος υ­πουρ­γός Άμυ­νας, Λέ­ον Πα­νέ­τα, έ­δω­σε συ­νέ­ντευ­ξη στο Associated Press, στην ο­ποία εί­πε ό­τι, πα­ρά τις συ­νε­χείς εκ­κλή­σεις για ζώ­νη α­πα­γό­ρευ­σης πτή­σεων πά­νω α­πό τη Συ­ρία, δεν φαί­νε­ται να υ­πάρ­χει τέ­τοια πρό­θε­ση. Για να γί­νει κά­τι τέ­τοιο θα πρέ­πει να υ­πάρ­ξει «μεί­ζο­να πο­λι­τι­κή α­πό­φα­ση». Φαί­νε­ται ό­τι υ­πάρ­χουν πολ­λοί λό­γοι για την α­πο­φυ­γή μιας τέ­τοιας α­πό­φα­σης. Αφε­νός, μια τέ­τοια α­πό­φα­ση δεν θα εί­χε τη νο­μι­μο­ποίη­ση του Συμ­βου­λίου Ασφα­λείας, ό­πως στη Λι­βύη, ή του­λά­χι­στον τη νο­μι­μο­ποίη­ση που ι­σχυ­ρί­στη­καν ό­τι εί­χαν οι να­τοϊκές δυ­νά­μεις.

Βέ­βαια, οι Η­ΠΑ α­να­μείχ­θη­καν σε στρα­τιω­τι­κή δρά­ση στο Ιράκ το 2003 πα­ρά την α­πο­τυ­χία να ε­πι­τευχ­θεί α­νά­λο­γη α­πό­φα­ση του Ο­ΗΕ. Κά­νο­ντας, ό­μως, μια α­να­δρο­μή στο πα­ρελ­θόν, πολ­λοί φαί­νε­ται να θεω­ρούν ό­τι η ε­πέμ­βα­ση στο Ιράκ δεν ή­ταν ε­πι­τυ­χής και ε­νυ­πάρ­χει ο φό­βος ό­τι θα ε­πα­να­λη­φθούν ο ιαρ­νη­τι­κές συ­νέ­πειες μιας τέ­τοιας ε­πέμ­βα­σης. Αυ­τή εί­ναι μια δεύ­τε­ρη ε­ξή­γη­ση.

Υπάρ­χει και τρί­τη ε­ξή­γη­ση, ό­τι υ­ψη­λό­βαθ­μοι α­ξιω­μα­τι­κοί του α­με­ρι­κα­νι­κού στρα­τού πι­στεύουν ό­τι το στρά­τευ­μα εί­ναι ή­δη ι­διαί­τε­ρα τα­λαι­πω­ρη­μέ­νο στη Μέ­ση Ανα­το­λή και ό­τι ο συ­ρια­κός στρα­τός θα πα­ρου­σιά­σει πο­λύ σο­βα­ρό­τε­ρη α­ντί­στα­ση σε έ­ξω­θεν ε­πέμ­βα­ση α­πό ό,τι ο στρα­τός του Κα­ντά­φι.

Η τέ­ταρ­τη ε­ξή­γη­ση μπο­ρεί να συ­νο­ψι­σθεί ως α­ντι­πο­λε­μι­κή α­νη­συ­χία α­πό την πλευ­ρά της α­με­ρι­κα­νι­κής κοι­νής γνώ­μης. Σύμ­φω­να με πρό­σφα­τες δη­μο­σκο­πή­σεις, η πλειο­ψη­φία θεω­ρεί ό­τι η ε­πέμ­βα­ση στο Αφγα­νι­στάν και το Ιράκ ή­ταν λά­θη τέ­τοια που δεν πρέ­πει να ε­πα­να­λη­φθούν.

Μια πέ­μπτη ε­ξή­γη­ση μπο­ρεί να εί­ναι ό­τι οι Η­ΠΑ, πα­ρά την α­να­κή­ρυ­ξη του μπαα­θι­κού κα­θε­στώ­τος ως μη φι­λι­κού, δια­τη­ρούν σο­βα­ρή α­βε­βαιό­τη­τα, ί­σως και έ­ντο­νη ε­πι­φύ­λα­ξη, για το τι θα συ­νέ­βαι­νε στη Συ­ρία εάν το μπαα­θι­κό κα­θε­στώς έ­χα­νε την ε­ξου­σία. Ανη­συ­χούν για την πι­θα­νό­τη­τα μια ο­μά­δα τύ­που αλ Κάι­ντα να α­πο­κτή­σει ση­μα­ντι­κή ε­ξου­σία στην με­τα-μπαα­θι­κή Συ­ρία. Επί­σης πι­στεύουν ό­τι θα υ­πάρ­ξει μια πά­λη για την ε­ξου­σία με­τα­ξύ φα­τριών που θα δη­μιουρ­γού­σε μια κα­τά­στα­ση α­νά­λο­γη με αυ­τή στο Αφγα­νι­στάν με­τά την πτώ­ση του κομ­μου­νι­στι­κού κα­θε­στώ­τος το 1992. Οι Αλε­βί­τες υ­πο­στη­ρι­κτές του τω­ρι­νού κα­θε­στώ­τος μπο­ρεί να α­πο­συρ­θούν στις ο­ρει­νές πε­ριο­χές α­πό ό­που κα­τά­γο­νται και να συ­νε­χί­σουν να μά­χο­νται α­πό ε­κεί. Φαί­νε­ται ό­τι υ­πάρ­χει έ­νας α­κό­μα φό­βος, της κα­τα­πίε­σης μειο­νο­τή­των α­πό το διά­δο­χο κα­θε­στώς –των Χρι­στια­νών συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων.

Εν συ­ντο­μία, οι Η­ΠΑ πράγ­μα­τι ε­πι­διώ­κουν τα γεω­πο­λι­τι­κά τους συμ­φέ­ρο­ντα. Ωστό­σο, υ­πάρ­χει ση­μα­ντι­κή δια­μά­χη στις Η­ΠΑ ποιο α­κρι­βώς εί­ναι το συμ­φέ­ρον τους και εάν έ­χουν τη γεω­πο­λι­τι­κή ι­σχύ να ε­πη­ρεά­σουν την κα­τά­στα­ση προς την κα­τεύ­θυν­ση που θεω­ρούν κα­λύ­τε­ρη. Η α­ντί­δρα­ση των Σύ­ριων α­πέ­να­ντι στις δρά­σεις και τις μη δρά­σεις των Η­ΠΑ εί­ναι αρ­νη­τι­κή και στις δύο πλευ­ρές. Η συ­ρια­κή κυ­βέρ­νη­ση κα­τα­δί­κα­σε τις Η­ΠΑ για την πίε­ση που α­σκούν στον πρό­ε­δρο να α­πο­χω­ρή­σει. Οι α­ντι­τι­θέ­με­νες δυ­νά­μεις, α­πό την άλ­λη, ε­ξέ­φρα­σαν δη­μό­σια την ε­ξα­πά­τη­σή τους ό­σον α­φο­ρά τη μη ε­μπλο­κή των Η­ΠΑ προς την κα­τεύ­θυν­ση που ε­πι­θυ­μούν και δια­κή­ρυ­ξαν ό­τι δεν μπο­ρούν να υ­πο­λο­γί­ζουν σε σο­βα­ρή α­με­ρι­κα­νι­κή δρά­ση.

Οι δύο πρώην α­ποι­κια­κές δυ­νά­μεις, η Με­γά­λη Βρε­τα­νία και η Γαλ­λία, πα­ρα­παίουν σαν τις Η­ΠΑ, α­πλώς πιο έ­ντο­να. Οι κα­τα­δί­κες του Άσα­ντ ήρ­θαν νω­ρίς και με έ­ντα­ση. Ωστό­σο, η ε­πι­φύ­λα­ξη για ά­με­ση στρα­τιω­τι­κή δρά­ση μοιά­ζει ε­πί­σης να ήρ­θε νω­ρίς και με έ­ντα­ση. Οι λι­βυ­κή ε­μπλο­κή ε­πέ­δει­ξε τα ό­ρια της στρα­τιω­τι­κής τους α­πο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τας δί­χως την ά­με­ση συ­νερ­γα­σία με τις Η­ΠΑ.

Ο Τζού­λιαν Μπέρ­γκε­ρ, ο συ­ντά­κτης του «Guardian» ε­πί δι­πλω­μα­τι­κών θε­μά­των, έ­γρα­ψε στις 13 Αυ­γού­στου: «Οι Η­ΠΑ, η Αγγλία και η Γαλ­λία πα­λεύουν να δια­τη­ρή­σουν την ε­πιρ­ροή τους εν μέ­σω φό­βων ό­τι η με­γα­λύ­τε­ρη υ­πο­στή­ρι­ξη α­πό τις χώ­ρες του Κόλ­που έ­χει εκ­τρα­πεί προς εξ­τρε­μι­στι­κές ισ­λα­μι­κές ο­μά­δες». Ο Μπέρ­γκερ λέει ε­πί­σης ό­τι ο Τζον Γουίλ­κς, βρε­τα­νός ει­δι­κός α­πε­σταλ­μέ­νος στη συ­ρια­κή α­ντι­πο­λί­τευ­ση, πή­γε στην Ιστα­μπούλ για να συ­να­ντή­σει υ­ψη­λό α­ντι­πρό­σω­πο του Συ­ρια­κού Εθνι­κού Συμ­βου­λίου. Ο Γουίλ­κς υ­πο­γράμ­μι­σε δύο ζή­τή­μα­τα: Πρώ­τον, ό­τι η βρε­τα­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση ε­πι­θυ­μεί να α­πο­φευχ­θεί η διά­χυ­ση της συ­ρια­κής βίας στην Τουρ­κία. Δεύ­τε­ρον, η βρε­τα­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση ε­νη­μέ­ρω­σε τους η­γέ­τες της α­ντι­πο­λί­τευ­σης ό­τι ο σε­βα­σμός των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των και των δι­καιω­μά­των των μειο­νο­τή­των α­πο­τε­λεί «προϋπό­θε­ση για μελ­λο­ντι­κή συ­νερ­γα­σία».

Ο γάλ­λος υ­πουρ­γός Εξω­τε­ρι­κών, Λο­ράν Φα­μπιούς, πι­στεύει ό­τι η κυ­βέρ­νη­ση του Σαρ­κο­ζί εί­χε υ­πε­ρε­πεν­δύ­σει στο Συ­ρια­κό Εθνι­κό Συμ­βού­λιο και α­να­ζη­τού­σε με­τ’ ε­πι­τά­σεως στή­ρι­ξη για τον Μα­νάφ Τλας, έ­ναν ε­ξέ­χο­ντα Σου­νί­τη στρα­τιω­τι­κό α­πο­στά­τη που προέρ­χε­ται α­πο το κα­θε­στώς. Το πρό­βλη­μα για τη Με­γά­λη Βρε­τα­νία και τη Γαλ­λία, ό­πως και για τις Η­ΠΑ, δεν εί­ναι μό­νο ποιον να υ­πο­στη­ρί­ξουν και με ποιον τρό­πο, αλ­λά και εάν έ­χουν τη δυ­να­τό­τη­τα να ε­πη­ρεά­σουν την ε­σω­τε­ρι­κή κα­τά­στα­ση ση­μα­ντι­κά.

Οι χώ­ρες του Κόλ­που έ­χουν τα δι­κά τους συμ­φέ­ρο­ντα

Μή­πως έ­χουν οι χώ­ρες του Κόλ­που αυ­τήν τη δυ­να­τό­τη­τα; Και αυ­τές ε­πί­σης ε­πι­διώ­κουν τα δι­κά τους γεω­πο­λι­τι­κά συμ­φέ­ρο­ντα. Ωστό­σο, οι δύο πιο ε­νερ­γές χώ­ρες, το Κα­τάρ και η Σα­ου­δι­κή Αρα­βία, δεν έ­χουν ταυ­τό­ση­μες πο­λι­τι­κές ε­πι­διώ­ξεις. Το Κα­τάρ δεν έ­κρυ­ψε ό­τι προ­μή­θευε με χρή­μα­τα και ό­πλα τους α­ντι­πο­λι­τευό­με­νους το συ­ρια­κό κα­θε­στώς, ί­σως ι­διαί­τε­ρα ο­μά­δες Σα­λα­φι­τών και Τζι­χα­ντι­στών. Το Κα­τάρ ε­πι­χει­ρεί ε­δώ και πά­νω α­πό μία δε­κα­ε­τία να α­να­δειχ­θεί σε κυ­ρίαρ­χο παί­κτη στη Μέ­ση Ανα­το­λή, ε­πα­να­λαμ­βά­νο­ντας το ρό­λο που έ­παι­ξε στη Λι­βύη. Με μια τέ­τοια πο­λι­τι­κή ε­πι­δίω­ξη ό­μως, δεν ε­πι­χει­ρεί να α­να­στεί­λει κά­θε πι­θα­νή α­πό­πει­ρα της Σα­ου­δι­κής Αρα­βίας να α­φο­μοιώ­σει ό­λες τις χώ­ρες του Κόλ­που;

Η Σα­ου­δι­κή Αρα­βία μοιά­ζει τό­σο αμ­φι­τα­λα­ντευό­με­νη ό­σο οι Η­ΠΑ. Προ­βάλ­λει ως η χώ­ρα υ­πε­ρα­σπι­στής των α­πα­ντα­χού Σου­νι­τών Μου­σουλ­μά­νων, ι­διαί­τε­ρα έ­να­ντι των Σιι­τών και του Ιράν. Ωστό­σο, δεν α­πο­δέ­χο­νται ό­λοι οι Σου­νί­τες Μου­σουλ­μά­νοι τον η­γε­τι­κό ρό­λο της Σα­ου­δι­κής Αρα­βίας, με δε­δο­μέ­νη την α­φο­σίω­ση τους στο Γουα­χα­μπί Ισλάμ. Το σα­ου­δα­ρα­βι­κό κα­θε­στώς δεν βλέ­πει ό­λους τους Σου­νί­τες με ε­πιεί­κεια.

Συ­νε­πώς η Σα­ου­δι­κή Αρα­βία α­ντι­με­τω­πί­ζει ση­μα­ντι­κές δυ­σκο­λίες για να ε­πι­βε­βαιώ­σει έ­ναν η­γε­τι­κό ρό­λο. Το σα­ου­δα­ρα­βι­κό κα­θε­στώς α­νη­συ­χεί για την εν­δυ­νά­μω­ση της θέ­σης στη Μέ­ση Ανα­το­λή δύο άλ­λων σου­νι­τι­κών ο­μά­δων. Οι Αδελ­φοί Μου­σουλ­μά­νοι εν­στερ­νί­ζο­νται μια δια­φο­ρε­τι­κή εκ­δο­χή της σου­νι­τι­κής ορ­θο­δο­ξίας. Επι­πλέ­ον, ο φυ­σι­κός τους χώ­ρος, πο­λι­τι­κά και θε­ο­λο­γι­κά, πα­ρα­μέ­νει η Αί­γυ­πτος. Η α­να­ζωο­γό­νη­ση τους στην Αί­γυ­πτο, και αλ­λού, μπο­ρεί να ε­πι­τρέ­ψει στην Αί­γυ­πτο να ε­πα­να­κάμ­ψει στον αλ­λο­τι­νό της ρό­λο ως το πρω­τεύον κρά­τος στον α­ρα­βι­κό κό­σμο α­πο­κα­θη­λώ­νο­ντας τη Σα­ου­δι­κή Αρα­βία. Τα χει­ρό­τε­ρα, ό­μως, για τους Σα­ου­δά­ρα­βες εί­ναι η εν­δυ­νά­μω­ση της αλ Κάι­ντα, η ο­ποία εί­ναι α­φο­σιω­μέ­νη στην εκ­πα­ρα­θύ­ρω­ση του σα­ου­δα­ρα­βι­κού κα­θε­στώ­τος που θεω­ρεί δια­φθαρ­μέ­νο και α­ντι-ισ­λα­μι­κό.

Το πρό­βλη­μα για τη Σα­ου­δι­κή Αρα­βία εί­ναι ό­τι οι α­ντι­πο­λι­τευό­με­νες ο­μά­δες εί­ναι υ­πό την η­γε­σία εί­τε των Αδελ­φών Μου­σουλ­μά­νων εί­τε της αλ Κάι­ντα εί­τε κο­σμι­κών ή και ό­λων των προ­η­γου­μέ­νων, κα­νείς α­πό τους ο­ποίους δεν χα­ρο­ποιεί τους Σα­ου­δά­ρα­βες. Έτσι, πα­ρά τη θέ­λη­ση τους να ψα­λι­δί­σουν τα φτε­ρά του Ιράν και τη ρη­τή α­πο­δο­χή του ρό­λου του εγ­γυη­τή του σου­νι­τι­κού Ισλά­μ, δεν εί­ναι βέ­βαιο ό­τι πα­ρέ­χουν ι­κα­νό ο­πλι­σμό στις α­ντι­πο­λι­τευό­με­νες δυ­νά­μεις.

Ο ρό­λος της Τουρ­κίας

Η ση­μα­σία του ρό­λου της Τουρ­κίας στην πε­ριο­χή αυ­ξά­νε­ται στα­θε­ρά. Η ε­πι­θυ­μία της να α­να­δειχ­θεί σε μεί­ζο­να παί­κτη α­πορ­ρο­φά με­γά­λο μέ­ρος της δι­πλω­μα­τίας της. Ωστό­σο, εί­ναι δύ­σκο­λο να δια­γνώ­σει κα­νείς α­κρι­βώς ποια πο­λι­τι­κή ε­πι­διώ­κει η Τουρ­κία. Εί­ναι σα­φές ό­τι έ­χει γί­νει αρ­κε­τά κρι­τι­κοί α­πέ­να­ντι στον αλ Άσα­ντ και το μπαα­θι­κό κα­θε­στώς. Προ­σφέ­ρουν κα­τα­φύ­γιο (αν και αρ­κε­τό ε­πί­φο­βο) σε Σύ­ρους α­ντι­πο­λι­τευό­με­νους. Πα­ράλ­λη­λα, ε­πι­μέ­νουν ό­τι οι συ­ρια­κές α­ντι­πο­λι­τευό­με­νες δυ­νά­μεις ί­σως δεν α­να­πτύ­ξουν βίαιη δρά­ση α­πό το ε­σω­τε­ρι­κό της Τουρ­κίας. Οι Τούρ­κοι α­ντι­στέ­κο­νται στη συ­ζή­τη­ση για ζώ­νη α­πα­γό­ρευ­σης πτή­σεων. Η στή­ρι­ξη που φαί­νε­ται να δί­νουν στην α­ντι­πο­λί­τευ­ση εί­ναι μάλ­λον ρη­το­ρι­κή και αν­θρω­πι­στι­κή πα­ρά στρα­τιω­τι­κή. Επι­πλέ­ον, η τουρ­κι­κή κυ­βέρ­νη­ση εί­ναι α­πα­σχο­λη­μέ­νη με το κουρ­δι­κό κί­νη­μα. Οι Κούρ­δοι της Συ­ρίας φαί­νε­ται ό­τι α­ξιο­ποιούν την α­να­τα­ρα­χή, ώ­στε να ορ­γα­νώ­σουν τον έ­λεγ­χο των κουρ­δι­κών πε­ριο­χών, ε­νώ το μπαα­θι­κό κα­θε­στώς δεν μπο­ρεί ή δεν θέ­λει να τους πε­ριο­ρί­σει.

Ο πρω­ταρ­χι­κός στό­χος της Αι­γύ­πτου εί­ναι να ε­πα­να­κα­θο­ρι­στεί ως η­γε­τι­κό α­ρα­βι­κό κρά­τος. Με το βλέμ­μα σε αυ­τό το στό­χο, το νέο κα­θε­στώς θα α­να­ζη­τή­σει να ε­πα­να­κα­θο­ρί­σει τις σχέ­σεις του α­να­φο­ρι­κά με το ζή­τη­μα κλει­δί, το Πα­λαι­στι­νια­κό, χω­ρίς να α­πο­κο­πεί ι­διαί­τε­ρα, ό­μως, α­πό τις Η­ΠΑ. Η Συ­ρία εί­ναι η ε­πό­με­νη α­να­φο­ρά στην πο­ρεία προς αυ­τόν τον εύ­θραυ­στο στό­χο.

Το Ιράν και η Ιορ­δα­νία βρί­σκο­νται σε δί­λημ­μα, ε­ξαι­τίας της α­νη­συ­χίας ό­τι η συ­ρια­κή α­να­τα­ρα­χή μπο­ρεί να ε­πη­ρεά­σει και τη δι­κή τους εύ­θραυ­στη ε­σω­τε­ρι­κή στα­θε­ρό­τη­τα. Και οι δύο δέ­χο­νται α­ντι­πο­λι­τευό­με­νους Σύ­ρους πρό­σφυ­γες, αλ­λά και οι δύο φαί­νε­ται να τους α­να­γκά­ζουν να δια­βιούν σε στε­νά ε­λεγ­χό­με­νες κα­τα­σκη­νώ­σεις, α­πο­κλείο­ντάς τους α­πό κά­θε πο­λι­τι­κή ή στρα­τιω­τι­κή δρά­ση. Αυ­τή η ε­πι­λο­γή ο­δή­γη­σε ο­ρι­σμέ­νους ε­ξό­ρι­στους να ε­πι­στρέ­ψουν στη Συ­ρία έ­χο­ντας την αί­σθη­ση ό­τι εί­ναι πιο ά­νε­τοι ε­κεί. Οι Πα­λαι­στί­νιοι υιο­θε­τούν την ί­δια συ­νε­τή στά­ση.

Το πρω­ταρ­χι­κό γεω­πο­λι­τι­κό συμ­φέ­ρον του Λι­βά­νου εί­ναι να δια­τη­ρή­σει την ε­ξαι­ρε­τι­κά εύ­θραυ­στη ε­σω­τε­ρι­κή του κα­τά­στα­ση. Ωστό­σο, δε­δο­μέ­νων των στε­νών δε­σμών που δια­τη­ρούν διά­φο­ρες λι­βα­νέ­ζι­κες ο­μά­δες με δυ­νά­μεις στη Συ­ρία, μοιά­ζει ι­διαί­τε­ρα δύ­σκο­λο να δια­τη­ρή­σει ου­δέ­τε­ρη στά­ση. Η Γαλ­λία τους ω­θεί ε­πι­τα­κτι­κά σε μια τέ­τοια στά­ση.

Ισραή­λ, Συ­ρία, Ιρά­ν: Το τρί­γω­νο του κιν­δύ­νου

Ο ρό­λος του Ισραήλ δεν μπο­ρεί να πα­ρα­γνω­ρι­στεί. Εδώ και κά­ποιο διά­στη­μα, η ισ­ρα­η­λι­νή κυ­βέρ­νη­ση έ­χει α­να­γά­γει σε πρώ­το μέ­λη­μά της την α­πό­κρου­ση της πι­θα­νό­τη­τας ε­νός πυ­ρη­νι­κά ε­ξο­πλι­σμέ­νου Ιράν. Δεν εί­ναι σα­φές ό­τι μπο­ρούν να α­πο­τρέ­ψουν κά­τι τέ­τοιο. Πού υ­πει­σέρ­χε­ται η Συ­ρία, η γεω­πο­λι­τι­κή σύμ­μα­χος – κλει­δί του Ιράν στην πε­ριο­χή; Η Συ­ρία εί­ναι ε­πί­σης έ­νας σχε­τι­κά ή­ρε­μος γεί­το­νας για το Ισραήλ. Ενώ το Ισραήλ θέ­λει να α­πο­δυ­να­μώ­σει το Ιράν (και η πτώ­ση του κα­θε­στώ­τος θα το έ­κα­νε αυ­τό), έ­χει συ­νεί­δη­ση ό­τι οι δυ­νά­μεις που θα δια­δέ­χο­νταν το κα­θε­στώς εί­ναι πι­θα­νό να α­να­δει­κνύο­νταν σε πο­λύ λι­γό­τε­ρο ή­ρε­μο γεί­το­να. Αυ­τή η πα­ρα­δο­χή κά­νει το Ισραήλ να τη­ρεί σι­γή ιχ­θύος στη συ­ρια­κή α­να­τα­ρα­χή.

Το Ιράν, α­πό την πλευ­ρά του, ο γί­γα­ντας της πε­ριο­χής, α­να­ζη­τά α­να­γνώ­ρι­ση του δι­καιώ­μα­τός του να συ­μπε­ρι­λαμ­βά­νε­ται στη λή­ψη α­πο­φά­σεων που α­φο­ρούν το μέλ­λον της πε­ριο­χής, ι­διαί­τε­ρα της Συ­ρίας. Αυ­τό α­κρι­βώς αρ­νού­νται να α­να­γνω­ρί­σουν οι Η­ΠΑ και το Ισραήλ. Συ­νε­πώς το Ιράν δεν έ­χει τί­πο­τα να χά­σει και πολ­λά να κερ­δί­σει στη­ρί­ζο­ντας το συ­ριά­κο κα­θε­στώς και προ­σφέ­ρο­ντας τον ε­αυ­τό του ως έ­ντι­μο δια­με­σο­λα­βη­τή για τη Συ­ρία.

Η γραμ­μή ά­μυ­νας Ρω­σίας - Κί­νας

Η Ρω­σία και η Κί­να έ­χουν δια­κρι­τές α­νη­συ­χίες: ναυ­τι­κές βά­σεις και πη­γές ε­νέρ­γειας. Όμως υ­πάρ­χουν και βα­θύ­τε­ρα ζη­τή­μα­τα για αυ­τές. Επι­μέ­νων στα­θε­ρά ό­τι αυ­τό που συ­νέ­βη στη Λι­βύη δεν πρέ­πει να ξα­να­συμ­βεί. Πι­στεύουν ό­τι η Με­γά­λη Βρε­τα­νία, η Γαλ­λία και οι Η­ΠΑ εκ­με­ταλ­λεύ­τη­καν μαι αμ­φι­λε­γό­με­νη α­πό­φα­ση του Ο­ΗΕ για να κά­νουν χρή­ση στρα­τιω­τι­κής ι­σχύος ώ­στε να α­να­τρέ­ψουν τα κα­θε­στώ­τα και να εν­δυ­να­μώ­σουν το δι­κό τους ρό­λο στο γεω­πο­λι­τι­κό χάρ­τη. Αντι­λαμ­βά­νο­νται τις Η­ΠΑ, την αλ­λο­τι­νή η­γε­μο­νι­κή δύ­να­μη, που δεν εί­ναι σε θέ­ση α­κό­μα να α­πο­δεχ­θεί τη κάμ­ψη της, ως τον κυ­ριό­τε­ρο κίν­δυ­νο για την πε­ριο­χή. Κά­νουν χρή­ση το βέ­το στο Συμ­βού­λιο Ασφα­λείας για να α­πο­τρέ­ψουν πι­θα­νή κα­τάρ­ρευ­ση της τά­ξης πραγ­μά­των στην πε­ριο­χή. Δεν δια­τη­ρούν κα­μία ι­διαί­τε­ρη προ­τί­μη­ση στο αλ Άσα­ντ ή στο μπαα­θι­κό κα­θε­στώς, α­να­μέ­νουν την ευ­και­ρία τους για να ερ­γα­στούν για μια πο­λι­τι­κή λύ­ση των ε­σω­τε­ρι­κών συ­γκρού­σεων στη Συ­ρία.

Το κυ­ριό­τε­ρο συ­μπέ­ρα­σμα α­πό αυ­τή τη με­λέ­τη εί­ναι ό­τι οι δια­φο­ρε­τι­κές δυ­νά­μεις ε­ξου­δε­τε­ρώ­νουν η μία την άλ­λη. Κα­νείς αυ­τή τη στιγ­μή δεν έ­χει ι­διαί­τε­ρη δυ­να­μι­κή ώ­στε να ε­πη­ρεά­σει την ε­σω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή κα­τά­στα­ση στη Συ­ρία. Εί­ναι ό­λοι τους κα­τα­δι­κα­σμέ­νοι να μι­λούν πε­ρισ­σό­τε­ρο α­πό ό,τι δρουν. Οι συ­νέ­πειες αυ­τού το γεω­πο­λι­τι­κού α­διε­ξό­δου α­να­φο­ρι­κά με τα ε­σω­τε­ρι­κά της Συ­ρίας πα­ρα­μέ­νουν λοι­πόν ι­διαί­τε­ρα α­βέ­βαιες. Τε­λι­κά οι ε­σω­τε­ρι­κοί παί­κτες πα­ρα­μέ­νουν κα­τά βά­ση μό­νοι τους.

* Ο Ιμά­νουελ Βα­λερ­στάιν εί­ναι κοι­νω­νιο­λό­γος, θεω­ρη­τι­κός του πα­γκό­σμιου κα­πι­τα­λι­στι­κού συ­στή­μα­τος, διευ­θυ­ντής του ε­ρευ­νη­τι­κού κέ­ντρου Φερ­νάν Μπρο­ντέλ και πρώην πρό­ε­δρος της Διε­θνούς Ένω­σης της Κοι­νω­νιο­λο­γίας (ISA). Στην Ελλά­δα τον γνω­ρί­σα­με πριν αρ­κε­τά χρό­νια χά­ρη στο βι­βλίο «Φυ­λή, Έθνος, Τά­ξη», που συ­νέ­γρα­ψε με τον Ετιέν Μπα­λι­μπά­ρ, και με­τέ­φρα­σε ο δι­κός μας Άγγε­λος Ελε­φά­ντης, το ευ­σύ­νο­πτο «Ιστο­ρι­κός Κα­πι­τα­λι­σμός», και τα «Η πα­ρακ­μή της Αμε­ρι­κα­νι­κής Ισχύος» και «Με­τά το Νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό». Το πα­ρόν άρ­θρο δη­μο­σιεύ­τη­κε α­πό το Κέ­ντρο Σπου­δών Αλ Τζα­ζί­ρα.
Του Ιμά­νουελ Βα­λερ­στάι­ν*
Με­τά­φρα­ση: Ζωή Γεωρ­γο