Μπορεί οι Ισλαμιστές να μην ήταν αυτοί που
ενέπνευσαν τους εξεγερμένους νέους της «Αραβικής Άνοιξης», αλλά οι
εξελίξεις που ακολούθησαν τους έφεραν στην εξουσία να διαχειριστούν τη
μετέπειτα κατάσταση και τις προκλήσεις σ’ έναν αραβικό κόσμο που
φαίνεται ν’ αλλάζει. Τι σημαίνει, όμως, η εκλογική άνοδος του πολιτικού
Ισλάμ στην εξουσία και με ποιο μοντέλο- το πιο κοσμικό, τουρκικό
ισλαμιστικό ή το ιρανικό θεοκρατικό- «φλερτάρουν» οι νέοι ηγέτες της
περιοχής; Απαντήσεις σ’ αυτά και μία σειρά από άλλα ερωτήματα δίνει
στο ΑΜΠΕ ο Τζέιμς Πισκατόρι, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο
Durham της Μ. Βρετανίας και μελετητής του Ισλάμ και των ισλαμικών
πολιτικών κινημάτων, ο οποίος βρίσκεται στην Ελλάδα με αφορμή την
αυριανή του ομιλία στο 1ο Διεθνές Συμπόσιο της Θεσσαλονίκης, που
διοργανώνει ο Δήμος Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με το Δίκτυο Ναυαρίνο
και το Ίδρυμα Konrad Adenauer, από αύριο έως και την Κυριακή, στο
κινηματοθέατρο «Ολύμπιον».
Ο κ. Πισκατόρι θεωρεί πως η «Αραβική Άνοιξη» ήταν μία εξέγερση κατά του απολυταρχισμού, φιλελεύθερη και κοσμική, την οποία μπορεί μεν οι Ισλαμιστές να μην τη δημιούργησαν αλλά έδραξαν την ευκαιρία να δράσουν ανερχόμενοι στην εξουσία. Η πρόκληση, όπως λέει, είναι να δούμε πλέον πώς μπορούν να κυβερνήσουν πρακτικά, ποιος θα είναι ο ρόλος του Στρατού και τι θα γίνει με τις ακραίες ισλαμιστικές ομάδες, η δράση των οποίων, όπως εκτιμά ο ίδιος, θα είναι πρόσκαιρη και σταδιακά θα ατονήσει.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Durham της Μ. Βρετανίας θεωρεί πως το τουρκικό μοντέλο (εκσυγχρονισμένο, μετριοπαθές προοδευτικό Ισλάμ) θα επικρατήσει του ιρανικού (ριζοσπαστικό ισλαμικό κράτος) στις αναπτυσσόμενες, όπως τις χαρακτηρίζει, δημοκρατίες της Μ. Ανατολής και της βόρειας Αφρικής, όπου ο λαός εξεγέρθηκε, θεωρεί πως το «το να είσαι κοινωνικά συντηρητικός δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να είσαι πολιτικά φιλελεύθερος» και συμφωνεί με τον όρο «άνοιξη» που δόθηκε στην αραβική εξέγερση, η οποία κι εκτιμά πως έχει περάσει πλέον σ’ ένα άλλο στάδιο, έχοντας ολοκληρώσει αυτό τον πρώτο της κύκλο.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης: Ερ.: Ήταν το Ισλάμ αυτό που ενέπνευσε την «Αραβική Άνοιξη»; Απ.: Θα έλεγα πως όχι. Εάν με ρωτούσατε αν οι Ισλαμιστές ήταν αντίθετοι με τα καθεστώτα των Καντάφι, Μουμπάρακ κ.λπ. θα απαντούσα πως ‘ναι’. Αλλά, ήταν αυτοί που δημιούργησαν τη λαϊκή εξέγερση; Όχι. Νομίζω πως η ιστορία είναι έτσι όπως τη γνωρίζουμε όλοι. Οι άνθρωποι εξεγέρθηκαν κατά του απολυταρχισμού, με πρωτοπόρους της όλης προσπάθειας τους νέους. Κατά κάποιον τρόπο επρόκειτο για μία φιλελεύθερη, κοσμική εξέγερση. Φυσικά, οι Ισλαμιστές δεν ήταν αντίθετοι προς αυτό. Επομένως, δημιούργησαν τη λαϊκή εξέγερση; Όχι. Την εκμεταλλεύτηκαν; «Άρπαξαν» την ευκαιρία που τούς δόθηκε; Ναι. Οι αβεβαιότητες που γεννήθηκαν μέσα από την Αραβική Άνοιξη δημιούργησαν ευκαιρίες ιδιαίτερα καλές για ομάδες όπως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, που είχαν παρουσία δεκαετιών και καλή οργάνωση.
Είχαν επομένως μία θαυμάσια ευκαιρία να δράσουν, έτσι κι έκαναν και έφτασαν να κερδίσουν τις εκλογές. Το μεγάλο ερώτημα που ανακύπτει τώρα έχει δύο όψεις: τώρα που οι ίδιοι είναι στην εξουσία θα γίνουν αυταρχικοί και θα επιβάλλουν τη σαρία (σ.σ. ισλαμικός θρησκευτικός κώδικας διαβίωσης) ή θα προσαρμοστούν; Νομίζω πως η δεύτερη εκδοχή είναι πιο ρεαλιστική, αν και υπάρχει ένα μεγάλο «αλλά», το οποίο έχει να κάνει πως η ιστορία δεν έχει ακόμη τελειώσει. Νομίζω πως υπάρχουν στοιχεία ότι κάποιοι άνθρωποι- πιθανότατα μέσα και στη Μουσουλμανική Αδελφότητα- που έχουν στραφεί προς ένα πιο δημοκρατικό Ισλάμ.
Αλλά υπάρχουν και κάποιοι άλλοι που δεν το έχουν κάνει αυτό. Μπορούμε να πούμε ότι όλη η Μουσουλμανική Αδελφότητα έχει τις ίδιες αντιλήψεις; Όχι, γιατί πρόκειται για ένα μεγάλο κίνημα με πλατειά βάση, με διάφορες «φράξιες» στο εσωτερικό του- ξέρετε πως ορισμένοι, θέλοντας να μιλήσουν για πιο ριζοσπαστικούς Ισλαμιστές, μιλούν για κοντά και μακριά γένια κ.ο.κ. Υπάρχουν κι άλλοι που θεωρούν πως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι έχουν ξεπουληθεί, ενώ ορισμένες ενδείξεις συντείνουν σε εξέλιξη ορισμένων ομάδων.
Ένα λάθος της Δύσης είναι πως έχει μία μονολιθική προσέγγιση του Ισλάμ και του Ισλαμισμού, του πολιτικού δηλαδή Ισλάμ. Υπάρχουν, ωστόσο, πολλές απόψεις στους κόλπους του και πρέπει να είμαστε σε θέση να διακρίνουμε την κατάσταση ως έχει.
Αυτοί που ανέρχονται τώρα στην εξουσία είναι οι πιο προσαρμόσιμοι θα έλεγα.
Αλλά υπάρχει και η «αντιπολίτευση» που προέρχεται από τα δεξιά. Έχεις τους φιλελεύθερους, κοσμικούς από τη μία πλευρά και τους άλλους που λένε πως τώρα είναι η ευκαιρία μας για τη δημιουργία ενός ισλαμικού κράτους και της επιβολής της σαρία.
Ερ.: Μπορεί το πολιτικό Ισλάμ να αναδιαμορφώσει το τοπίο στη Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική και τι σημαίνει η άνοδός του στην εξουσία για τις περιοχές αυτές; Απ.: Εάν με είχατε ρωτήσει πριν από πέντε χρόνια θα ήμουν ακόμη πιο αισιόδοξος.
Πίστευα ότι τότε είχαμε μία ξεκάθαρη κατάσταση: αυταρχικά, απολυταρχικά καθεστώτα- είχαμε τον Καντάφι, τον Μουμπάρακ, τον Μπεν Άλι κ.ο.κ., τα λεγόμενα και «κακά παιδιά». Και η αντιπολίτευση ήταν οι ισλαμιστές, οι οποίοι τότε ήταν εξ ορισμού καλύτεροι από τους κρατούντες την εξουσία. Τώρα οι ισλαμιστές ήρθαν στην εξουσία και αναρωτιέσαι ποια θα είναι η κατάσταση.
Όταν ήταν στην αντιπολίτευση, εγώ τουλάχιστον νόμιζα ότι υπήρχαν περισσότερες προοπτικές εξέλιξης. Τώρα έχουν περάσει πλέον στην εξουσία και θα πρέπει να κυβερνήσουν. Τι θα κάνουν, λοιπόν; Τα ερωτήματα που ανακύπτουν, λοιπόν, είναι: Θα είναι αποτελεσματικοί; Πώς θα αντιμετωπίσουν πρακτικά προβλήματα (π.χ. οδικά και άλλα έργα κ.ο.κ.). Υπάρχουν δηλαδή πρακτικά προβλήματα, τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπίσουν και απομένει να δούμε πώς θα το κάνουν αυτό.
Ερ.: Το λεγόμενο τουρκικό ισλαμικό μοντέλο ή το ιρανικό θεοκρατικό θεωρείται πως έχει περισσότερες προοπτικές επικράτησης στην περιοχή, δεδομένης μάλιστα της ανοιχτής ή υποφαινόμενης προτίμησης των νέων ηγετών προς το πρώτο; Απ.: Θα έλεγα πως το ιρανικό μοντέλο όχι, για πολλούς και διάφορους λόγους.
Ένας εξ αυτών είναι ότι στο Ιράν ασπάζονται το σιιτισμό κι ένας άλλος ότι πρόκειται για ένα αυταρχικό μοντέλο. Έχουν περάσει 30 και πλέον χρόνια από την Ιρανική Επανάσταση και υπάρχουν ακόμη και σήμερα νέοι άνθρωποι στο Ιράν που αναρωτιούνται ‘τι είναι αυτό που ζούμε;’. Δεν νομίζω πως αυτό μπορεί να καταστεί μοντέλο για κανέναν.
Σε ό,τι αφορά το τουρκικό παράδειγμα, θεωρώ πως όντως θα μπορούσε να αποτελέσει μοντέλο. Για να εξηγήσω ακριβώς τι εννοώ: οι ιστορικές συνθήκες στην Τουρκία ήταν παντελώς διαφορετικές (κεμαλισμός, στρατιωτικά πραξικοπήματα κ.λπ.). Και μπορεί να μην είναι σαφές εάν πρόκειται για μία ισλαμική ή όχι κυβέρνηση- οι ίδιοι λένε πως όχι- αλλά είναι τουλάχιστον φιλική προς το Ισλάμ.
Θα λέγαμε πως είναι ένα μοντέλο το οποίο δεν αφορά καθαρά το κοσμικό κράτος με την παλαιά του έννοια ούτε και το ισλαμιστικό με την επίσης παλαιότερή του έννοια και περιεχόμενο. Υπακούει σε κοινοβουλευτικούς κανόνες, έχει εκλεγμένη κυβέρνηση και μπορεί να μην είναι όλα εύκολα, αλλά υπήρξε μία εξέλιξη σκέψης.
Νομίζω πως η Μουσουλμανική Αδελφότητα έχει δείξει τη συμπάθειά της προς το τουρκικό μοντέλο. Ανάλογη είναι και η περίπτωση με την Ennhada στην Τυνησία και με κάποια κόμματα στο Μαρόκο.
Οι άνθρωποι αυτοί (στις χώρες όπου έλαβε χώρα η αραβική εξέγερση) αποκαλούν εαυτούς δημοκρατικούς μουσουλμάνους. Κι ίσως είναι νωρίς για να χρησιμοποιήσουμε αυτό τον όρο, αλλά σίγουρα κινούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση. Στη θεωρία υπάρχει διάκριση μεταξύ των εδραιωμένων και των αναπτυσσόμενων δημοκρατιών. Νομίζω πως βρισκόμαστε στη δεύτερη περίπτωση, καθώς υπάρχουν ακόμη ζητήματα που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Θα πρέπει, δηλαδή, να δούμε τους νέους κυβερνώντες σε δράση, να αντιμετωπίσουν την ισχύ του Στρατού.
Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα που ακόμη και στην Τουρκία δεν έχει επιλυθεί τελείως, αν κι έχει σημειωθεί πολύ μεγάλη πρόοδος.
Μπορούν, λοιπόν, να κυβερνήσουν πρακτικά; Ποιος θα είναι ο ρόλος του Στρατού και τι θα γίνει με τις πιο ακραίες ισλαμιστικές ομάδες; Εκτιμώ πως οι τελευταίες θα προκαλέσουν μεν προβλήματα αλλά θα είναι πρόσκαιρα ενώ σε μακρύ χρονικό ορίζοντα θα ατονήσουν, καθώς δεν θα έχουν μακροπρόθεσμα τη στήριξη της κοινωνίας.
Για παράδειγμα, ας δούμε την αλ Κάιντα. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να κάνουν τρομερά πράγματα, να βάλουν βόμβες, να σκοτώσουν εκατοντάδες ανθρώπους. Μπορούν, όμως, να αναλάβουν τη διακυβέρνηση ενός κράτους; Θεωρώ πως όχι. Αφενός μεν γιατί δεν έχουν καμία «ατζέντα»- είναι απλά τυφλά βία- και η μεγάλη πλειοψηφία των μουσουλμάνων ανά τον κόσμο είναι τρομοκρατημένοι από τη δράση τους, η οποία δεν αφορά τις ανάγκες της κοινωνίας. Άρα, μπορούν να νικήσουν; Όχι. Οι μόνοι που μπορούν να νικήσουν είναι ορισμένοι όπως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι.
Θέλω, επίσης, να σημειώσω ότι το γεγονός ότι κάποιος είναι κοινωνικά συντηρητικός δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να είναι πολιτικά φιλελεύθερος. Στη Δύση βλέπουμε χιτζάμ ή νικάμπ και τρομάζουμε και θεωρούμε πως δεν υπάρχουν περιθώρια αλληλοκατανόησης και συνεννόησης.
Ερ.: Εν τέλει, θεωρείται πως ο χαρακτηρισμός «άνοιξη» ταιριάζει στην αραβική εξέγερση; Έχει ολοκληρωθεί ο κύκλος της; Απ.: Ήταν «άνοιξη» υπό την έννοια ότι ήταν κάτι που συνέβη κι ήταν ότι εγγύτερο έχουμε βιώσει στη συγκεκριμένη περιοχή σε λαϊκό κίνημα. Επίσης, αν και οι λόγοι πίσω από τη λαϊκή αυτή εξέγερση προϋπήρχαν εδώ και δεκαετίες, τα ίδια τα γεγονότα ήταν αιφνιδιαστικά. Νομίζω δηλαδή πως ο όρος «άνοιξη» είναι σωστός.
Σε ό,τι αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, εκτιμώ πως έχει περίπου τελειώσει υπό την έννοια ότι οι χώρες που ανέτρεψαν τα καθεστώτα τους βρίσκονται σε μία άλλη φάση, έχουν προχωρήσει και σχεδιάζουν τα επόμενα βήματά τους. Στις άλλες χώρες, όπως π.χ. η Ιορδανία και το Μαρόκο, υπάρχει μία προσπάθεια των κυβερνώντων να κρατηθούν στην εξουσία, ενώ στη Συρία η κατάσταση έχει εκτροχιαστεί σε εμφύλιο πόλεμο. Νομίζω πως η φάση αυτή η στιγμή έχει τελειώσει κι έχει αντικατασταθεί από καθεστώτα- ιδιαίτερα ορισμένες μοναρχίες- που προσπαθούν σκληρά να παραμείνουν στην εξουσία.
Σ.Παπαδοπούλου
News Room «Κέρδος» με πληροφόρηση από το ΑΠΕ - ΑΜΠ
Ο κ. Πισκατόρι θεωρεί πως η «Αραβική Άνοιξη» ήταν μία εξέγερση κατά του απολυταρχισμού, φιλελεύθερη και κοσμική, την οποία μπορεί μεν οι Ισλαμιστές να μην τη δημιούργησαν αλλά έδραξαν την ευκαιρία να δράσουν ανερχόμενοι στην εξουσία. Η πρόκληση, όπως λέει, είναι να δούμε πλέον πώς μπορούν να κυβερνήσουν πρακτικά, ποιος θα είναι ο ρόλος του Στρατού και τι θα γίνει με τις ακραίες ισλαμιστικές ομάδες, η δράση των οποίων, όπως εκτιμά ο ίδιος, θα είναι πρόσκαιρη και σταδιακά θα ατονήσει.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Durham της Μ. Βρετανίας θεωρεί πως το τουρκικό μοντέλο (εκσυγχρονισμένο, μετριοπαθές προοδευτικό Ισλάμ) θα επικρατήσει του ιρανικού (ριζοσπαστικό ισλαμικό κράτος) στις αναπτυσσόμενες, όπως τις χαρακτηρίζει, δημοκρατίες της Μ. Ανατολής και της βόρειας Αφρικής, όπου ο λαός εξεγέρθηκε, θεωρεί πως το «το να είσαι κοινωνικά συντηρητικός δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να είσαι πολιτικά φιλελεύθερος» και συμφωνεί με τον όρο «άνοιξη» που δόθηκε στην αραβική εξέγερση, η οποία κι εκτιμά πως έχει περάσει πλέον σ’ ένα άλλο στάδιο, έχοντας ολοκληρώσει αυτό τον πρώτο της κύκλο.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης: Ερ.: Ήταν το Ισλάμ αυτό που ενέπνευσε την «Αραβική Άνοιξη»; Απ.: Θα έλεγα πως όχι. Εάν με ρωτούσατε αν οι Ισλαμιστές ήταν αντίθετοι με τα καθεστώτα των Καντάφι, Μουμπάρακ κ.λπ. θα απαντούσα πως ‘ναι’. Αλλά, ήταν αυτοί που δημιούργησαν τη λαϊκή εξέγερση; Όχι. Νομίζω πως η ιστορία είναι έτσι όπως τη γνωρίζουμε όλοι. Οι άνθρωποι εξεγέρθηκαν κατά του απολυταρχισμού, με πρωτοπόρους της όλης προσπάθειας τους νέους. Κατά κάποιον τρόπο επρόκειτο για μία φιλελεύθερη, κοσμική εξέγερση. Φυσικά, οι Ισλαμιστές δεν ήταν αντίθετοι προς αυτό. Επομένως, δημιούργησαν τη λαϊκή εξέγερση; Όχι. Την εκμεταλλεύτηκαν; «Άρπαξαν» την ευκαιρία που τούς δόθηκε; Ναι. Οι αβεβαιότητες που γεννήθηκαν μέσα από την Αραβική Άνοιξη δημιούργησαν ευκαιρίες ιδιαίτερα καλές για ομάδες όπως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, που είχαν παρουσία δεκαετιών και καλή οργάνωση.
Είχαν επομένως μία θαυμάσια ευκαιρία να δράσουν, έτσι κι έκαναν και έφτασαν να κερδίσουν τις εκλογές. Το μεγάλο ερώτημα που ανακύπτει τώρα έχει δύο όψεις: τώρα που οι ίδιοι είναι στην εξουσία θα γίνουν αυταρχικοί και θα επιβάλλουν τη σαρία (σ.σ. ισλαμικός θρησκευτικός κώδικας διαβίωσης) ή θα προσαρμοστούν; Νομίζω πως η δεύτερη εκδοχή είναι πιο ρεαλιστική, αν και υπάρχει ένα μεγάλο «αλλά», το οποίο έχει να κάνει πως η ιστορία δεν έχει ακόμη τελειώσει. Νομίζω πως υπάρχουν στοιχεία ότι κάποιοι άνθρωποι- πιθανότατα μέσα και στη Μουσουλμανική Αδελφότητα- που έχουν στραφεί προς ένα πιο δημοκρατικό Ισλάμ.
Αλλά υπάρχουν και κάποιοι άλλοι που δεν το έχουν κάνει αυτό. Μπορούμε να πούμε ότι όλη η Μουσουλμανική Αδελφότητα έχει τις ίδιες αντιλήψεις; Όχι, γιατί πρόκειται για ένα μεγάλο κίνημα με πλατειά βάση, με διάφορες «φράξιες» στο εσωτερικό του- ξέρετε πως ορισμένοι, θέλοντας να μιλήσουν για πιο ριζοσπαστικούς Ισλαμιστές, μιλούν για κοντά και μακριά γένια κ.ο.κ. Υπάρχουν κι άλλοι που θεωρούν πως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι έχουν ξεπουληθεί, ενώ ορισμένες ενδείξεις συντείνουν σε εξέλιξη ορισμένων ομάδων.
Ένα λάθος της Δύσης είναι πως έχει μία μονολιθική προσέγγιση του Ισλάμ και του Ισλαμισμού, του πολιτικού δηλαδή Ισλάμ. Υπάρχουν, ωστόσο, πολλές απόψεις στους κόλπους του και πρέπει να είμαστε σε θέση να διακρίνουμε την κατάσταση ως έχει.
Αυτοί που ανέρχονται τώρα στην εξουσία είναι οι πιο προσαρμόσιμοι θα έλεγα.
Αλλά υπάρχει και η «αντιπολίτευση» που προέρχεται από τα δεξιά. Έχεις τους φιλελεύθερους, κοσμικούς από τη μία πλευρά και τους άλλους που λένε πως τώρα είναι η ευκαιρία μας για τη δημιουργία ενός ισλαμικού κράτους και της επιβολής της σαρία.
Ερ.: Μπορεί το πολιτικό Ισλάμ να αναδιαμορφώσει το τοπίο στη Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική και τι σημαίνει η άνοδός του στην εξουσία για τις περιοχές αυτές; Απ.: Εάν με είχατε ρωτήσει πριν από πέντε χρόνια θα ήμουν ακόμη πιο αισιόδοξος.
Πίστευα ότι τότε είχαμε μία ξεκάθαρη κατάσταση: αυταρχικά, απολυταρχικά καθεστώτα- είχαμε τον Καντάφι, τον Μουμπάρακ, τον Μπεν Άλι κ.ο.κ., τα λεγόμενα και «κακά παιδιά». Και η αντιπολίτευση ήταν οι ισλαμιστές, οι οποίοι τότε ήταν εξ ορισμού καλύτεροι από τους κρατούντες την εξουσία. Τώρα οι ισλαμιστές ήρθαν στην εξουσία και αναρωτιέσαι ποια θα είναι η κατάσταση.
Όταν ήταν στην αντιπολίτευση, εγώ τουλάχιστον νόμιζα ότι υπήρχαν περισσότερες προοπτικές εξέλιξης. Τώρα έχουν περάσει πλέον στην εξουσία και θα πρέπει να κυβερνήσουν. Τι θα κάνουν, λοιπόν; Τα ερωτήματα που ανακύπτουν, λοιπόν, είναι: Θα είναι αποτελεσματικοί; Πώς θα αντιμετωπίσουν πρακτικά προβλήματα (π.χ. οδικά και άλλα έργα κ.ο.κ.). Υπάρχουν δηλαδή πρακτικά προβλήματα, τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπίσουν και απομένει να δούμε πώς θα το κάνουν αυτό.
Ερ.: Το λεγόμενο τουρκικό ισλαμικό μοντέλο ή το ιρανικό θεοκρατικό θεωρείται πως έχει περισσότερες προοπτικές επικράτησης στην περιοχή, δεδομένης μάλιστα της ανοιχτής ή υποφαινόμενης προτίμησης των νέων ηγετών προς το πρώτο; Απ.: Θα έλεγα πως το ιρανικό μοντέλο όχι, για πολλούς και διάφορους λόγους.
Ένας εξ αυτών είναι ότι στο Ιράν ασπάζονται το σιιτισμό κι ένας άλλος ότι πρόκειται για ένα αυταρχικό μοντέλο. Έχουν περάσει 30 και πλέον χρόνια από την Ιρανική Επανάσταση και υπάρχουν ακόμη και σήμερα νέοι άνθρωποι στο Ιράν που αναρωτιούνται ‘τι είναι αυτό που ζούμε;’. Δεν νομίζω πως αυτό μπορεί να καταστεί μοντέλο για κανέναν.
Σε ό,τι αφορά το τουρκικό παράδειγμα, θεωρώ πως όντως θα μπορούσε να αποτελέσει μοντέλο. Για να εξηγήσω ακριβώς τι εννοώ: οι ιστορικές συνθήκες στην Τουρκία ήταν παντελώς διαφορετικές (κεμαλισμός, στρατιωτικά πραξικοπήματα κ.λπ.). Και μπορεί να μην είναι σαφές εάν πρόκειται για μία ισλαμική ή όχι κυβέρνηση- οι ίδιοι λένε πως όχι- αλλά είναι τουλάχιστον φιλική προς το Ισλάμ.
Θα λέγαμε πως είναι ένα μοντέλο το οποίο δεν αφορά καθαρά το κοσμικό κράτος με την παλαιά του έννοια ούτε και το ισλαμιστικό με την επίσης παλαιότερή του έννοια και περιεχόμενο. Υπακούει σε κοινοβουλευτικούς κανόνες, έχει εκλεγμένη κυβέρνηση και μπορεί να μην είναι όλα εύκολα, αλλά υπήρξε μία εξέλιξη σκέψης.
Νομίζω πως η Μουσουλμανική Αδελφότητα έχει δείξει τη συμπάθειά της προς το τουρκικό μοντέλο. Ανάλογη είναι και η περίπτωση με την Ennhada στην Τυνησία και με κάποια κόμματα στο Μαρόκο.
Οι άνθρωποι αυτοί (στις χώρες όπου έλαβε χώρα η αραβική εξέγερση) αποκαλούν εαυτούς δημοκρατικούς μουσουλμάνους. Κι ίσως είναι νωρίς για να χρησιμοποιήσουμε αυτό τον όρο, αλλά σίγουρα κινούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση. Στη θεωρία υπάρχει διάκριση μεταξύ των εδραιωμένων και των αναπτυσσόμενων δημοκρατιών. Νομίζω πως βρισκόμαστε στη δεύτερη περίπτωση, καθώς υπάρχουν ακόμη ζητήματα που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Θα πρέπει, δηλαδή, να δούμε τους νέους κυβερνώντες σε δράση, να αντιμετωπίσουν την ισχύ του Στρατού.
Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα που ακόμη και στην Τουρκία δεν έχει επιλυθεί τελείως, αν κι έχει σημειωθεί πολύ μεγάλη πρόοδος.
Μπορούν, λοιπόν, να κυβερνήσουν πρακτικά; Ποιος θα είναι ο ρόλος του Στρατού και τι θα γίνει με τις πιο ακραίες ισλαμιστικές ομάδες; Εκτιμώ πως οι τελευταίες θα προκαλέσουν μεν προβλήματα αλλά θα είναι πρόσκαιρα ενώ σε μακρύ χρονικό ορίζοντα θα ατονήσουν, καθώς δεν θα έχουν μακροπρόθεσμα τη στήριξη της κοινωνίας.
Για παράδειγμα, ας δούμε την αλ Κάιντα. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να κάνουν τρομερά πράγματα, να βάλουν βόμβες, να σκοτώσουν εκατοντάδες ανθρώπους. Μπορούν, όμως, να αναλάβουν τη διακυβέρνηση ενός κράτους; Θεωρώ πως όχι. Αφενός μεν γιατί δεν έχουν καμία «ατζέντα»- είναι απλά τυφλά βία- και η μεγάλη πλειοψηφία των μουσουλμάνων ανά τον κόσμο είναι τρομοκρατημένοι από τη δράση τους, η οποία δεν αφορά τις ανάγκες της κοινωνίας. Άρα, μπορούν να νικήσουν; Όχι. Οι μόνοι που μπορούν να νικήσουν είναι ορισμένοι όπως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι.
Θέλω, επίσης, να σημειώσω ότι το γεγονός ότι κάποιος είναι κοινωνικά συντηρητικός δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να είναι πολιτικά φιλελεύθερος. Στη Δύση βλέπουμε χιτζάμ ή νικάμπ και τρομάζουμε και θεωρούμε πως δεν υπάρχουν περιθώρια αλληλοκατανόησης και συνεννόησης.
Ερ.: Εν τέλει, θεωρείται πως ο χαρακτηρισμός «άνοιξη» ταιριάζει στην αραβική εξέγερση; Έχει ολοκληρωθεί ο κύκλος της; Απ.: Ήταν «άνοιξη» υπό την έννοια ότι ήταν κάτι που συνέβη κι ήταν ότι εγγύτερο έχουμε βιώσει στη συγκεκριμένη περιοχή σε λαϊκό κίνημα. Επίσης, αν και οι λόγοι πίσω από τη λαϊκή αυτή εξέγερση προϋπήρχαν εδώ και δεκαετίες, τα ίδια τα γεγονότα ήταν αιφνιδιαστικά. Νομίζω δηλαδή πως ο όρος «άνοιξη» είναι σωστός.
Σε ό,τι αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, εκτιμώ πως έχει περίπου τελειώσει υπό την έννοια ότι οι χώρες που ανέτρεψαν τα καθεστώτα τους βρίσκονται σε μία άλλη φάση, έχουν προχωρήσει και σχεδιάζουν τα επόμενα βήματά τους. Στις άλλες χώρες, όπως π.χ. η Ιορδανία και το Μαρόκο, υπάρχει μία προσπάθεια των κυβερνώντων να κρατηθούν στην εξουσία, ενώ στη Συρία η κατάσταση έχει εκτροχιαστεί σε εμφύλιο πόλεμο. Νομίζω πως η φάση αυτή η στιγμή έχει τελειώσει κι έχει αντικατασταθεί από καθεστώτα- ιδιαίτερα ορισμένες μοναρχίες- που προσπαθούν σκληρά να παραμείνουν στην εξουσία.
Σ.Παπαδοπούλου
News Room «Κέρδος» με πληροφόρηση από το ΑΠΕ - ΑΜΠ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου