Στις Πρέσπες με «πλάβα» την ελπίδα!

Τέλεια εναρμονισμένη με το φυσικό τοπίο και ασφαλές «καταφύγιο» για τους ψαράδες η πλάβα, η παραδοσιακή ξύλινη βάρκα, αποτελεί σήμα κατατεθέν για τη λίμνη της Πρέσπας. Η τέχνη της κατασκευής της όμως κινδυνεύει να χαθεί, καθώς στην περιοχή έχουν απομείνει μόλις δύο τεχνίτες, ενώ οι περισσότεροι ψαράδες προτιμούν πια τις έτοιμες, μοντέρνες βάρκες από πολυεστέρα, που μιμούνται τις παραδοσιακές στο σχήμα και τα χαρακτηριστικά.

«Δυστυχώς οι νεότεροι δεν ενδιαφέρονται να μάθουν τα μυστικά κατασκευής μιας παραδοσιακής βάρκας» λέει ο 60χρονος Αντώνης Τουτουντζής, που πριν από λίγο καιρό αποδέχτηκε την πρόταση της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών να φτιάξει μια πλάβα και να καταγράψει όλα τα στάδια

κατασκευής της, ώστε να διασωθούν όλα τα πολύτιμα μυστικά της τέχνης του.

Οπως αναφέρεται στο βιβλίο «Ψάρια και Αλιεία στις Πρέσπες», του Γιώργου Κατσαδωράκη, η μοναδική μαρτυρία που υπάρχει ως προς το σχέδιο και την κατασκευή της πλάβας ανήκει στον Σέρβο γεωγράφο Σ. Στάνκοβιτς, το 1929. Ακόμα και σήμερα παραμένει άγνωστο πότε κατασκευάστηκαν και εμφανίστηκαν οι πρώτες παραδοσιακές βάρκες στην περιοχή. Τα παλαιότερα σκάφη πάντως ήταν μονόξυλα και, σταδιακά, αντικαταστάθηκαν από βάρκες ατρακτοειδούς σχήματος, με ίσιο σανιδένιο πάτο και πλαϊνά από καμπυλωμένα σανίδια. Οι ψαράδες-τεχνίτες άλειφαν τις πλάβες και με ένα λεπτό στρώμα κατράμι, ώστε να διασφαλιστεί η στεγανότητά τους.

«Η τέχνη της κατασκευής περνούσε από γενιά σε γενιά. Σήμερα όμως ελάχιστοι γνωρίζουν τα μυστικά και η περιοχή έχει γεμίσει από πολυεστερικές βάρκες, που θέλουν λιγότερη συντήρηση, αλλά δεν είναι εξίσου σταθερές και εύχρηστες με τις ξύλινες. Ηρθε και σε εμένα κάποιος και ζήτησε να αντιγράψει το καλούπι της βάρκας που κατασκεύαζα για να παράγει παρόμοιες» αναφέρει ο κ. Τουτουντζής. Ακολουθώντας τις οδηγίες της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών, ο 60χρονος τεχνίτης κατέγραψε βήμα βήμα όλα τα στάδια κατασκευής, ξεκινώντας από τη συλλογή των ξύλων και φτάνοντας ως το πισσάρισμα.

Επιλέγοντας διαφορετικό είδος ξύλου για κάθε τμήμα της βάρκας, άρχισε να την κατασκευάζει στην αυλή του σπιτιού του, στο χωριό Ψαράδες. Χρησιμοποίησε κέδρο για τα πλαϊνά της βάρκας (τα στραβόξυλα), βελανιδιά για την καρίνα και έλατο για τον πάτο και τα σανίδια. Στο τέλος, προχώρησε στο πίσσωμα, προκειμένου να στεγανοποιηθεί η βάρκα, προτού γλιστρήσει για πρώτη φορά στα νερά της λίμνης. «Πρόκειται για μια δύσκολη δουλειά με πολλά στάδια. Ξεκινάω να μαζεύω διάφορα υλικά από το δάσος και στη συνέχεια έρχεται η ώρα της συναρμολόγησης, που διαρκεί περίπου 10 ημέρες» εξηγεί ο ίδιος.

Σύμφωνα με το βιβλίο του Γ. Κατσαδωράκη, οι βάρκες των Πρεσπών «διαφέρουν στο σχέδιο και στις κατασκευαστικές λεπτομέρειες από τις βάρκες όλων των κοντινών με τις Πρέσπες λιμνών, όπως της Καστοριάς, της Αχρίδας, των Πετρών και της Χειμαδίτισσας, αλλά έχουν αρκετά κοινά στοιχεία με εκείνες της Βεγορίτισσας και της Δοϊράνης». Αν και θεωρούνται «πρωτόγονες» ως προς το σχέδιό τους, είναι τέλεια προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες και τις ανάγκες των ψαράδων.

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο κ. Τουτουντζής εκτιμά ότι η χρήση της πλάβας στις Πρέσπες δεν πρόκειται να σταματήσει ποτέ. «Αν και η εισαγωγή σκαφών από συνθετικά υλικά τείνει να εκτοπίσει τις παραδοσιακές βάρκες, πάντα θα υπάρχουν κάποιοι που θα επιλέγουν τις παραδοσιακές πλάβες, λόγω της σταθερότητάς τους και της ομαλής πλεύσης τους στα νερά των λιμνών».