Παράδειγμα προς αποφυγή οι χειρισμοί που οδήγησαν τη χώρα στην αγκαλιά του ΔΝΤ

Η ευθεία επίθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στα άλλα δύο μέλη της τρόικας (Κομισιόν, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) και κατ’ επέκταση στις κυβερνήσεις που κινούν τα νήματα στην ευρωζώνη δεν προκαλεί έκπληξη, απλώς σηματοδοτεί τις εξελίξεις της επόμενης μέρας όπου οι Ευρωπαίοι θα πάρουν αποκλειστικά στα χέρια τους τη διαχείριση κρίσεων εντός της επικράτειάς τους.

Η εκδήλωση της ελληνικής κρίσης δημόσιου χρέους, το 2009, βρήκε την ευρωζώνη εντελώς απροετοίμαστη, δεδομένου ότι τότε δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια νομισματική ένωση. Η σύστασή της σε μια περίοδο μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης και η έλλειψη διορατικότητας από την πλευρά των ηγετών της εποχής είχαν ως αποτέλεσμα να στηθεί ένας μηχανισμός χωρίς καμία υποδομή για την αντιμετώπιση εξαιρετικών καταστάσεων.
Η επέμβαση του ΔΝΤ ζητήθηκε για δύο λόγους: ο πρώτος, που είναι ο επίσημος, ήταν για να παράσχει την τεχνογνωσία του στη διαχείριση καταστάσεων χωρών που βρίσκονται στα πρόθυρα χρεοκοπίας, ενώ ο δεύτερος, που είναι ο βασικός, είχε πολιτικά κίνητρα και αφορούσαν στο εσωτερικό της Γερμανίας. Η Ανγκελα Μέρκελ επέβαλε το ΔΝΤ προκειμένου να «πουλήσει» ευκολότερα στους Γερμανούς την ανάγκη στήριξης της Ελλάδας.


Οταν ξεκίνησε η συζήτηση σε επίπεδο ευρωζώνης, η συντριπτική πλειονότητα των Ευρωπαίων ηγετών, συμπεριλαμβανομένου του τότε προέδρου της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί, αλλά και οι σημαντικότεροι κοινοτικοί αξιωματούχοι, με επικεφαλής τον τότε πρόεδρο της ΕΚΤ, Ζαν-Κλοντ Τρισέ, ήταν κατηγορηματικά αντίθετοι στην ανάμιξη του διεθνούς οργανισμού για οικονομικούς και κυρίως πολιτικούς λόγους.


Τελικά, η Μέρκελ, εκμεταλλευόμενη και τις παλινωδίες του τότε πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου, ο οποίος εμφανιζόταν δημόσια να επιζητεί την έλευση του ΔΝΤ, πέτυχε να επιβάλει τη θέση της και να συσταθεί η τρόικα. Η συνεργασία εντός της τρόικας δεν ήταν καθόλου αρμονική, καθώς, ενώ ο διεθνής οργανισμός ήθελε να εργαστεί με βάση τη δική του μέθοδο, οι Ευρωπαίοι ενεργούσαν σύμφωνα με τις πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό της Γερμανίας.


Οσοι παρακολούθησαν από κοντά τις εξελίξεις το 2010 γνωρίζουν πολύ καλά ότι το ΔΝΤ έχει απόλυτο δίκιο που σήμερα επικρίνει τους Ευρωπαίους για την άρνησή τους να προχωρήσουν σε «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων των ιδιωτών επενδυτών ταυτόχρονα με την έγκριση του πρώτου Μνημονίου. Και αυτό με το επιχείρημα ότι θα διευκόλυνε τη δημοσιονομική προσαρμογή της Ελλάδας χωρίς να «σκοτώσει» την ανάπτυξη.

Ωστόσο, οι Σαρκοζί και Μέρκελ απέρριψαν τη θέση του ΔΝΤ για διαφορετικούς λόγους. Ο μεν τέως πρόεδρος για να διαφυλάξει τις γαλλικές τράπεζες που ήταν ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε ελληνικά ομόλογα, η δε καγκελάριος διότι πίστευε ότι, εάν το ελληνικό χρέος «κουρευόταν», θα λειτουργούσε ως αντικίνητρο για την Ελλάδα στη λήψη μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης και την πραγματοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Υπήρχε και ένας τρίτος λόγος που δεν διατυπώθηκε ποτέ δημόσια και είχε να κάνει με τις ανησυχίες των περισσοτέρων σχετικά με τις παρενέργειες ενός «κουρέματος» του ελληνικού χρέους, δηλαδή ο φόβος μιας συστημικής κρίσης στις αγορές.

Τελικά, έγινε αυτό που ξέρουμε. Το «κούρεμα» αποφασίστηκε με δύο χρόνια καθυστέρηση, οι αγορές μπορεί να μη βρέθηκαν ενώπιον μιας συστημικής κρίσης, ωστόσο οι επιπτώσεις ήταν οδυνηρές για τους πολίτες, όχι μόνο για τους Ελληνες, αλλά και για τους Ισπανούς, τους Πορτογάλους και γενικότερα τους Νοτιοευρωπαίους, αφού τα επιτόκια των ομολόγων πήραν… φωτιά, με αποτέλεσμα είτε κάποιες χώρες να τεθούν εκτός αγορών (Πορτογαλία) είτε να δανείζονται με δυσβάστακτα επιτόκια 6%-7% (Ισπανία, Ιταλία). Οι εξελίξεις αυτές προκάλεσαν έντονα δημοσιονομικά προβλήματα και φτάσαμε στη συνέχεια όλες οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου να εφαρμόζουν προγράμματα λιτότητας, που έφεραν την ύφεση και την έκρηξη της ανεργίας.

Εκτός από το «κούρεμα», το ΔΝΤ είχε κι άλλες τριβές με τους Ευρωπαίους, που αφορούσαν στην οικονομική πολιτική, ζητώντας να δοθεί περισσότερο βάρος στις μεταρρυθμίσεις και λιγότερο στη δημοσιονομική προσαρμογή, αλλά προσέκρουσε στην κατηγορηματική άρνηση του Βερολίνου, το οποίο υποστήριζε τότε και συνεχίζει να υποστηρίζει και σήμερα, αλλά σε πιο ήπιους τόνους, ότι η δημοσιονομική εξυγίανση θα φέρει περίπου αυτόματα την ανάπτυξη. Μια «συνταγή» της οποίας βλέπουμε σήμερα τις δραματικές επιπτώσεις της…

Αναφορικά με την Ελλάδα, είναι προφανές ότι ήταν το μεγάλο θύμα των τριβών μεταξύ των «συνεταίρων» στους κόλπους της τρόικας, αφού σε τελική ανάλυση «πλήρωσε το μάρμαρο». Η κυβέρνηση και ο Αντώνης Σαμαράς προσωπικά έπραξαν καλά που κράτησαν χαμηλό προφίλ σ’ αυτή τη διαμάχη, διότι αυτό που βγαίνει προς τα έξω σε επίπεδο ευρωπαϊκής κοινής γνώμης τις τελευταίες μέρες είναι ότι οι Ελληνες πλήρωσαν ακριβά τα λάθη της τρόικας. Κάτι που μπορεί να διευκολύνει σημαντικά και τη λήψη απόφασης -μετά τις γερμανικές εκλογές- για περαιτέρω ελάφρυνση του ελληνικού χρέους.


Η «ασπίδα» των 700 δισ. ευρώ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ υπήρχαν και εντός του ΔΝΤ, αφού μια μεγάλη ομάδα χωρών με σημαντική συμβολή στους πόρους του, όπως η Κίνα, η Βραζιλία, η Ινδία και γενικά οι λεγόμενες αναδυόμενες οικονομίες, είχε σημαντικές ενστάσεις στην εμπλοκή του διεθνούς οργανισμού, θεωρώντας ότι η ευρωζώνη έχει οικονομικά τη δυνατότητα να επιλύσει με ίδια μέσα την κρίση και ότι ο διεθνής οργανισμός πρέπει να διαθέτει τους πόρους του σε τρίτες φτωχές χώρες που δεν έχουν άλλη πηγή δανεισμού.
Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Η ευρωζώνη έχει δημιουργήσει «ασπίδα» προστασίας για περιόδους κρίσης με τα δύο ταμεία διάσωσης και τα 700 δισ. ευρώ που διαθέτουν, έχει προωθήσει αυστηρούς κανόνες δημοσιονομικής εποπτείας για την αποτροπή στο μέλλον κρουσμάτων ελληνικού τύπου, ενώ προωθεί την τραπεζική ενοποίηση με στόχο να σπάσει το φαύλο κύκλο τραπεζικών κρίσεων και δημόσιου χρέους. Με άλλα λόγια, οι Ευρωπαίοι έχουν αρχίσει την προετοιμασία για τη σταδιακή αποχώρηση του ΔΝΤ από τη συνδιαχείριση προγραμμάτων προσαρμογής χωρών της ευρωζώνης.

ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ
ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ
Δημοσιεύεται στον Τύπο της Κυριακής