Η «Αθηνά» ζογκλέρ

«Το αποτέλεσμα είναι να μην έχωμεν παιδεία, αλλά προγράμματα μόνον και θεμέλια και συντρίμματα. Η αγάπη της καταστροφής, χαρακτηριστικόν του Ανατολίτου (εις το οποίον βαθμίδας μόνον τινάς υστερούμεν του Τούρκου), και η επιπολαιότης, που χαρακτηρίζει τον πολυδουλίτην Νεοέλληνα, όστις θέλει να είναι και πιστεύει πως είναι παντού μέσα και πουθενά δεν ευρίσκεται εις το σπίτι του, εκδηλούται κατά τον τραγικώτερον τρόπον και εις τους μορφωμένους μας, όπως και εις τους υπουργούς, που επιτέλους οδηγεί και το κομματικόν συμφέρον…». Η λαγαρή καθαρεύουσα δεν ξεγελάει. Το κείμενο έχει γραφτεί το 1928 και το υπογράφει ο Ιωάννης Συκουτρής. Λίγο πριν, στο ίδιο κείμενο, έχει αναφερθεί στην κατάσταση του πανεπιστημίου: «Αφθονία του “δεν βαριέσαι”, σιτοδεία κριτικού πνεύματος και συνθετικής δυνάμεως, απαθής προσήλωσις εις την ρουτίναν, προερχόμενη όχι από εσκεμμένον και εκ πεποιθήσεως συντηρητισμόν, αλλ’ από τον φόβον ότι κάθε

μεταβολή προϋποθέτει και καταβολήν πνευματικής ενέργειας, από την οποίαν δεν έχομεν τίποτε να “κερδίσωμεν”» (Ι. Συκουτρής, Επιλεγόμενα εις το έργον του Th. Zielinski Ημείς και οι Αρχαίοι, εκδόσεις Κάκτος). Η Ελλάδα του 2013 είναι μια άλλη χώρα από την Ελλάδα του 1928. Ανάμεσα στις δύο Ελλάδες έχει μεσολαβήσει ένας Παγκόσμιος Πόλεμος, μία Κατοχή, ένας αιματηρός Εμφύλιος, κάτι δικτατορίες, μερικές Δημοκρατίες και μία πτώχευση που δεν τη λέμε πτώχευση για να μην το πάρουμε άσχημα. Στα σχολικά θρανία έχουν καθίσει οι πατεράδες μας, εμείς, τα παιδιά μας και για ορισμένους εξ ημών τα εγγόνια μας. Ομως, αν εξαιρέσουμε το γλωσσικό ιδίωμα του Συκουτρή, πόσα απ’ αυτά που επισημαίνει μπορούμε να πούμε ότι δεν ισχύουν και σήμερα; Μήπως η απαθής προσήλωση στη ρουτίνα, η αδυναμία καταβολής πνευματικής ενέργειας, η αφθονία τού «δεν βαριέσαι» ή μήπως ο χρυσός κανόνας της ισοπέδωσης τον οποίον επισημαίνει σε ένα άλλο σημείο του κειμένου του ο Συκουτρής; Ισως, αν κάτι έχει αλλάξει ριζικά είναι ότι, την εποχή εκείνη, η φωτισμένη Ελλάδα -διότι υπήρξε και αυτή, μην το ξεχνάμε- πίστευε ότι θα έρθει ένα μέλλον στο οποίο τα πράγματα θα είναι κάπως αλλιώς. Ο Ανατολίτης εαυτός μας θα μεταμορφωθεί. Και μεταμορφώθηκε. Αγόρασε 4Χ4, εισέπραξε επιδοτήσεις, ταξίδεψε, έπαιξε στο Χρηματιστήριο, αποστήθισε τις βασικές αρχές του μαρξισμού λενινισμού, εφάρμοσε νόμους-πλαίσια και κατήργησε τη βάση του δέκα, αλλά τα πράγματα στην εκπαίδευση παρέμειναν τα ίδια. Είμαστε λαός με σταθερές αξίες. Μην ξεχνάμε ότι, όταν ήρθε ο Καποδίστριας το 1828, σύγχρονη διοίκηση ήθελε να φτιάξει. Σήμερα εξακολουθούμε να βαδίζουμε σταθερά προς τον ίδιο στόχο. Αυτές οι σκέψεις μού ήρθαν παρακολουθώντας τη συζήτηση για το σχέδιο «Αθηνά». Όπου, για ακόμη μία φορά έχεις την εντύπωση πως περπατάμε με τα χέρια, ως υπέροχοι ζογκλέρ της ζωής μας. Και κανείς δεν λέει ότι η πλούσια συγκομιδή από ΤΕΙ, ΑΕΙ και τμήματα θεατρικών σπουδών ανά την επικράτεια δεν είναι η αιτία της σκλήρυνσης κατά πλάκας από την οποία πάσχει το εκπαιδευτικό μας σύστημα, αλλά το αποτέλεσμα. Η αιτία είναι ότι αντιμετωπίζουμε τα πάσης φύσεως απολυτήρια με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζουμε τη θητεία, και όσο μαθαίνεις στον στρατό να παίζεις πόλεμο άλλο τόσο μαθαίνεις στα πανεπιστήμια να παίζεις γνώση. Σίγουρα πρέπει να περιοριστούν τα κέντρα διανομής διπλωμάτων. Όμως αν κάποιοι δεν βάλουν τα στιβαρά τους κεφάλια κάτω για να βρουν έναν προσανατολισμό για το σύστημα της ημετέρας παιδείας, αν κάποιοι δεν ασχοληθούν με την ουσία και όχι με τη διαδικασία, τότε το μέλλον θα μείνει στο παρόν που ήδη βρίσκεται στο παρελθόν. Και ο χρόνος είναι φίδι, ως γνωστόν.

Tου Τάκη Θεοδωροπουλου

«Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» 19-2-2013