Διδακτικά Σενάρια για τους κλάδους ΠΕ14, ΠΕ18

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Α) Στο ωρολόγιο πρόγραμμα της Β΄ τάξης Ημερησίων και της Γ΄ τάξης Εσπερινών ΕΠΑΛ περιλαμβάνεται από εφέτος (σύμφωνα με την υπ΄ αριθ. 37596/Γ2/03-04-2012 Υ.Α. (ΦΕΚ 1131 Β΄) το μάθημα επιλογής «Ειδική Θεματική Δραστηριότητα» (ΕΘΔ).

Οι σχετικές «Οδηγίες για τη διδασκαλία της Ειδικής Θεματικής Δραστηριότητας στη Β΄ τάξη Ημερησίου και στη Γ΄ τάξη Εσπερινού Επαγγελματικού Λυκείου για το σχ. έτος 2012-2013» αναφέρονται στο με την υπ΄ αριθ. 79980/Γ2/12.07.2012 έγγραφό του Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α.

Σύμφωνα με το παραπάνω έγγραφο τα θέματα των ΕΔΘ επιλέγονται από τους θεματικούς άξονες του

εκάστοτε επαγγελματικού τομέα των ΕΠΑΛ και είναι συμβατά με τους ευρύτερους στόχους των προγραμμάτων σπουδών των μαθημάτων του τομέα της Β’ τάξης του Ημερησίου και της κάθε ειδικότητας της Γ΄ τάξης του Εσπερινού ΕΠΑ.Λ..

Με την έναρξη του σχολικού έτους οι εκπαιδευτικοί που θα διδάξουν το μάθημα αυτό (δύο για κάθε τμήμα ενδιαφέροντος) προτείνουν έως τρία θέματα στο σχολικό σύμβουλο ειδικότητας, από τα οποία ο σύμβουλος εγκρίνει το ένα.

Παρακαλώ λοιπόν τους συναδέλφους που δεν έχουν ακόμη αποστείλει τα σχετικά Σχέδια Υποβολής ΕΘΔ για έγκριση, να τα αποστείλουν το συντομότερο δυνατόν στο υπηρεσιακό ( sym14-aath1@sch.gr ) ή στο προσωπικό μου ( vpolydoros@sch.gr ) e-mail συμπληρώνοντας συνοπτικά το επισυναπτόμενο στην εγκύκλιο με τις οδηγίες Σχέδιο Υποβολής. Σε κάθε σχέδιο να σημειώσουν και έναν αριθμό που θα υποδηλώνει τη σειρά που θα ήθελαν να επιλεγούν τα θέματα. Παρακαλώ αυτή η διαδικασία να γίνει άμεσα ώστε η διδασκαλία της ΕΘΔ να αρχίσει το συντομότερο δυνατό.

Β) Το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος επιλογής «Βασικές εφαρμογές Γεωπονίας και Τεχνολογίας τροφίμων» της Α΄ Τάξης ημερησίων ΕΠΑ.Λ» καθορίζεται με την υπ΄αριθμ. Γ2/102724, 07-09-2012 Υ.Α. (ΦΕΚ 2528 Β΄ 2012, ΑΔΑ: Β4Θ09-ΔΥΒ).

Το ΑΠΣ, του συγκεκριμένου μαθήματος, είναι ένα «ανοιχτό» πρόγραμμα διαδικασίας με έμφαση στο πώς ο/η μαθητής /τρια να μάθει να μαθαίνει, να ενεργεί, να ζει και να συνεργάζεται με τους άλλους μέσω μιας διερευνητικής προσέγγισης των διαφόρων θεμάτων.

Έτσι η διδακτική διαδικασία θα πρέπει να ξεκινά με αφετηρία ερωτήματα, επίκαιρα ή τοπικά προβλήματα κ.α υλοποιώντας δραστηριότητες που συνδέονται άμεσα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών.

• Αντιμετωπίζει τη μάθηση ως καλλιέργεια δεξιοτήτων πρόσκτησης της γνώσης και όχι ως συσσώρευση γνώσεων.
• Ενισχύει την αυτενέργεια των μαθητών/τριών και να τους παροτρύνει   στην ανάληψη πρωτοβουλιών,
• Αφήνει περιθώρια για την ανάδειξη βιωματικών καταστάσεων και προβληματισμών που αναφέρονται και αξιοποιούν τα ενδιαφέροντα των μαθητών.
• Εξοικειώνει τους μαθητές/τριες με το ομαδικό πνεύμα, την ενεργό συμμετοχή και την επίτευξη στόχων μέσω συνεργασίας αλλά και τη χρήση των νέων τεχνολογιών,
• Αναπτύσσει τις επικοινωνιακές ικανότητες των μαθητών/τριών και τις ικανότητες παρουσίασης των εργασιών τους,
• Συνδέει το σχολείο με την Πράσινη ανάπτυξη και την αγορά εργασίας ιδιαίτερα του Τομέα Γεωπονίας ,Τροφίμων και Περιβάλλοντος,
• Δημιουργεί ένα ευχάριστο μαθησιακό κλίμα για τους διδάσκοντες και τους διδασκομένους, χρησιμοποιώντας ομαδοσυνεργατικές και άλλες συμμετοχικές τεχνικές διδασκαλίας, αναδεικνύοντας το μάθημα ως κοινή τους υπόθεση.
• Τελικά να παρέχει στους μαθητές/τριες ένα μάθημα σύγχρονο ενδιαφέρον, περισσότερο ευέλικτο, δημιουργικό και ευχάριστο.

Για την επίτευξη των επιθυμητών μαθησιακών αποτελεσμάτων οι διδάσκοντες/ουσες θα πρέπει να παρουσιάζουν την ύλη με σαφήνεια (παρουσίαση της ύλης καθαρά και κατανοητά, χωρίς υπερβολικές παρεκβάσεις), ποικιλία (παρουσίαση διαφόρων πη­γών γνώσης και με τη χρήση ποικίλων τεχνικών, ΤΠΕ, ενισχύσεων και ανατροφοδοτήσεων) και κυρίως με την οργάνωση των σεναρίων διδασκαλίας και των αντιστοίχων δραστηριοτήτων κατά τρόπο που να εξασφαλίζει στους μαθητές/τριες να μαθαίνουν πώς να μάθουν ,ενθαρρύνοντας, καθοδηγώντας και συντονίζοντας τους μαθητές/τριες για ενασχόληση στη μα­θησιακή διαδικασία
Η Επιστημονική Επιτροπή που συνέταξε το ΑΠΣ παράλληλα ετοίμασε για το μάθημα αυτό και προτείνει προς διευκόλυνση των συναδέλφων έξι σενάρια διδασκαλίας (που εννοείται ότι είναι ενδεικτικά), τα οποία σας στέλνω, με θέματα ως ακολούθως :

1. Πολλαπλασιασμός λαχανικών και ανθοκομικών φυτών.
2. Δημιουργία βραχόκηπου, με στοιχεία νερού και αρωματικά φυτά
3. Βοοτροφία – Αιγοπροβατοτροφία
4. Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί (Γ.Τ.Ο. ή G.M.O.)
5. Τα συντηρητικά
6. Η Εμπορία (marketing) των Γεωργικών Προϊόντων

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

1^Ο ΣΕΝΑΡΙΟ

ΘΕΜΑ:

Διδασκόμενη ενότητα: ΚΕΦ 4   ΤΑ ΦΥΤΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥΣ
4.4 Πολλαπλασιασμός
Εκτιμώμενη διάρκεια: 2 διδακτικά δίωρα

1.  Διδακτικοί Στόχοι

Α. Ως προς το γνωστικό αντικείμενο
Οι μαθητές μετά το πέρας της μαθησιακής διαδικασίας θα πρέπει να μπορούν:
1. Σε Επίπεδο Θεμελιωδών γνώσεων, να

• Αντιλαμβάνονται την ανάγκη πολλαπλασιασμού των φυτών.
• Διακρίνουν τον αγενή από τον εγγενή πολλαπλασιασμό.

2. Σε Επίπεδο Εντοπισμού ζητήματος/ προβλήματος, να

• Συγκρίνουν τους τρόπους πολλαπλασιασμού που τους παρουσιάστηκαν.
• Εντοπίζουν τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των ειδών πολλαπλασιασμού.
• Προσδιορίζουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε μεθόδου.

3. Σε Επίπεδο Διερεύνησης ζητήματος/ προβλήματος, να

• Διερευνήσουν τον προσφορότερο τρόπο πολλαπλασιασμού γνωστών τους φυτών και να καταγράψουν το αποτέλεσμα της έρευνάς τους.
• Συνδέσουν τον τρόπο πολλαπλασιασμού κάθε φυτού που θα εξετάσουν με τα ιδιαίτερά του γνωρίσματα (ανάπτυξη, παραγωγή ή χρησιμοποίηση).

4. Σε Επίπεδο Δράσεων, να

• Εφαρμόζουν όλα τα είδη του πολλαπλασιασμού των φυτών με πραγματικό φυτικό υλικό.
• Παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της εργασίας τους στην τάξη.

Β. Ως προς την αλλαγή στάσεων-απόκτηση ικανοτήτων
Οι μαθητές αναμένεται:

• Να συνεργάζονται στο πλαίσιο ομάδας και να αναπτύσσουν ικανότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας.
• Να αναπτύσσουν ικανότητες που οδηγούν στη διερευνητική μάθηση.
• Να εξοικειωθούν με το περιβάλλον του Τομέα Γεωπονίας, Τροφίμων και Περιβάλλοντος.
• Να αποκτήσουν τις δεξιότητες που απαιτούνται, ώστε να εκτελούν πολλαπλασιασμό φυτών ικανοποιητικά.

1.  

Α. Εισαγωγικό Μάθημα
Σκοπός του εισαγωγικού μαθήματος είναι:
Να εξασφαλίσει στους μαθητές τις αναγκαίες γνώσεις.
Να δημιουργήσει το σχετικό ενδιαφέρον.
Να κάνει τον επιμερισμό του έργου στις ομάδες ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών.
Να καθορίσει το χρονοδιάγραμμα δράσης.
Ενδεικτικά αναφέρεται παρακάτω σχεδιασμός του εισαγωγικού μαθήματος:

Παρουσίαση βασικών γνώσεων βάση των διδακτικών στόχων

1.  

α) Εγγενής
Στη φύση όλα τα έμβια όντα αγωνίζονται για την επιβίωση και τη διαιώνισή τους. Στα φυτά η διαιώνιση εξασφαλίζεται με τη δημιουργία σπόρων από το μητρικό φυτό.
Κάθε φυτό παράγει σπόρους και ο κάθε σπόρος έχει την ιδιαιτερότητά του, όπως π.χ. αυτή η λευκή χνουδωτή μπαλίτσα με το κοινό όνομα κλέφτης ή επισκέπτης, που ταξιδεύει με το πρώτο φύσημα του ανέμου σε μεγάλες αποστάσεις. Είναι ένα σποράκι που ψάχνει τις κατάλληλες συνθήκες για να φυτρώσει και να εξασφαλίσει έτσι τη διαιώνιση του είδους.
Όπως και αν εμφανίζονται οι σπόροι (μικροί, μεγάλοι, χνουδωτοί ή με σκληρό περίβλημα), έχουν όλοι ένα κοινό μυστικό: θέλουν υγρασία και κατάλληλη θερμοκρασία για να φυτρώσουν.
Τι είναι όμως ένας σπόρος; Είναι το προϊόν της προαιώνιας ένωσης των γεννητικών κυττάρων των δύο φύλων ή, όπως αλλιώς λέγονται, των δύο γενών (αρσενικού και, θηλυκού). Στη φύση, αρσενικά γεννητικά κύτταρα είναι, για τα φυτά, οι γυρεόκοκκοι, ενώ τα θηλυκά, είναι τα ωάρια του άνθους.
Τώρα, είναι εύκολο να προσδιοριστεί τι είναι ο εγγενής πολλαπλασιασμός των φυτών. Είναι ο πολλαπλασιασμός κατά τον οποίο χρησιμοποιούμε σπόρους για να αναπτύξουμε τα φυτά που επιθυμούμε.
β) Αγενής
Τι είναι ο αγενής πολλαπλασιασμός; Προφανώς, η λέξη έχει την έννοια της απουσίας των γενών.
Η παρατήρηση ήταν εκείνη που οδήγησε τον άνθρωπο σ’ αυτή την τεχνική του πολλαπλασιασμού. Ένα μεγάλο κλαδί π.χ. που σερνόταν στο έδαφος, κάποια στιγμή απέκτησε κι αυτό ρίζες και συνέχισε να αναπτύσσεται σαν ένα άλλο φυτό, απολύτως όμοιο με το μητρικό. Σήμερα, αυτή την τεχνική την ονομάζουμε πολλαπλασιασμό με καταβολάδες. Ήταν, όμως, η αρχική παρατήρηση που οδήγησε στη χρήση και άλλων μερών του φυτού, εκτός από τα κλαδιά του, έτσι ώστε σήμερα να μπορούμε να χρησιμοποιούμε πληθώρα φυτικών μερών για τον αγενή πολλαπλασιασμό.

1.  

Η σύγκριση των δύο μεθόδων μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι και στις δύο περιπτώσεις υπάρχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.
Έτσι ο μεν αγενής πολλαπλασιασμός έχει τα πλεονεκτήματα:
- της πιστής αναπαραγωγής του είδους ή της ποικιλίας και
- της πιο γρήγορης ανάπτυξης νέων φυτών.
Έχει όμως και τα μειονεκτήματα:
- της εύκολης μετάδοσης εχθρών και ασθενειών στο υπό ανάπτυξη φυτό και
- του όγκου και του βάρους του αγενούς πολλαπλασιαστικού υλικού. (π.χ., για να φυτέψει κανείς ένα στρέμμα χρειάζεται 200 κιλά πατάτες, ενώ στην αντίστοιχη περίπτωση θα χρειαζόταν μερικά γραμμάρια σπόρους).
Ο εγγενής πολλαπλασιασμός αντίστοιχα έχει τα εξής μειονεκτήματα:
- καμιά φορά μπορεί να μην πάρουμε το φυτό που επιθυμούμε, γιατί στη φύση τα έντομα ή ο αέρας που μεταφέρουν τη γύρη δεν κάνουν προσεκτικές επιλογές και έτσι μπορεί ο σπόρος που θα προκύψει να μην έχει τα βασικά χαρακτηριστικά του φυτού που επιθυμούμε να καλλιεργήσουμε και
- τα νέα φυτά μπορεί να αργήσουν ν΄αναπτυχθούν, μιας και αυτά ξεκινούν από στάδιο μηδέν.
Έχει όμως και αυτός τα πλεονεκτήματα του:
- πολύ πιο δύσκολα μπορεί να μεταφερθούν στα νέα φυτά εχθροί και ασθένειες και
- είναι πολύ πιο εύκολη η διαδικασία σποράς από τη διαδικασία φύτευσης αγενών μερών.
3) Στη γεωργική πράξη επεμβαίνουν συχνά παράγοντες που μας οδηγούν στην επιλογή του αγενούς ή του εγγενούς πολλαπλασιασμού. Η επιλογή συνήθως έχει σχέση με το είδος του φυτού που καλλιεργούμε. Αναφέρονται παραδείγματα φυτών που γνωρίζουν οι μαθητές.
4) Στη συνέχεια θα περιγραφεί αναλυτικά πώς γίνεται ο πολλαπλασιασμός με σπόρους (εγγενής) και πώς ο πολλαπλασιασμός με τα διάφορα άλλα μέρη του φυτού (αγενής). Εδώ μπορούν να χρησιμοποιηθούν σκίτσα, εικόνες, κλπ.

Β. Γενική Περιγραφή της Διδακτικής Πρακτικής

Οι μαθητές καλούνται να εργασθούν με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο, σε ομάδες των 3 – 4 ατόμων. Για να οικοδομήσουν τη νέα γνώση χρησιμοποιούν την ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών και την επίκληση των πρότερων γνώσεών τους, μέσα από τις απαντήσεις που δίνουν στα ερωτήματα που θέτει ο εκπαιδευτικός (Καταιγισμός ιδεών: έχετε καλλιεργήσει κάποιο φυτό σε γλάστρα ή κήπο; πώς πολλαπλασιάζονται τα φυτά;) τις οποίες καταγράφουν πχ στον πίνακα.
Έτσι μέσα από ομαδικές δραστηριότητες καλλιεργούνται η ατομική, η συλλογική και η κριτικής τους σκέψης. Επί πλέον αυξάνεται η αυτοεκτίμησή τους λόγω της προσλαμβανόμενης ικανοποίησης από την αίσθηση της προσωπικής έκφρασης και της καλλιέργειας των επικοινωνιακών τους δεξιοτήτων, γνώρισμα που επιδρά θετικά στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους.
Ο ρόλος του καθηγητή είναι συμβουλευτικός, συντονιστικός και καθοδηγητικός, ώστε να διευκολύνεται η λειτουργία των ομάδων.
Κατά την εκτέλεση της δραστηριότητάς τους, οι μαθητές θα πρέπει να παίρνουν αποφάσεις σε επίπεδο ομάδας, να τις ανακοινώνουν στην τάξη και να απαντούν στα ερωτήματα των συμμαθητών τους επίσης ως ομάδα. Έτσι δίνεται η δυνατότητα να συνειδητοποιήσουν τις νέες γνώσεις που απέκτησαν, αλλά και να αναστοχαστούν πάνω στη διαδικασία με την οποία απέκτησαν τη νέα γνώση (μεταγνωστικές δεξιότητες).
Γ. Καθορισμός   Δραστηριοτήτων
Καθορίζονται οι δραστηριότητες μέσα από τις οποίες θα οδηγηθούν οι μαθητές στην επίτευξη των στόχων καθώς και το χρονοδιάγραμμα δράσης.
Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες, όσα τα είδη πολλαπλασιασμού και κάθε ομάδα αναλαμβάνει να εφαρμόσει έναν τρόπο πολλαπλασιασμού. Η ομάδα που θα αναλάβει μια μέθοδο που δεν μπορεί να εκτελεστεί (πχ ιστοκαλλιέργειεα) προτείνεται να παρουσιάσει σχηματικά και βήμα-βήμα αυτόν τον τρόπο πολλαπλασιασμού σε πόστερ.
Επίσης υπολογίζουν -βάση των γνώσεων που απέκτησαν στο εισαγωγικό μάθημα- τον χρόνο που απαιτείται για την προμήθεια των υλικών και την εκτέλεση των δραστηριοτήτων, ώστε να ολοκληρωθούν εντός της εκτιμούμενης διάρκειας.
Στο ένθετο που ακολουθεί περιγράφεται ο πολλαπλασιασμός γνωστών φυτών.
Επιλέγονται από τις ομάδες οι εργαστηριακές ασκήσεις που θεωρούνται καταλληλότερες, ανάλογα με την ποικιλία των φυτικών ειδών που διατίθενται.
Επίσης μπορεί να γίνει επίδειξη ενός τρόπου πολλαπλασιασμού (π.χ. πολλαπλασιασμός με εμβολιασμό στην τριανταφυλλιά από τον/την καθηγητή /τρια.
Κατά την τεχνική της Επίδειξης ο καθηγητής/τρια επιδεικνύει ο ίδιος/α στην πράξη τα δεδομένα του γνωστικού αντικειμένου που εξετάζεται (π.χ. μια έννοια, ένα εργαλείο, μια συσκευή, μια διαδικασία, πληροφοριακό υλικό, κ.τλ.). Κατά τη διάρκεια της επίδειξης ή αμέσως μόλις την ολοκληρώσει, ο εκπαιδευτής φροντίζει να εμπλέξει ενεργά τους μαθητές/τριες έτσι, ώστε και οι ίδιοι να αισθανθούν, να δουν, να ακούσουν ή να αγγίξουν το σχετικό αντικείμενο της εκπαίδευσης επαναλαμβάνοντας τα όσα βήματα έχουν εξεταστεί.  

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ
• Όλοι οι μαθητές/τριες εκπαιδευόμενοι πρέπει να εμπλακούν ενεργά (να αγγίξουν, να νιώσουν, να χρησιμοποιήσουν κ.τλ.) είτε κατά τη διεξαγωγή της επίδειξης είτε αμέσως μόλις αυτή ολοκληρωθεί. Ο καθηγητής/τρια χρειάζεται να φροντίσει ώστε να μην μείνουν κάποιοι ανενεργοί χωρίς να κάνουν τη σχετική εξάσκηση.
• Η τεχνική της επίδειξης να είναι κατάλληλη για το γνωστικό αντικείμενο (δεν μπορούν όλα τα θέματα να μελετηθούν με τη χρήση αυτής τεχνικής).
• Χρειάζεται να υπάρχουν τα απαραίτητα υποστηρικτικά υλικά για την υλοποίηση της επίδειξης (π.χ. μείγμα χωμάτων, σπόροι, λίπασμα, Η/Υ, εργαλεία, όργανα κ.τλ.) . Τα υλικά πρέπει να φτάνουν για όλους τους ασκούμενους/ες.
• Τα υλικά ή αντικείμενα που θα χρησιμοποιηθούν για την επίδειξη πρέπει να είναι σε καλή κατάσταση και να λειτουργούν.
• Ο κάθε μαθητής/τρια έχει το δικό του ρυθμό. Άλλοι/ες επαναλαμβάνουνγρήγορα μια διαδικασία και άλλοι/ες χρειάζονται περισσότερο χρόνο.
Ο καθηγητής/τρια οφείλει κατανοεί τους ατομικούς ρυθμούς και βοηθά στον απαραίτητο συντονισμό, ώστε η ομάδα να λειτουργήσει αποτελεσματικά.
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ
• Ενεργοποιεί άμεσα το ενδιαφέρον των μαθητών/τριών για το αντικείμενο στο οποίο εκπαιδεύονται.
• Δίνει την ευκαιρία της άμεσης πρακτικής εφαρμογής και της κατανόησης των ρεαλιστικών διαστάσεων του αντικειμένου που εξετάζεται.
• Δίνει την ευκαιρία μάθησης μέσα από τη «δοκιμή και λάθος».
• Οι μαθητές/τριες αφομοιώνουν προοδευτικά τη νέα γνώση και ικανότητα.
• Αναπτύσσουν την αυτοπεποίθησή τους, συνειδητοποιώντας τις ικανότητες Αυτό-μόρφωσης που ενδέχεται να διαθέτουν.

Δ. Αξιολόγηση

Κάθε ομάδα παρουσιάζει το αποτέλεσμα της δουλειάς της και αξιολογείται η ορθή πρακτική. Εφόσον υπάρχει δυνατότητα, φροντίζουν τα μελλοντικά φυτά τους για να παρατηρήσουν τα πραγματικά αποτελέσματα στους επόμενους μήνες. Η αξιολόγηση θα γίνει σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας, για την αξιολόγηση των ερευνητικών εργασιών.
Ε. Υλικοτεχνική Υποδομή

Απαιτείται κατάλληλος εργαστηριακός χώρος όπως Εργαστήριο Επιχειρηματικής Γεωργίας προκειμένου να εκτελέσουν τις δραστηριότητες που προτείνονται στο ΑΠΣ (Ανάληψη δράσης: Πολλαπλασιασμός φυτών).
Εναλλακτικά, το μάθημα μπορεί να γίνει στην αίθουσα διδασκαλίας σε συνδυασμό με υπαίθριο χώρο του σχολείου, όπου θα χρησιμοποιήσουν το ελάχιστο πλήθος υλικών για τις δραστηριότητές τους.

ΕΝΘΕΤΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟ

ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΜΕ ΣΠΟΡΟΥΣ
Α. ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ
Απαιτούμενα υλικά

1. Υπόστρωμα τύρφης-άμμου σε αναλογία 1:1
2. Σπόροι λαχανικών (πχ κουκιά, αρακάς, τομάτα)
3. Γλάστρες, κιβώτια σποράς
4. Ταμπέλες

Εκτέλεση
Αποσκοπεί στην εκμάθηση της τεχνικής καλλιέργειας και στην παρατήρηση της μορφολογίας και της ανάπτυξης του φυτού από τη σπορά μέχρι τη συγκομιδή.
Κάθε εποχή ενδείκνυται για τη σπορά διαφορετικών λαχανικών. Ενδεικτικά

• το Φθινόπωρο (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος) φυτεύουμε φασόλι ή μπιζέλι, μαρούλι, μαϊντανό.
• την Άνοιξη (Φεβρουάριος-Μάρτιος): τομάτα ή πιπεριά, κρεμμύδι, αγγούρι ή κολοκύθι, μπάμια, καρότο.
• το Καλοκαίρι: λάχανο ή κουνουπίδι

Φθινοπωρινή καλλιέργεια με κουκιά ή αρακά
Την προηγούμενη ημέρα της σποράς, οι σπόροι εμβαπτίζονται σε νερό. Στις καλλιέργειες οι σπόροι σπέρνονται κατευθείαν στην οριστική θέση ανάπτυξής τους. Εδώ θα χρησιμοποιήσουμε υπαίθριο σπορείο ή κιβώτια σποράς, όπου σπέρνονται 2 σπόροι κουκιών και 4-5 σπόροι αρακά σε κάθε θέση και σε βάθος 4-5 και 2-3 εκατ. αντίστοιχα. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι 60 εκατ. μεταξύ των γραμμών και 30 εκατ. επί της γραμμής.
Όταν φυτρώσουν οι σπόροι, αραιώνουμε τα φυτά, αφήνοντας ένα φυτό σε κάθε θέση και επιλέγοντας το πιο ζωηρό.
Κάθε εβδομάδα παρατηρείται το ύψος των φυτών. Όταν υπάρχουν καρποί, μετριέται ο αριθμός και το βάρος των καρπών σε κάθε συγκομιδή. Και στα δυο είδη η καλλιέργειά συνεχίζεται για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Ανοιξιάτικη καλλιέργεια με τομάτα
Η καλλιέργεια μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: κατά τον πρώτο τρόπο, οι γλάστρες γεμίζονται με υπόστρωμα τύρφης-άμμου και σπέρνονται 3-4 σπόροι τομάτας ανά γλάστρα, σε βάθος σποράς περίπου 2 εκατ. Όταν τα φυτά αποκτήσουν ύψος γύρω στα 4-5 εκατ. και οι κοτυληδόνες είναι πλήρως ανοικτές, γίνεται αραίωμα των φυτών, ώστε να υπάρχει ένα ανά γλάστρα.
Εναλλακτικά, οι σπόροι σπέρνονται σε κιβώτια σποράς και μόλις εκπτυχθούν οι δύο κοτυληδόνες (ψευδόφυλλα), τότε μεταφυτεύονται σε ατομικό γλαστράκι.
Τα φυτά που μεγαλώνουν στα ατομικά γλαστράκια πρέπει να απομακρύνονται το ένα από το άλλο, ώστε να φωτίζονται σωστά και να μη γίνονται λεπτά και μακριά, λόγω του ανταγωνισμού του φωτός. Μπορεί να γίνει υποστύλωση με τη χρήση πασσάλων ή καλαμιών.
Τοποθετούμε ταμπέλες με τα ονόματα της ομάδας των μαθητών, το όνομα του φυτού και την ημερομηνία σποράς. Για κάθε καλλιέργεια κρατιέται ένα ημερολόγιο, στο οποίο σημειώνεται ο ρυθμός ανάδυσης του φυταρίου, τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του φυτού μέχρι τη μεταφύτευση (ύψος, σχήμα των κοτυληδόνων, σχήμα και μέγεθος των πρώτων φύλλων, σχήμα και βάθος του ριζικού συστήματος), από τη μεταφύτευση μέχρι την άνθηση (ύψος φυτού, αριθμός και σχήμα των φύλλων, αριθμός κόμβων και μεσογονάτια διαστήματα, έναρξη και το ρυθμός άνθησης, μορφολογικά χαρακτηριστικά των ανθέων) και από την άνθηση έως τη συγκομιδή (μορφολογικά χαρακτηριστικά των καρπών κατά την ανάπτυξή τους και στην ωρίμανση).

Β. ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΚΑΛΛΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ

1.  

Απαιτούμενα υλικά

1. Κιβώτια σποράς ή απλά φυτοδοχεία βάθους περίπου 10 εκ. που να έχουν τρύπες αποστράγγισης
2. Σακούλες πλαστικές για φυτώρια δέντρων
3. Τύρφη και περλίτης
4. Άμμος ψιλή, ποταμίσια, χαλίκια, κομμάτια από τούβλα ή κεραμίδια
5. Κοπριά χωνεμένη
6. Χώμα καλής ποιότητας ή κηπόχωμα ή φυλλόχωμα
7. Φτυάρι και σπάτουλα
8. Ποτιστήρι
9. Σπόροι ετήσιων, πολυετών, θαμνωδών και δεντρωδών καλλωπιστικών. Μπορείτε να τους προμηθευτείτε από ένα κατάστημα κηπουρικής ή ένα φυτώριο καλλωπιστικών ή από το δασαρχείο της περιοχής σας, αν έχει φυτώριο δασικών φυτών
10. Μυκητοκτόνο, θειάφι, σύνθετο λίπασμα (ΧL-60 ή άλλο)
11. Κόσκινο διαμέτρου οπών 6 χιλ.
12. Τζάμι

Εκτέλεση της άσκησης

α) Σπορά ετήσιων και πολυετών καλλωπιστικών σε κιβώτια σποράς

Φτιάχνετε ένα εδαφικό μείγμα φυλλοχώματος, κοπροχώματος, άμμου, σε αναλογία 1:1:1 ή τύρφης, κηποχώματος, άμμου 1:1:1 ή άλλο κατάλληλο. Καλό είναι το εδαφικό μείγμα, πριν χρησιμοποιηθεί, να κοσκινιστεί και να απολυμανθεί με το μυκητοκτόνο.
Τοποθετήστε στον πάτο των κιβωτίων σποράς χαλίκια ή κομμάτια από κεραμίδια, τούβλα ή περλίτη σε πάχος 1 –2 εκ.. Το υπόλοιπο, μέχρι 2 – 3 εκ. κάτω από τα χείλη, συμπληρώστε το με εδαφικό μείγμα και πιέστε την επιφάνεια μ΄ ένα σανιδάκι.
Επειδή οι σπόροι είναι πολύ μικροί, για να μην έχετε πυκνή σπορά, ανακατέψτε τους με χώμα ή τύρφη ή άμμο ψιλή και σπείρετε με προσοχή στην επιφάνεια των κιβωτίων. Σκεπάστε τους σπόρους με λεπτό στρώμα από κοπρόχωμα ή άμμο ή τύρφη. Αν είναι πάρα πολύ μικροί, όπως οι σπόροι της Βιγκόνιας, μην τους σκεπάζετε. Πιέστε πάλι με το σανιδάκι για να έρθουν σε καλή επαφή με το χώμα.
Κάνετε προσεκτικό πότισμα, ώστε να μην παρασυρθούν οι σπόροι. Το καλύτερο θα ήταν να τοποθετήσετε τα κιβώτια σε δοχείο με νερό, ώστε το πότισμα να γίνει από κάτω προς τα πάνω.
Σκεπάστε τα κιβώτια με τζάμι, καθένα ξεχωριστά, ή όλα μαζί μ΄ ένα μεγάλο κομμάτι. Καλό είναι κάθε πρωί να το αναποδογυρίζετε, για να φεύγει η υγρασία που σχηματίζεται. Τοποθετήστε το κιβώτιο σε προφυλαγμένη θέση, αλλά όχι απευθείας στον ήλιο και συντηρήστε την υγρασία του εδάφους με κανονικά ποτίσματα.

Εργασίες μετά το φύτρωμα
Μόλις φυτρώσουν οι σπόροι, αφαιρείτε το τζάμι. Αν η σπορά έγινε πυκνή, κάνετε αραίωμα με μεγάλη προσοχή και αφού πρώτα ποτίσετε και αφήσετε λίγο χρόνο για την αποστράγγιση. Αφού τελειώσει το αραίωμα, ποτίζετε ελαφρά ώστε να έρθουν οι ρίζες σε επαφή με το χώμα.
Κάνετε τακτικά βοτανίσματα και, αν χρειαστεί, ελαφρά υδρολίπανση και καταπολέμηση ασθενειών και εχθρών (θειάφι ή άλλο μυκητοκτόνο, συλλογή σαλιγκαριών κ.α.). Όταν τα φυτά αποκτήσουν 4 – 6 φύλλα, μπορείτε να κάνετε μεταφύτευση σε σακουλάκια με χώμα ή άλλα μικρά φυτοδοχεία (π.χ. τύρφης) ή στην οριστική θέση τους.

β) Σπορά καλλωπιστικών θάμνων και δέντρων σε πλαστικές σακούλες

Ο πολλαπλασιασμός με σπορά χρησιμοποιείται για πολλά είδη θάμνων και δέντρων, όπως: Ακακίες, Βιβούρνα, Βραχυχίτωνα, Δάφνη, Ευκάλυπτο, Κερκίδα, Κράταιγο, Κυδωνιάστρα, Κωνοφόρα, Λιγούστρο, Αγγελική, Χαρουπιά κ.α. Πρέπει να ξέρετε ότι ορισμένοι σπόροι θέλουν μία περίοδο μεθωρίμανσης, για να διακοπεί ο λήθαργός τους και να βλαστήσουν. Γι’ αυτό στρωματώνονται σε άμμο ή τύρφη για 1 – 6 μήνες, ανάλογα με το είδος του φυτού και σε θερμοκρασία 2 – 5^ο C. Οι σπόροι που θα πάρετε από τα φυτώρια θα έχουν περάσει από αυτό το στάδιο και θα είναι έτοιμοι για σπορά.
Όσους σπόρους έχουν σκληρό περίβλημα (Ακακία, Δάφνη, Κερκίδα, Κωνοφόρα, Φοινικοειδή, Χαρουπιά κ.α.), τοποθετήστε τους σε νερό για 24 – 48 ώρες ή και περισσότερο, μέχρις ότου μαλακώσει το περίβλημα. Μπορείτε ακόμη να τους εμβαπτίσετε για 2 – 3 ώρες σε αραιό διάλυμα θειϊκού ή υδροχλωρικού οξέος ή να τους τρίψετε με λίμα ή γυαλόχαρτο.
Γεμίζετε τις πλαστικές σακούλες με εδαφικό μείγμα λίγο πιο κάτω (3 – 4 εκ.) από τα χείλη. Κατά κανόνα οι σπόροι των θάμνων και δέντρων είναι μεγαλύτεροι από των ετησίων και πολυετών. Το βάθος σποράς τους πρέπει να είναι 2 – 3 φορές μεγαλύτερο από τη μεγαλύτερη διάμετρό τους.
Τοποθετήστε σε κάθε σακούλα 3 – 4 σπόρους στο κατάλληλο βάθος, ρίξτε ένα λεπτό στρώμα κοπροχώματος ή άμμου ψιλής ή τύρφης στην επιφάνεια και πιέστε για να έλθουν οι σπόροι σε καλή επαφή με το χώμα. Τα υπόλοιπα, όπως στην περίπτωση των ετησίων και πολυετών.

1.  

Στη βιολέτα, άλλα φυτά δίνουν μονά άνθη (με τέσσερα πέταλα) και άλλα δίνουν διπλά άνθη (με πολλά πέταλα). Εμπορική αξία έχουν μόνο οι ταξιανθίες με τα διπλά άνθη. Κατά κανόνα το ποσοστό των φυτών με διπλά άνθη σε μια σπορά είναι 50%, αλλά με επιλεγμένο σπόρο φθάνει το 80%.

Απαιτούμενα υλικά
1) Κιβώτια σποράς
2) Σπόροι βιολέτας
3) Κοπριά, τύρφη, περλίτης
4) Διαφανές πλαστικό
5) Ταμπέλες
Εκτέλεση
Ετοιμάζετε εδαφικό μείγμα από κοπριά- τύρφη- περλίτη σε αναλογία 1:1:1. Γεμίζετε τα κιβώτια με το εδαφικό μείγμα μέχρι 2εκ. από το χείλος τους, ισοπεδώνετε, ποτίζετε και περιμένετε να στραγγίσει το νερό.
Ανοίγετε μικρές κοιλότητες στο έδαφος βάθους 1εκ. και σε απόσταση 10εκ. τη μια από την άλλη. Σε κάθε κοιλότητα βάζετε 3 σπόρους και σκεπάζετε με λίγη άμμο ή άλλο ελαφρύ χώμα, για να γίνει εύκολα το φύτρωμα.
Ποτίζετε προσεκτικά με ποτιστήρι. Σκεπάζετε με διαφανές πλαστικό για να διατηρείται η υγρασία και τοποθετείτε σε θερμοκήπιο ή προφυλαγμένο χώρο.
Πάνω στο κιβώτιο τοποθετείτε ταμπέλα με τα ονόματα της ομάδας των μαθητών, το όνομα του φυτού και την ημερομηνία σποράς.
Ελέγχετε τα κιβώτια και ποτίζετε, ώστε να μη στεγνώσει το έδαφος. Το φύτρωμα γίνεται περίπου 15 ημέρες αργότερα, αν η θερμοκρασία εδάφους είναι 18-22⁰C ή 8-10 ημέρες, αν είναι 20-25⁰C. Μετά το φύτρωμα, συνεχίζονται τα ποτίσματα, όταν χρειάζονται και ανασηκώνεται βαθμιαία το πλαστικό.
΄Οταν τα φυτά μεγαλώσουν και αποκτήσουν 6-7 πραγματικά φύλλα, γίνεται η επιλογή των φυτών που θα δώσουν διπλά άνθη. Τα φυτά που έχουν σκούρο πράσινο χρώμα, κοτυληδόνες και φύλλα κοντόχονδρα και στρογγυλευμένα δίνουν μονά άνθη. Αντίθετα, όσα έχουν ανοικτότερο χρώμα, κοτυληδόνες και φύλλα επιμήκη, δίνουν διπλά άνθη. Η επιλογή μπορεί να γίνει και με την παρατήρηση των φύλλων. Το έκτο φύλλο των φυτών που παράγουν διπλά άνθη έχει στο έλασμά του λοβούς.
Κρατήστε ημερολόγιο με τις ημερομηνίες σποράς, φυτρώματος και διαλογής, τις θερμοκρασίες του χώρου και το ρυθμό αύξησης των σπορόφυτων.

Γ. ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΜΕ ΒΟΛΒΟΥΣ

Οι βολβοί είναι υπόγειοι βλαστοί που λειτουργούν ως αποθησαυριστικά όργανα. Έχουν έναν ή περισσότερους οφθαλμούς και, όταν βρεθούν σε κατάλληλες συνθήκες, βλαστάνουν και δίνουν ένα νέο φυτό. Βασικό χαρακτηριστικό τους είναι τα μεγάλα αποθέματα αποθησαυριστικών ουσιών που περιέχουν. Τα αποθέματα αυτά είναι μεγαλύτερα, όσο μεγαλύτερο είναι το μέγεθος του βολβού.
Με βάση αυτό το χαρακτηριστικό, πολλές φορές, οι βολβοί μπορεί να βλαστήσουν κανονικά και να δώσουν φύλλα και μερικές φορές άνθος, χωρίς προηγουμένως να έχουν φυτευθεί στο έδαφος (θα έχετε προσέξει αυτό το φαινόμενο στο σπίτι σας, όπου, αν αποθηκευτούν βολβοί κρεμμυδιού για μεγάλο χρονικό διάστημα, βλαστάνουν κανονικά σα να ήταν φυτεμένοι).
Στα ανθοκομικά φυτά που πολλαπλασιάζονται με βολβούς (βολβώδη ανθοκομικά), υπάρχουν δύο εποχές φύτευσης: το φθινόπωρο (Σεπτέμβρης-Οκτώβρης) οπότε τα φυτά ανθίζουν από Ιανουάριο μέχρι Μάιο (υάκινθος, τουλίπα, νεραγκούλα, νάρκισσος, ανεμώνη) και η άνοιξη (Μάρτης-Απρίλης) οπότε ανθίζουν από Ιούνιο μέχρι Οκτώβριο (γλαδίολος, γλοξίνια, κυκλάμινο). Στα βολβώδη λαχανοκομικά φυτά η εποχή φύτευσης είναι η άνοιξη και εποχή συγκομιδής το τέλος του καλοκαιριού (κρεμμύδι, σκόρδο).

1. Φύτευση βολβών τουλίπας σε γλάστρα.

Απαιτούμενα υλικά
1) Γλάστρες 3/4 10, 12,5 και 15εκ.
2) Βολβοί τουλίπας
3) Φυτόχωμα, περλίτης, τύρφη
4) Ταμπέλες
Εκτέλεση
Ελέγχονται οι βολβοί της τουλίπας και απομακρύνονται όσοι είναι ακατάλληλοι για φύτευμα. Αν έχει γίνει εγκαίρως η προμήθειά τους και υπάρχει χρόνος μέχρι τη φύτευση, τοποθετούνται σε ψυγείο σε θερμοκρασία 7⁰C, για 9 εβδομάδες.
Ετοιμάζετε το εδαφικό μείγμα από φυτόχωμα - τύρφη - περλίτη σε αναλογία 1:1:1 ή άλλο παρόμοιο μείγμα. Γεμίζετε τις γλάστρες με το εδαφικό υλικό, μέχρι τη μέση. Τοποθετείτε τους βολβούς. Ο αριθμός των βολβών ανά γλάστρα είναι:
για γλάστρα με διάμετρο 10εκ. 3-4 βολβοί
>>     12.5εκ.5-6   >>
>>       15εκ. 6-7   >>
Για τους βολβούς που θα φυτευθούν στην περιφέρεια της γλάστρας, προσέχετε ώστε να τοποθετείτε την επίπεδη πλευρά τους προς το χείλος της γλάστρας.
Γεμίζετε την υπόλοιπη γλάστρα με το μείγμα του εδάφους, χωρίς να πιέσετε έστω και ελάχιστα τους βολβούς. Η κορυφή των βολβών φαίνεται στην επιφάνεια του εδάφους. Μεταφέρετε τις γλάστρες σε ψυχρό χώρο και ποτίζετε.
Παρακολουθείτε την ανάπτυξη των φυτών, ποτίζετε τακτικά και μεταφέρετε σε θερμότερο χώρο όταν αναπτυχθούν αρκετά.
Καταγράψτε τις παρατηρήσεις σας σε ημερολόγιο. Σημειώστε τις θερμοκρασίες του χώρου και τις ημερομηνίες φύτευσης, φυτρώματος και άνθησης.

2. Καλλιέργεια υάκινθου σε νερό

Απαιτούμενα υλικά
1) Βολβοί υάκινθου
2) Γυάλινα δοχεία
3) Ετικέτες
4) Κομμάτια ξυλοκάρβουνου
Εκτέλεση
Ελέγχετε τους βολβούς του υάκινθου και απομακρύνετε όσους θεωρούνται ακατάλληλοι.
Επιλέγετε γυάλινα δοχεία με διάμετρο στομίου ίση ή λίγο μικρότερη από τη διάμετρο των βολβών, ώστε, όταν αυτοί τοποθετηθούν στο στόμιο του δοχείου, να στερεώνονται εκεί. Ρίχνετε στο δοχείο 1-2 κομμάτια ξυλοκάρβουνου, για να αποφύγετε τη σήψη των ριζών που θα αναπτυχθούν.
Γεμίζετε τα δοχεία με νερό που θα φθάνει ακριβώς μέχρι τη βάση του βολβού. Οι βολβοί δεν πρέπει να ακουμπούν στο νερό. Τα δοχεία τοποθετούνται σε σκοτεινό χώρο περίπου για ένα μήνα, μέχρι να αναπτυχθούν οι ρίζες.
Στα δοχεία τοποθετούνται ετικέτες με την ημερομηνία τοποθέτησής τους στο σκοτάδι, οι οποίες θα συμπληρωθούν στη συνέχεια με τις ημερομηνίες ανάπτυξης των ριζών, έναρξης της βλάστησης και της ανθοφορίας.
Ανανεώνετε το νερό ανά 15νθήμερο και συμπληρώνετε, αν χρειάζεται. Φροντίζετε ώστε οι ρίζες να βρίσκονται μέσα στο νερό, όχι όμως ο βολβός.
Μεταφέρετε τα δοχεία σε ψυχρό ημιφωτιζόμενο χώρο μέχρι να ξεκινήσει η βλάστηση και ακολούθως σε φωτεινό χώρο, για να ανθίσουν.

ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΜΕ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΑ

Α.   ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΑ ΦΥΛΛΟΥ ΚΑΙ ΒΛΑΣΤΟΥ

Απαιτούμενα υλικά

1. Μοσχεύματα
   1. Ελαφρύ υπόστρωμα, με ικανοποιητικό επίπεδο υγρασίας, που να αερίζεται όμως καλά, (π.χ. άμμος ή ένα μείγμα από άμμο και τύρφη 1:1)
   2. Φυτοδοχεία
   3. Ορμόνη ριζοβολίας

Εκτέλεση

Πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα φύλλων

α) Άμισχα
Η άσκηση αυτή γίνεται εύκολα, εφόσον έχουμε το κατάλληλο φυτό και το κατάλληλο υπόστρωμα ριζοβολίας.
Κατάλληλα φυτά: βιγκόνια βασιλική (rex), Γλοξίνια, Σανσεβιέρια, Παχύφυτα.
Για τα δύο πρώτα επιλέγετε ένα φύλλο μεγάλο, υγιές, ώριμο, όχι όμως υπερώριμο, γηρασμένο. Κόβετε το φύλλο και αφαιρείτε το μίσχο. Με το μαχαιρίδιο κόβετε μεγάλα τριγωνικά κομμάτια που σχηματίζονται ανάμεσα στα νεύρα, φροντίζοντας να υπάρχει πάντοτε και κομμάτι από το κεντρικό νεύρο, το οποίο χαράσσετε ελαφρά στην κάτω επιφάνεια. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και ολόκληρο το φύλλο. Τα νεύρα προεξέχουν στην κάτω επιφάνεια.
Γεμίζουμε μια γλάστρα ή ένα πλαστικό κιβώτιο σποράς με το υπόστρωμα, το οποίο πρέπει να είναι καθαρό, σε βάθος 8 εκατ. περίπου. Ποτίζουμε όλη την επιφάνεια του υποστρώματος, μέχρι το νερό να αποστραγγίξει από τις τρύπες στη βάση της γλάστρας.
Τοποθετείτε τα μοσχεύματα στο υγρό υπόστρωμα ριζοβολίας οριζόντια, έτσι ώστε το προεξέχον νεύρο της κάτω επιφάνειας να είναι περί τα 2 εκ μέσα στο μέσο ριζοβολίας. Αν χρησιμοποιήσετε ολόκληρο φύλλο, το απλώνετε και το στερεώνετε ρίχνοντας λίγη άμμο από πάνω, για να μην καρουλιάσει. Η γλάστρα τοποθετείται σε θερμό (25-30⁰C) περιβάλλον, με υψηλή σχετική υγρασία (>95%), (π.χ. σε θερμοκήπιο ή σπορείο με υδρονέφωση). Εναλλακτικά μπορούμε να καλύψουμε τη γλάστρα με ένα φύλλο γυαλιού ή με διαφανές πλαστικό, αφήνοντας όμως κάποιο άνοιγμα για αέρα.
Στη Σανσεβιέρια κόβετε τα φύλλα κατά πλάτος σε τεμάχια των 8-10 εκ και τα τοποθετείτε κάθετα στο μέσο ριζοβολίας. Δεν χρειάζεται πολύ υγρασία το υπόστρωμα. Και στα παχύφυτα τοποθετείτε τα φύλλα κάθετα, αφού τα κόψετε και τα αφήσετε να στεγνώσει η τομή για μια ημέρα περίπου. Και εδώ το υπόστρωμα θέλει ελάχιστη υγρασία και επιπλέον δε σκεπάζουμε το φυτοδοχείο.
β) Με μίσχο.
Κατάλληλα φυτά: Πεπερόμια, Σαιντπώλια.
Κόβετε ένα υγιές, σε πλήρη ανάπτυξη φύλλο μαζί με το μίσχο και βυθίζετε το μεγαλύτερο μέρος του μίσχου στο μέσο ριζοβολίας. Τα υπόλοιπα, όπως στην πρώτη περίπτωση.

Πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα βλαστού

Για μοσχεύματα βλαστού κατάλληλα φυτά είναι Αγλαόνημα, Διεφφενμπάχια, Κολέος, Κισσός, Πόθος, Φίκος, Φιλόδεντρο, Φούξια, Κάκτοι.
Κατάλληλη εποχή για λήψη μοσχευμάτων: Φεβρουάριος – Μάιος. Μην κόβετε για μόσχευμα ένα ανθισμένο μέρος του φυτού.
Τα μοσχεύματα μπορεί να είναι ακραία (κορυφές βλαστών) ή ενδιάμεσα. Κόβετε με το μαχαιρίδιο μοσχεύματα μήκους 10 – 15 εκ, με 3 – 4 κόμπους (γόνατα). Η τομή να γίνει κάτω από ένα κόμπο ή φύλλο. Αφαιρείτε τα κάτω φύλλα και αφήνεται 1 – 4, ανάλογα με το μέγεθός τους. Εμβαπτίζετε τη βάση των μοσχευμάτων στην ορμόνη ριζοβολίας και τα φυτεύετε σε φυτοδοχείο, στο οποίο έχετε βάλει εδαφικό μείγμα για ριζοβολία. Στην περίπτωση των κάκτων, το μόσχευμα πρέπει, πριν τη φύτευση, να αφεθεί μερικές μέρες για να επουλωθεί η πληγή.
Ακολουθεί καλό πότισμα. Φροντίζετε πάντοτε το μέσο ριζοβολίας να είναι νοτισμένο και όχι μουσκεμένο, γιατί θα σαπίσουν τα μοσχεύματα. Για λιγότερες απώλειες υγρασίας, λόγω διαπνοής των φύλλων, μπορείτε να σκεπάσετε τα φυτοδοχεία με πλαστικό, το οποίο όμως να μην έρχεται σε επαφή με τα φύλλα και το ελέγχετε τακτικά για υπερβολική συγκέντρωση υδρατμών. Τους κάκτους δεν τους σκεπάζετε.

Β.   ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΦΥΛΛΟΒΟΛΩΝ ΚΑΛΛΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ ΚΑΙ ΘΑΜΝΩΝ ΜΕ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΑ ΣΚΛΗΡΟΥ ΞΥΛΟΥ

Απαιτούμενα υλικά

1. Κλαδευτικό ψαλίδι ή κοφτερό μαχαίρι (σουγιάς, φαλτσέτα ή άλλο)
2. Άμμος ψιλή,ποταμίσια
3. Τύρφη και περλίτης
4. Κοπριά χωνεμένη
5. Κιβώτια φύτευσης ή πλαστικές σακούλες. Μπορεί να διαμορφωθεί και ένας χώρος του κήπου σε φυτώριο
6. Λυσγάρι, αξίνα, φτυάρι, τσουγκράνα
7. Φρέζα, χωρίς να είναι απαραίτητη
8. Ορμόνη ριζοβολίας
9. Φωσφορικό λίπασμα
10. Ποτιστήρι
11. Ψυγείο κοινό, οικιακό

Εκτέλεση της άσκησης
Τα μοσχεύματα σκληρού ξύλου είναι χωρίς φύλλα και προέρχονται από ετήσιους ξυλώδεις βλαστούς και κόβονται από Νοέμβριο μέχρι Ιανουάριο.
Κόψτε κατάλληλα μοσχεύματα, μήκους 20 – 25 εκ., που να έχουν 2-3 οφθαλμούς (γόνατα). Η κοπή να γίνει 1-2 εκ. κάτω ή πάνω από τον τελευταίο οφθαλμό και από τις δύο άκρες. Τα δένετε ελαφρά και τα στρωματώνετε συνήθως με μικρή κλίση στα πλάγια, σε υγρή άμμο, σε προφυλαγμένο μέρος του κήπου ή σε κιβώτια τα οποία τοποθετείτε σε θερμοκρασία 4 – 6^ο C. (κοινό οικιακό ψυγείο).
Αν χρησιμοποιήσετε ένα μέρος του κήπου για φυτώριο, το προετοιμάζετε νωρίς (φθινόπωρο ή χειμώνα), ώστε το χώμα να είναι ελαφρό – αμμουδερό, λιπασμένο με φωσφορικό λίπασμα και κοπριά. Αν δεν είναι ελαφρό, ρίχνετε τύρφη, περλίτη και άμμο και τα ενσωματώνετε είτε σκάβοντας καλά και ισοπεδώνοντας με την τσουγκράνα ή, αν υπάρχει φρέζα, τα φρεζάρετε.
Την άνοιξη, μετά τους ισχυρούς παγετούς, κάνετε τη φύτευση στο φυτώριο, αφού πρώτα το κατεργαστείτε καλά με φρέζα ή αξίνα και λυσγάρι. Αν χρησιμοποιήσετε κιβώτια φύτευσης, φτιάχνετε ένα ελαφρό εδαφικό μείγμα από άμμο, κοπρόχωμα, κηπόχωμα, τύρφη και περλίτη. Για μεγαλύτερη επιτυχία εμβαπτίζετε τα μοσχεύματα σε ορμόνη ριζοβολίας και μετά τα φυτεύετε σε αποστάσεις 30 εκ. περίπου. Έξω από το χώμα αφήνετε ένα οφθαλμό. Πιέζετε το χώμα για να έλθει σε καλή επαφή με τα μοσχεύματα. Ακολουθεί πότισμα άφθονο και προσεκτικό, για να μη βγουν ή πλαγιάσουν. Τα παρακολουθείτε τακτικά και φροντίζετε το έδαφος να έχει πάντοτε κανονική υγρασία.

Γ. ΠΟΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΓΑΡΔΕΝΙΑΣ ΜΕ ΕΠΑΚΡΙΑ ΦΥΛΛΟΦΟΡΑ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΑ

Απαιτούμενα υλικά
1) Μητρικά φυτά γαρδένιας ζωηρής ανάπτυξης
2) Τελάρα
3) Τύρφη, περλίτης
4) Διαφανές πλαστικό ή τζάμι
5) Ταμπέλες
6) Ορμόνη ριζοβολίας σε σκόνη( ΙΒΑ )

Εκτέλεση
Ετοιμάζετε εδαφικό μείγμα από τύρφη - περλίτη σε αναλογία 1:1 ή άλλο παρόμοιο υλικό (π.χ. καστανόχωμα - άμμος, 2:1) και γεμίζετε τα τελάρα. Από τα μητρικά φυτά επιλέγετε επάκρια μοσχεύματα με μπουμπουκιασμένες κορυφές και φύλλα, μήκους 8-12εκ., που θα τα κόψετε στο γόνατο ή στο μεσογονάτιο διάστημα.
Αφαιρείτε τα φύλλα της βάσης και τοποθετείτε τα μοσχεύματα σε ορμόνη ριζοβολίας.
Φυτεύετε τα μοσχεύματα στα τελάρα σε αποστάσεις περίπου 5 x 5εκ. και τα τοποθετείτε σε χώρο φωτεινό αλλά χωρίς ήλιο και σε υδρονέφωση ή τα σκεπάζετε με το τζάμι ή το πλαστικό, αφού τα ποτίσετε. Η θερμοκρασία του χώρου πρέπει να είναι 20⁰C. Σε κάθε τελάρο τοποθετήστε ταμπέλες με τα ονόματα των μαθητών, το όνομα του φυτού και την ημερομηνία φύτευσης.
Ποτίζετε τακτικά, ώστε το έδαφος να παραμένει ελαφρά υγρό και απομακρύνετε τα κατεστραμμένα μοσχεύματα. Θα ριζοβολίσουν σε 40-60 ημέρες.

ΠΟΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΜΕ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟ

Απαιτούμενα υλικά

1. Φυτά καρπουζιάς και κολοκυθιάς
2. Γλαστράκια ή κιβώτια σποράς
3. Εδαφικό μείγμα με τύρφη και άμμο ή περλίτη 1:1
4. Ξυραφάκι για τον εμβολιασμό

Εκτέλεση
Η σπορά του υποκειμένου (κολοκυθιάς) και του εμβολίου (καρπουζιάς) γίνεται σε σακουλάκι, γλαστράκι, ή σε κιβώτια που περιέχουν τύρφη και άμμο ή περλίτη 1:1, αφού προηγηθεί προβλάστηση των σπόρων σε βρεγμένη λινάτσα για 24 ώρες.
Κατά την εφαρμογή του εμβολιασμού θα πρέπει τα στελέχη να είναι ισόπαχα σε υποκείμενα και εμβόλια. Αυτό επιτυγχάνεται με νωρίτερη σπορά του εμβολίου για 5-6 ημέρες, η οποία αντισταθμίζει τη βραδύτερη ανάπτυξή του σε σχέση με το υποκείμενο, αφού αυτό αναπτύσσεται ταχύτερα. Έτσι, όταν αρχίσει η έκπτυξη των φυταρίων των εμβολίων, δίπλα ακριβώς τοποθετείται και ένας σπόρος του υποκειμένου.
Τα φυτά (υποκείμενα και εμβόλια) είναι έτοιμα για τον εμβολιασμό όταν εκπτύξουν το πρώτο πραγματικό φύλλο. Για ευκολία στο χειρισμό των φυτών, επιδιώκεται το ύψος των στελεχών να είναι 8-10 εκατ. και αυτό επιτυγχάνεται με σκίαση των φυτών για 24-36 ώρες πριν από τον εμβολιασμό. Χρειάζεται όμως προσοχή, ώστε τα στελέχη να μην είναι πολύ λεπτά, γιατί δημιουργούνται προβλήματα στήριξης και θραύσης. Όταν τα εμβόλια και τα υποκείμενα αποκτήσουν το πρώτο πραγματικό τους φύλλο, πραγματοποιείται ο εμβολιασμός, ο οποίος γίνεται συνήθως 13-15 ημέρες μετά τη σπορά του εμβολίου.
Τα εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν για τον εμβολιασμό θα πρέπει να έχουν προηγουμένως απολυμανθεί σε διάλυμα μυκητοκτόνου, ώστε να αποφεύγεται ο κίνδυνος μετάδοσης ασθενειών. Ο εμβολιασμός γίνεται ως εξής:
Ποτίζουμε και ξεριζώνουμε τα νεαρά φυτάρια από το υπόστρωμα με προσοχή, ώστε να μην καταστραφεί το ριζικό τους σύστημα και τα μεταφέρουμε στον πάγκο εργασίας.
Στο στέλεχος του υποκειμένου, στην απέναντι πλευρά από εκείνη που σχηματίζεται το πρώτο φύλλο και σε απόσταση 2-3 εκατ. κάτω από τις κοτυληδόνες, κάνουμε λοξή τομή (με λεπτό ξυραφάκι) μήκους 8-12 χιλ., υπό γωνία 15-20^0, που φτάνει μέχρι τη μέση τουλάχιστον του πάχους του στελέχους. Η τομή αυτή γίνεται από πάνω προς τα κάτω (από τις κοτυληδόνες προς τη ρίζα).
Στο στέλεχος του εμβολίου, στην πλευρά που σχηματίζεται το πρώτο φύλλο και σε απόσταση 2-3 εκατ. κάτω από τις κοτυληδόνες, γίνεται λοξή τομή μήκους 8-12 χιλ., υπό γωνία 15-20^0, που φτάνει μέχρι τη μέση του πάχους του στελέχους. Η τομή αυτή γίνεται από κάτω προς τα πάνω (από τη ρίζα προς τις κοτυληδόνες).
Τα δύο φυτά φέρονται σε επαφή, προσέχοντας η τομή του ενός να μπει στην τομή του άλλου και να εφάπτονται όσο γίνεται καλύτερα. Στη συνέχεια, οι τομές διατηρούνται σε επαφή με ειδικό πλαστικό μανταλάκι ή με δέσιμο των φυτών στο σημείο αυτό με πλαστική ταινία. Ακολούθως, φυτεύονται τα φυτά σε κυπελλάκια ή σακουλάκια, (χρησιμοποιείται το ίδιο μείγμα με αυτό της σποράς).
Τα εμβολιασμένα φυτά διατηρούνται στο θερμοκήπιο και σε σημείο στο οποίο έχει ήδη δημιουργηθεί σκίαση, για να μειωθεί η διαπνοή τους. Η εργασία αυτή γίνεται για να βοηθηθούν τα φυτά να ξεπεράσουν το σοκ που έπαθαν λόγω της τομής του εμβολιασμού. Η θερμοκρασία διατηρείται σε επίπεδο πάνω από 16⁰C, όλο το εικοσιτετράωρο και για 15-20 ημέρες.
Κατόπιν, τα φυτά προσαρμόζονται στο περιβάλλον βαθμιαία. Η συγκόλληση εμβολίου και υποκειμένου γίνεται μετά από 4-5 ημέρες. Μετά την παρέλευση 15-20 ημερών από τον εμβολιασμό, αποκόπτεται το στέλεχος του εμβολίου (καρπουζιού) με ειδικό ξυραφάκι, σε απόσταση 1-1,5 εκατ. κάτω από το σημείο του εμβολιασμού. Έτσι το εμβόλιο τρέφεται αποκλειστικά και μόνο από τη ρίζα του υποκειμένου. Επίσης, κατά τη χρονική αυτή περίοδο αφαιρείται η κορυφή του υποκειμένου.

ΠΟΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΜΕ ΚΑΤΑΒΟΛΑΔΕΣ

Απαιτούμενα υλικά

1. ‘Ενα αναπτυγμένο φυτό του είδους Διεφφενμπάχια ή φίκου
2. Γλάστρες
3. Μείγμα ριζοβολίας, (π.χ. τύρφη-άμμος, τύρφη-περλίτης 1:1)
4. Πλαστικό σπάγκο ή ταινία
5. Διαφανές πλαστικό

Εκτέλεση
Δίπλα στη γλάστρα με το μητρικό φυτό τοποθετούμε 1-3 γλάστρες μέσα στις οποίες υπάρχει ένα μείγμα ριζοβολίας, π.χ. τύρφη-άμμος, τύρφη-περλίτης (1:1). Στη συνέχεια λυγίζουμε 1-3 βλαστούς, έτσι ώστε να εισέρχονται μέσα στο υπόστρωμα των άλλων γλαστρών. Στο σημείο επαφής με το υπόστρωμα ο βλαστός τραυματίζεται με την αφαίρεση ενός δακτυλίου φλοιού ή με περιτύλιγμα σύρματος. Το σημείο του τραύματος πρέπει να καλυφθεί σε βάθος 7-10 εκατ. με το υπόστρωμα, το οποίο το διατηρούμε υγρό με τακτικό πότισμα.
Η ριζοβολία με καταβολάδες γίνεται καλύτερα σε βλαστούς ηλικίας μέχρι ενός έτους. Γίνεται σε θερμοκρασία δωματίου και δεν υπάρχει ανάγκη υψηλής ατμοσφαιρικής υγρασίας, όπως στα μοσχεύματα.
Εναλλακτικά μπορούμε να μελετήσουμε εναέριες καταβολάδες στο φυτό φίκος. Σε αυτή την περίπτωση διαλέγουμε ένα πλάγιο βλαστό, τον οποίο τραυματίζουμε με τομή, αφαίρεση του φλοιού και ελαφρά απόξυση σε πλάτος 2-3 εκατ. σε όλη τη διάμετρό του. Στη συνέχεια τοποθετούμε δυο χούφτες υγρή τύρφη γύρω από το βλαστό με τέτοιο τρόπο, ώστε να καλυφθεί εντελώς το τραύμα. Η τύρφη περιτυλίγεται με μια λωρίδα πολυαιθυλενίου, η οποία δένεται στις άκρες με πλαστικό σπάγκο ή ταινία. Το διαφανές πλαστικό είναι καλύτερο, γιατί μπορούμε να ελέγξουμε την ανάπτυξη των ριζών. Όταν οι ρίζες έχουν αναπτυχθεί (π.χ. μετά από 2-3 μήνες), κόβετε το βλαστό ακριβώς κάτω από τη μπάλα ριζοβολίας και τον φυτεύετε, αφού αφαιρέσετε το πλαστικό, σε καινούργια γλάστρα με κατάλληλο νοτισμένο μείγμα. Για να είστε σίγουροι ότι το φυτό θα επιβιώσει, το σκεπάζετε για μία εβδομάδα με πλαστικό.

ΙΣΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

Απομόνωση και καλλιέργεια ακρορριζίου σποροφύτου μπιζελιού

Οι πρώτες επιτυχείς καλλιέργειες ιστών ανωτέρων φυτών ξεκίνησαν από την καλλιέργεια απομονωμένων πρωτογενών ριζών σποροφύτων. Οι κορυφές των ριζών αποτελούν ένα από τα καλύτερα υλικά για καλλιέργεια. Οι σύγχρονες μέθοδοι είναι όλες όμοιες στα βασικά τους σημεία.
Χρησιμοποιούμε σπόρους μπιζελιού αποστειρωμένους επιφανειακά, που έχουν βλαστήσει σε συνθήκες πλήρους αποστείρωσης. Το ριζίδιο απομονώνεται και μεταφέρεται σε ένα υγρό μέσον όπου επωάζεται χωρίς ανακίνηση, αν και πειραματικά δεδομένα δείχνουν ότι η κίνηση δεν επηρεάζει καθοριστικά την ανάπτυξή τους. Όταν η ανάπτυξη των ριζών είναι έντονη, αφαιρούνται τα ακραία ριζίδια μήκους 1εκ. και τοποθετούνται σε φρέσκο υλικό. Μετά από 1-3 μεταφυτεύσεις ο ρυθμός ανάπτυξης των ριζών μειώνεται εκτός αν το θρεπτικό υπόστρωμα περιέχει θειαμίνη ή νικοτινικό οξύ.

Εκτέλεση
Τοποθετούμε 30 σπόρους μπιζελιού σε κατάλληλο δοκιμαστικό σωλήνα, στο κάτω άκρο του οποίου έχουμε τοποθετήσει κομμάτι υφάσματος και τους εμβαπτίζουμε σε αιθυλική αλκοόλη 95% για 10 δευτερόλεπτα.
Βγάζουμε τους σπόρους από την αλκοόλη, τους αφήνουμε να στραγγίσουν και στη συνέχεια τους εμβαπτίζουμε σε διάλυμα 1% v/v Tween (διαβρεκτικό) και τους ανακινούμε ελαφρά για 1 λεπτό. Εξετάζουμε προσεκτικά έναν –έναν τους σπόρους και απορρίπτουμε αυτούς των οποίων το περίβλημα έχει φουσκώσει λόγω απορρόφησης νερού.
Μεταφέρουμε τους σπόρους που έχουν ακέραιο περίβλημα και τους απολυμαίνουμε επιφανειακά εμβαπτίζοντάς τους σε διάλυμα 10% w/v υποχλωριώδους ασβεστίου για 20 λεπτά.
Μεταφέρουμε τους σπόρους στο θάλαμο εμφύτευσης, τους βγάζουμε από το απολυμαντικό και τους ξεπλένουμε με αποστειρωμένο απεσταγμένο νερό 3 φορές για να απομακρύνουμε τα ίχνη του υποχλωριώδους ασβεστίου.
Βάζουμε 20 ml από το αποστειρωμένο απεσταγμένο νερό σε καθένα από τα τρυβλία 9 εκ. και τοποθετούμε 2 σπόρους σε κάθε τρυβλίο σε απόσταση 5 εκ. μεταξύ τους. Αφού τοποθετήσουμε όλους τους σπόρους στα τρυβλία, τους επωάζουμε σε σκοτάδι για 48 ώρες στους 25^ο C.
Όταν η πρωτογενής ρίζα αποκτήσει μήκος 2-3 εκ. (συνήθως μετά από 2 ημέρες) αφαιρούμε με ασηπτική τεχνική το ακραίο κομμάτι μήκους περίπου 1 3εκ. και μεταφέρουμε 2 από τις κορυφές σε ένα τρυβλίο που περιέχει 20 ml θρεπτικού υποστρώματος Μ ρίζας. Η ίδια εργασία επαναλαμβάνεται για όλα τα σπορόφυτα. Τέλος επωάζουμε τα εμφυτεύματα των ακρορριζίων στο σκοτάδι στους 25^ο C.

Χρονοδιάγραμμα των εργασιών

Εργασία	Χρόνος
Απολύμανση σπόρων μπιζελιού και επώαση σε ασηπτηκές συνθήκες	1η ημέρα
Απομόνωση πρωτογενούς ρίζας σποροφύτου και έναρξη καλλιέργειας	3η ημέρα
Πρώτη εμφάνιση πλαγίων ριζών	Περίπου 6η-8η ημέρα
Ημερήσια μέτρηση μήκους ριζών	Από την 3η’εως 21η ημέρα

Η ημερήσια παρακολούθηση του μήκους των ριζών θα γίνεται με τοποθέτηση των τρυβλίων καλλιέργειας πάνω σε φύλλο χαρτιού μελιμετρέ και υπολογισμό του μήκους βάσει των διαβαθμίσεων του χαρτιού.

Θρεπτικό υπόστρωμα καλλιέργειας ακρορριζίων σποροφύτων μπιζελιού

Βασικό υλικό	Ποσότητα mg/l
Ca(NO3)2.4H2O	236,0
FeSO4.7H2O	2,0
KCl	65,0
KH2PO4	12,0
KNO3	81,0
MgSO4.7H2O	36,0
Sucrose	4% w/v
pH	5,8

2^Ο ΣΕΝΑΡΙΟ

ΘΕΜΑ: Δημιουργία βραχόκηπου, με στοιχείο νερού και με

αρωματικά φυτά

Διδασκόμενη ενότητα: ΚΕΦ 4   ΤΑ ΦΥΤΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥΣ
4.10 Ανθοκομικά και Αρωματικά φυτά
Εκτιμώμενη διάρκεια: 2-3 διδακτικά δίωρα

1.  

Α. Ως προς το γνωστικό αντικείμενο
Οι μαθητές μετά το πέρας της μαθησιακής διαδικασίας θα πρέπει να μπορούν:
1. Σε Επίπεδο Θεμελιωδών γνώσεων, να

• Ενημερωθούν για τα βασικά είδη και κατηγορίες των Αρωματικών φυτών και για τη χρήση τους .
  • Κατανοήσουν τη σημασία του Βραχόκηπου στην Αρχιτεκτονική Τοπίου .
    • Ενημερωθούν για τις βασικές τεχνικές που εφαρμόζονται, στην κατασκευή του Βραχόκηπου, τα υλικά και μέσα που απαιτούνται .

2. Σε Επίπεδο Εντοπισμού ζητήματος/ προβλήματος, να

• Αναζητήσουν σε πάρκα, πλατείες, ιδιωτικούς κήπου ή και σε φωτογραφικό υλικό από το Internet, παρόμοιους Βραχόκηπους .
• Καταγράψουν τα υλικά και τα μέσα που απαιτούνται για την κατασκευή του .
• Εντοπίσουν τα πλεονεκτήματα της χρήσης των αρωματικών φυτών, αρχικά στην Κηποτεχνία και αργότερα σε επιχειρηματικό επίπεδο .

3. Σε Επίπεδο Διερεύνησης ζητήματος/ προβλήματος, να

• Καταστρώσουν προϋπολογισμό και διερευνήσουν δυνατότητες χρηματοδότησης της κατασκευής τους, από τη σχολική επιτροπή, από το τμήμα πρασίνου του Δήμου τους, ή από άλλους φορείς .

• Αναζητήσουν πληροφορίες, για το αν θα είναι οικονομικά βιώσιμη, μια επένδυση σε Αρωματικά φυτά στην περιοχή τους .

4. Σε Επίπεδο Δράσεων, να

• Σχεδιάσουν την όλη κατασκευή και να προβούν στην υλοποίησή της .
• Αναλάβουν και να οργανώσουν τη συντήρησή της, σε ετήσια βάση
• Παρουσιάσουν το έργο τους, στη Σχολική Κοινότητα.

Ως προς την αλλαγή στάσεων-απόκτηση ικανοτήτων

Οι μαθητές αναμένεται:

• Να συνεργάζονται στο πλαίσιο ομάδας και να αναπτύσσουν ικανότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας.
• Να αναπτύσσουν ικανότητες που οδηγούν στη διερευνητική μάθηση.
• Να εξοικειωθούν με το περιβάλλον του Τομέα Γεωπονίας, Τροφίμων και Περιβάλλοντος.
• Να αποκτήσουν τις δεξιότητες που απαιτούνται, ώστε να χειρίζονται, εργαλεία κατεργασίας του εδάφους, εδαφοβελτιωτικά, να φυτεύουν, να ποτίζουν και γενικά να σχεδιάζουν, να υλοποιούν και να συντηρούν ένα μικρό Κηποτεχνικό έργο, όπως ο Βραχόκηπος .

1.  

Η προετοιμασία στην παραπάνω μορφή που πρέπει να γίνεται από τον εκπαιδευτικό, καθορίζει δυνητικά τον προσανατολισμό και την έκταση που μπορεί να πάρει το σχέδιο εργασίας. Το τι, τελικά, από όλα αυτά θα αναπτυχθεί, θα εξαρτηθεί από τη χρονική έκταση που θα πάρει το θέμα και από τα ενδιαφέροντα που θα εκδηλώσουν οι μαθητές μετά το εισαγωγικό μάθημα, όταν θα γίνει ο κοινός προγραμματισμός και η επιλογή θεμάτων από τις ομάδες.
Α. Εισαγωγικό Μάθημα
Ο σκοπός του εισαγωγικού μαθήματος είναι ο εξής :

1. Να εξασφαλίσει στους μαθητές τις αναγκαίες γνώσεις.
2. Να δημιουργήσει το σχετικό ενδιαφέρον.
3. Να προβεί στον κοινό προγραμματισμό με τους μαθητές που θα συγκεκριμενοποιήσει τον προκαταρκτικό προγραμματισμό του εκπαιδευτικού.
4. Να κάνει τον επιμερισμό του έργου στις ομάδες ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών.
5. Να καθορίσει το χρονοδιάγραμμα δράσης.

Το ξεκίνημα του εισαγωγικού μαθήματος μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους Ενδεικτικά αναφέρονται μερικοί παρακάτω:

1. Με συζήτηση μετά από επίσκεψη σε χώρο που είναι σχετικός με το θέμα της διδακτικής ενότητας (π.χ Πάρκα Πλατείες, Ιδιωτικοί κήποι )
2. Με την παρουσίαση αντικειμένων σχετικών με το θέμα (Πλοήγηση σε αντίστοιχα θέματα στο Internet.).
3. Με την ανάγνωση σχετικών δημοσιευμάτων από τον ημερήσιο και τον περιοδικό τύπο.
4. Με την παρακολούθηση ντοκιμαντέρ σχετικού με την κηποτεχνία και την καλλιέργεια, τυποποίηση και εμπορία αρωματικών φυτών .
5. Με συζήτηση, θέτοντας το ερωτήματα σχετικά με το αν «θα είναι οικονομικά βιώσιμη, μια επένδυση σε Αρωματικά φυτά στην περιοχή τους».

Β. Γενική Περιγραφή της Διδακτικής Πρακτικής
Οι μαθητές καλούνται να εργασθούν με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο, σε ομάδες των 3 – 4 ατόμων. Για να οικοδομήσουν τη νέα γνώση χρησιμοποιούν την ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών και την επίκληση των πρότερων γνώσεών τους, μέσα από τις απαντήσεις που δίνουν στα ερωτήματα που θέτει ο εκπαιδευτικός (Καταιγισμός ιδεών: π.χ.
1. έχετε καλλιεργήσει κάποιο φυτό σε γλάστρα ή κήπο;
2. Ασχολείται κάποιος στην οικογένεια επαγγελματικά με τη γεωργία;) τις οποίες καταγράφουν πχ στον πίνακα.
Έτσι μέσα από ομαδικές δραστηριότητες καλλιεργούνται η ατομική, η συλλογική και η κριτικής τους σκέψης. Επί πλέον αυξάνεται η αυτοεκτίμησή τους λόγω της προσλαμβανόμενης ικανοποίησης από την αίσθηση της προσωπικής έκφρασης και της καλλιέργειας των επικοινωνιακών τους δεξιοτήτων, γνώρισμα που επιδρά θετικά στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους.
Ο ρόλος του καθηγητή είναι συμβουλευτικός, συντονιστικός και καθοδηγητικός, ώστε να διευκολύνεται η λειτουργία των ομάδων. Κατά την εκτέλεση της δραστηριότητάς τους, οι μαθητές θα πρέπει να παίρνουν αποφάσεις σε επίπεδο ομάδας, να τις ανακοινώνουν στην τάξη και να απαντούν στα ερωτήματα των συμμαθητών τους επίσης ως ομάδα. Έτσι δίνεται η δυνατότητα να συνειδητοποιήσουν τις νέες γνώσεις που απέκτησαν, αλλά και να αναστοχαστούν πάνω στη διαδικασία με την οποία απέκτησαν τη νέα γνώση (μεταγνωστικές δεξιότητες).

Γ. Καθορισμός   Δραστηριοτήτων
Καθορίζονται οι δραστηριότητες μέσα από τις οποίες θα οδηγηθούν οι μαθητές στην επίτευξη των στόχων καθώς και το χρονοδιάγραμμα δράσης.     Στη συνέχεια θα αναλυθεί η δραστηριότητα που προτείνεται στο σχέδιο εργασίας.
Χωρίζονται οι μαθητές σε ομάδες με τα ίδια κριτήρια και τις ίδιες διαδικασίες που εφαρμόζονται στις ερευνητικές εργασίες.

• Μία ομάδα αναλαμβάνει μέσα από το Internet, να παρουσιάσει πλούσιο φωτογραφικό υλικό με διάφορους βραχόκηπους τόσο στην τελική τους μορφή αλλά και μέσα από διάφορα video (youtube), τα διάφορα στάδια κατασκευής του .
• Μια άλλη ομάδα αναλαμβάνει να παρουσιάσει διάφορα αρωματικά και λοιπά καλλωπιστικά φυτά, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, καθώς και βασικές οδηγίες συντήρησής τους .
• Μια τρίτη ομάδα παρουσιάζει στοιχεία νερού (σιντριβάνι, αντλίες νερού σε συνδυασμό με πιθάρια και διάφορα άλλα διακοσμητικά στοιχεία .
• Μια τέταρτη ομάδα παρουσιάζει τις πέτρες που θα χρησιμοποιηθούν, τα ειδικά μείγματα χώματος και τα υλικά και τα μέσα που είναι απαραίτητα, για την ολοκλήρωση της κατασκευής .
• Όλοι μαζί αποφασίζουν για τα φυτά και τα υλικά που θα χρησιμοποιήσουν, καταστρώνουν το σχέδιο και αναζητούν χρηματοδοτικές λύσεις.

Στο τέλος αρχίζει η δράση:

• Παραγγέλνουν τα φυτά και τα υλικά που θα χρησιμοποιήσουν
• Επιλέγουν το κατάλληλο μέρος
• Καθαρίζουν το χώρο από πέτρες, αγριόχορτα, σκουπίδια
• Σκάβουν, με το χώμα στο ρώγο του, σε βάθος 20 εκ. και ενσωματώνουν τα διάφορα εδαφοβελτιωτικά και το λίπασμα, φροντίζουν για την καλή αποστράγγιση .
• Διαμορφώνουν το σκελετό του βραχόκηπου με τα διάφορα ύψη, ανά θέση.
• Τοποθετούν το στοιχείο του νερού .
• Τοποθετούν τις πέτρες .
• Διαμορφώνουν τις θέσεις φύτευσης .
• Τοποθετούν τα φυτά και το σύστημα ποτίσματος .
• Προβαίνουν στην τελική διαμόρφωση του βραχόκηπου, ξεπλένουν τις πέτρες από τα χώματα, απομακρύνουν πιθανά σκουπίδια .
• Ποτίζουν με προσοχή .

Δ. Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση θα αφορά το τελικό έργο και τη λειτουργικότητα της κάθε ομάδας. Σε κάθε περίπτωση κριτήριο αξιολόγησης πρέπει να είναι οι στόχοι που τέθηκαν.
Η αξιολόγηση θα γίνει σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας, για την αξιολόγηση των ερευνητικών εργασιών .
Ε. Υλικοτεχνική Υποδομή
Το θεωρητικό μέρος του μαθήματος μπορεί να γίνει σε αίθουσα διδασκαλίας με Η/Υ με σύνδεση στο Internet και με προτζέκτορα
Η παραπάνω κατασκευή, προϋποθέτει οργανωμένο Εργαστήριο Επιχειρηματικής Γεωργίας ή Έργων Τοπίου. Η επιλογή της θέσης που θα τοποθετήσουμε το Βραχόκηπο, εξαρτάται από τη λειτουργικότητα και τη διακόσμηση που παρέχει στο χώρο, από την ηλιοφάνεια, την έλλειψη ισχυρών και παγερών ανέμων, την εύκολη πρόσβαση σε νερό κ.α.
Όπου κάτι τέτοιο δεν είναι διαθέσιμο και η δημιουργία του Βραχόκηπου φαίνεται δύσκολη και ακριβή, πιο απλές και φτηνές επιλογές είναι :

• Η δημιουργία παρτεριού με αρωματικά φυτά ή
• Ο πολλαπλασιασμός τους, με σπόρο σε γλαστράκια και η διάθεσή τους στη Σχολική Κοινότητα.

3^Ο ΣΕΝΑΡΙΟ

ΘΕΜΑ: Βοοτροφία – Αιγοπροβατοτροφία

Διδασκόμενη ενότητα: ΚΕΦ 5   ΖΩΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

5.Εκτροφή αγροτικών ζώων Α) (Μηρυκαστικά )

Εκτιμώμενη διάρκεια: τρεις (3) διδακτικές ώρες

1. Διδακτικοί Στόχοι

Α. Ως προς το γνωστικό αντικείμενο
Οι μαθητές μετά το πέρας της μαθησιακής διαδικασίας θα πρέπει να μπορούν:
1. Σε Επίπεδο Θεμελιωδών γνώσεων, να

• Αντιλαμβάνονται την σημασία της βοοτροφίας και αιγοπροβατοτροφίας
• Περιγράφουν σε γενικές γραμμές τις διαδικασίες φροντίδας και σταβλισμού των αγελάδων, αιγών και προβάτων.

2. Σε Επίπεδο Εντοπισμού ζητήματος/ προβλήματος, να

• Επισημάνουν την σημασία της βοοτροφίας και αιγοπροβατοτροφίαςκαι των παραγόμενων ζωικών προϊόντων από αυτές στην εθνική οικονομία.  
• Εντοπίσουν τα προβλήματα και τις προοπτικές σχετικά με την βοοτροφίας και αιγοπροβατοτροφίας.

3. Σε Επίπεδο Διερεύνησης ζητήματος/ προβλήματος, να

• Συσχετίσουν τη σημασία στην εκτροφή αγελάδων, αιγών και προβάτων και την παραγωγή ζωικών προϊόντων για την διατροφή του ανθρώπου.
• Αξιολογήσουν τα προβλήματα και της προοπτικές ανάπτυξης της βοοτροφίας και αιγοπροβατοτροφίας.

4. Σε Επίπεδο Δράσεων, να:

• Παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των εργασιών τους στην τάξη.
• Αξιολογούν την συμμετοχή των κλάδων βοοτροφίας και αιγοπροβατοτροφίας και τον επηρεασμό της εθνικής οικονομίας από την ανάπτυξη των.
• Προτείνουν τρόπους ανάπτυξης της βοοτροφίας και αιγοπροβατοτροφίας

Β. Ως προς την αλλαγή στάσεων-απόκτηση ικανοτήτων
Οι μαθητές αναμένεται:

1. Να συνεργάζονται στο πλαίσιο ομάδας και να αναπτύσσουν ικανότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας.
2. Να αναπτύσσουν ικανότητες που οδηγούν στη διερευνητική μάθηση.
3. Να εξοικειωθούν με το περιβάλλον του Τομέα Γεωπονίας, Τροφίμων και Περιβάλλοντος.
4. Να πληροφορηθούν τις βασικές δεξιότητες εκτροφής αγελάδων, προβάτων και αιγών και εφόσον το επιτρέπουν οι συνθήκες να τις εφαρμόσουν
5. Να αντιληφθούν την αναγκαιότητα της εκτροφής αγελάδων, προβάτων και αιγών για την εθνική οικονομία, την ανάπτυξη της υπαίθρου, αλλά και την παραγωγή βασικών τροφίμων διατροφής του ανθρώπου.
6. Να εκφράσουν και διαμορφώνουν προτάσεις για την καλύτερη ανάπτυξη της αγελαδοτροφίας – προβατοτροφίας.

1.  

Α. Εισαγωγικό Μάθημα
Σκοπός του εισαγωγικού μαθήματος είναι:

1. Να εξασφαλίσει στους μαθητές τις αναγκαίες γνώσεις.
2. Να δημιουργήσει το σχετικό ενδιαφέρον.
3. Να κάνει τον επιμερισμό του έργου στις ομάδες ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών.
4. Να καθορίσει το χρονοδιάγραμμα δράσης.

Ενδεικτικά αναφέρεται παρακάτω σχεδιασμός του εισαγωγικού μαθήματος:

Παρουσίαση βασικών γνώσεων βάση των διδακτικών στόχων
Βοοτροφία – Αιγοπροβατοτροφία (Μηρυκαστικά)
Η βοοτροφία είναι ο σημαντικότερος κλάδος της ζωικής παραγωγής στον κόσμο και ακολουθεί ο κλάδος της αιγοπροβατοτροφίας. Σχεδόν παντού εκτρέφονται αγελάδες, και αιγοπρόβατα. Ο λόγος είναι τα παραγόμενα προϊόντα, θεωρούνται βασικά τρόφιμα στην διατροφή του ανθρώπου και είναι διαιτητικής αξίας. Αυτά είναι:
1. Το γάλα σαν τροφή του ανθρώπου – η πρώτη τροφή του ανθρώπου είναι το μητρικό γάλα – και τα πολλά γαλακτοκομικά προϊόντα που παράγονται από αυτό, όπως τυριά πολλών τύπων (άσπρα, κίτρινα, σκληρά, κλπ), γιαούρτι, βούτυρο, αλλά και «παραδοσιακό» παγωτό. Επίσης, το γάλα χρησιμοποιείται στην ζαχαροπλαστική, αλλά βρίσκει μεγάλη εφαρμογή στη βιομηχανία τροφίμων.
2. Το κρέας σαν κύριο προϊόν διατροφής (υψηλής ποιότητα πρωτεΐνη που καλύπτει σχεδόν όλες τις ανάγκες του οργανισμού του ανθρώπου από μόνο του) και τα παραγόμενα από αυτό προϊόντα (αλλαντικά, λουκάνικα).
Επίσης, παράγονται και δευτερεύοντα προϊόντα, όπως μαλλί και δέρμα.
Στην Ελλάδα η αγελαδοτροφία είναι κύρια γαλακτοπαραγωγικής κατεύθυνσης και όχι τόσο αναπτυγμένη, εφόσον δεν καλύπτει τις ανάγκες σε γάλα ( εισάγουμε σχεδόν το 40%, και το ίδιο γίνεται στα γαλακτοκομικά προϊόντα), ενώ η κρεατοπαραγωγική κατεύθυνση είναι μικρή (πάνω από το 70% του αγελαδινού κρέατος εισάγεται).
Όσον αφορά τον κλάδο της αιγοπροβατοτροφίας, αυτός θεωρείται ότι βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση η γαλακτοκομική κατεύθυνση, με πολλές ελληνικές φυλές που αποδίδουν ικανοποιητικά αποτελέσματα με κύρια παραγόμενο τρόφιμο τη Ελληνική φέτα, προϊόν που δικαιούται να παραχθεί μόνο στην Ελλάδα, ενώ η κρεατοπαραγωγική κατεύθυνση ελάχιστα έχει αναπτυχθεί και έτσι έχουμε μεγάλες εισαγωγές κρεάτων.
Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει ενδιαφέρον η βιολογική εκτροφή κύρια προβάτων και αιγών, με την ζήτηση τ ων προερχομένων τροφίμων να αυξάνεται.
Η εκτροφή των παραπάνω ζώων μπορεί να γίνει εκτατικά και εφαρμόζεται σχεδόν μόνο στην αιγοπροβατοτροφία ( εγχώριες φυλές ), αλλά στην βοοτροφία κυριαρχεί η ενσταβλισμένη εντατική μορφή με σύγχρονο και μοντέρνο εξοπλισμό, όπως και στην εκτροφή αιγοπροβάτων ξενικών φυλών.
Η εισαγωγή βελτιωμένων φυλών αγελάδων από το εξωτερικό, αντικατέστησαν τις ντόπιες φυλές (βραχυκερατική, Συκιάς που υπάρχουν σε πολύ μικρούς αριθμούς και πρέπει να προστατευθούν, γιατί κινδυνεύουν με αφανισμό, αλλά και την Σβίτς) βοήθησε να αναπτυχθεί, αλλά και βελτίωσε πάρα πολύ τον κλάδο της αγελαδοτροφίας στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στην παραγωγή γάλακτος (εκτρέφεται η σχεδόν μόνο η φυλή Χολστάιν) και στις κρεατοπαραγωγικές φυλές άρχισε να παρουσιάζεται ενδιαφέρον από τους κτηνοτρόφους (εκτρέφονται Σαρολέ, Λιμουσίν, Ζίμμενταλ). Όσον αφορά τα πρόβατα εκτρέφονται εγχώριες κατά κύριο λόγο φυλές (Καραγκούνικα, Καλαρίτικα, Άρτας, Κεφαλληνίας, Καρύστου, Λέσβου, Σερρών, Χιου, Σφακίων)που έχουν πολύ καλά χαρακτηριστικά και αποδόσεις, αλλά παρόλα αυτά τα τελευταία χρόνια γίνονται εισαγωγές ξενικών φυλών (Γαλλικές και Γερμανικές βελτιωμένες). Στις αίγες εκτρέφονται εγχώριες (Σκοπέλου) και διασταυρωμένες με ξενικές (Δαμασκού) με καλά αποτελέσματα και ξενικές μόνο για ενσταυλισμό (Αλπίν), ενώ η καθαρά κρεατοπαραγωγική κατεύθυνση του κλάδου δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον.
Οι προοπτικές σήμερα σχετικά με τους παραπάνω κλάδους δεν είναι καλές, αν και οι παραπάνω κλάδοι είναι δυναμικοί. Πριν από χρόνια παρουσίασε αρκετή ανάπτυξη ο κλάδος και υπήρξαν καλές πρωτοβουλίες. Οι νέοι σήμερα εγκαταλείπουν την ύπαιθρο, αλλά και αυτοί που μένουν αποφεύγουν να εκτρέψουν ζώα για πολλούς λόγους (απασχόληση 365 μέρες το χρόνο πρωί – απόγευμα, βρώμικη, κοπιαστική και δύσκολη απασχόληση, απαξίωση του επαγγέλματος -τι θα γίνω γελαδάρης, τσομπάνης, βοσκός – κακές πολιτικές αποφάσεις και λανθασμένοι χειρισμοί, ενδιαφέρον των καταναλωτών για ξενικά εισαγόμενα τρόφιμα – πχ τυρί Ενταμ ή Γκούντα, ακριβές και εισαγόμενες ζωοτροφές ), οδηγούν σε μαρασμό την ύπαιθρο, αλλά και για την κάλυψη των αναγκών του Ελληνικού πληθυσμού σε τρόφιμα και προϊόντα, εισάγονται μεγάλες ποσότητες και απορρέουν από την Ελλάδα τεράστια χρηματικά ποσά, αλλά και παράλληλα άλλοι κλάδοι (μεταποιητικές μονάδες, μονάδες παραγωγής κτηνοτροφικού εξοπλισμού, κά) παρουσιάζουν υποανάπτυξη και να μην δημιουργούνται νέες επιχειρήσεις και νέες θέσεις εργασίας.
Σήμερα, με τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται και με τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες, οι κλάδοι της βοοτροφίας και αιγοπροβατοτροφίας, μπορούν να βοηθήσουν στην σημαντικά στην ανάπτυξη της υπαίθρου και όχι μόνο, αρκεί να γίνει οργανωμένη και συστηματική από το κράτος και από τους κτηνοτρόφους προσπάθεια και τα αποτελέσματα θα είναι πολύ καλά.

Β. Γενική Περιγραφή της Διδακτικής Πρακτικής

Οι μαθητές καλούνται να εργασθούν με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο, σε ομάδες των 3 – 4 ατόμων. Για να οικοδομήσουν τη νέα γνώση χρησιμοποιούν την ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών και την επίκληση των πρότερων γνώσεών τους, μέσα από τις απαντήσεις που δίνουν στα ερωτήματα που θέτει ο εκπαιδευτικός (Καταιγισμός ιδεών: έχετε δει αγελάδες, πρόβατα και κατσίκες, έχετε επισκεφτεί στάβλους ή μαντριά, έχετε κάνει εκτροφή αυτών των ζώων, τι ιδιαιτερότητες έχει η εκτροφή τους, τι προσφέρει η εκτροφή τους στον παραγωγό, τι είναι το άρμεγμα, ποιο είναι τα κύρια παραγόμενα προϊόντα και τι άλλα τρόφιμα παράγονται από αυτό και ποια η σημασία αυτών των τροφίμων στην διατροφή του ανθρώπου έχετε παρατηρήσει περίεργες καταστάσεις, ποια προϊόντα και τρόφιμα παράγονται από αυτά τα ζώα, έχετε δοκιμάσει τα προϊόντα τους και σε ποιες περιοχές, ποια η συνεισφορά των κλάδων της αγελαδοτροφίας και αιγοπροβατοτροφίας στην εθνική οικονομία) τις οποίες καταγράφουν πχ στον πίνακα.
Έτσι μέσα από ομαδικές δραστηριότητες καλλιεργούνται η ατομική, η συλλογική και η κριτικής τους σκέψης. Επί πλέον αυξάνεται η αυτοεκτίμησή τους λόγω της προσλαμβανόμενης ικανοποίησης από την αίσθηση της προσωπικής έκφρασης και της καλλιέργειας των επικοινωνιακών τους δεξιοτήτων, γνώρισμα που επιδρά θετικά στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους.
Ο ρόλος του καθηγητή είναι συμβουλευτικός, συντονιστικός και καθοδηγητικός, ώστε να διευκολύνεται η λειτουργία των ομάδων.
Κατά την εκτέλεση της δραστηριότητάς τους, οι μαθητές θα πρέπει να παίρνουν αποφάσεις σε επίπεδο ομάδας, να τις ανακοινώνουν στην τάξη και να απαντούν στα ερωτήματα των συμμαθητών τους επίσης ως ομάδα. Έτσι δίνεται η δυνατότητα να συνειδητοποιήσουν τις νέες γνώσεις που απέκτησαν, αλλά και να αναστοχαστούν πάνω στη διαδικασία με την οποία απέκτησαν τη νέα γνώση (μεταγνωστικές δεξιότητες).

Γ. Καθορισμός   Δραστηριοτήτων

Καθορίζονται οι δραστηριότητες μέσα από τις οποίες θα οδηγηθούν οι μαθητές στην επίτευξη των στόχων καθώς και το χρονοδιάγραμμα δράσης.
Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και κάθε ομάδα αναλαμβάνει να εφαρμόσει μια δράση.

Δ. Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση θα αφορά το τελικό έργο και τη λειτουργικότητα της κάθε ομάδας. Σε κάθε περίπτωση κριτήριο αξιολόγησης πρέπει να είναι οι στόχοι που τέθηκαν.
Η αξιολόγηση θα γίνει σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας, για την αξιολόγηση των ερευνητικών εργασιών .
Ε. Υλικοτεχνική Υποδομή

Το μάθημα μπορεί να γίνει στο εργαστήριο με απαραίτητο εξοπλισμό Η/Υ για την συγκέντρωση στοιχείων, αλλά θα ήταν καλό να συνδυαστεί με επίσκεψη σε μονάδες βοοτροφίας – αιγοπροβατοτροφίας και να ενημερωθούν οι μαθητές από τους κτηνοτρόφους για τις ιδιαιτερότητες των εκτροφών, των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν.

4^Ο ΣΕΝΑΡΙΟ

ΘΕΜΑ : ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ (Γ.Τ.Ο. ή G.M.O.)

Διδασκόμενη ενότητα: ΚΕΦ 6   ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
6.1.2 Φυτική βιοτεχνολογία - Γενετική τροποποίηση φυτών
6.1.3 Αβεβαιότητα και κίνδυνοι από τους Γ.Τ.Ο.
6.2.4 Μεταφορά γονιδίων - διαγονιδιακά ζώα

Εκτιμώμενη διάρκεια:2-3 δίωρα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Α. Ως προς το γνωστικό αντικείμενο

Οι μαθητές μετά το πέρας της μαθησιακής διαδικασίας θα πρέπει να μπορούν:

• Σε Επίπεδο Θεμελιωδών γνώσεων, να :
• Περιγράφουν μεθόδους γενετικής τροποποίησης και τρόπους δημιουργίας διαγονιδιακών φυτών και ζώων (γενετικά τροποποιημένων οργανισμών) και κλωνοποιημένων ζώων.
• Αναφέρουν συγκεκριμένα παραδείγματα επιθυμητών ιδιοτήτων που προσδίδονται στα φυτά και στα ζώα με τις μεθόδους της Γενετικής Μηχανικής.
• Κατανοούν την οικονομική σημασία των Γ.Τ.Ο. και τη συμβολή τους στην αύξηση της φυτικής και της ζωικής παραγωγής και της παραγωγής τροφίμων.
• Διακρίνουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των Γ.Τ.Ο.
• Αντιλαμβάνονται την επίδραση των Γ.Τ.Ο. στο περιβάλλον.
• Αναφέρουν τα προβλήματα τα οποία μπορεί να προκύψουν στην υγεία του ανθρώπου, στο περιβάλλον και γενικότερα στην κοινωνία από τη χρησιμοποίηση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ).
  • Αιτιολογούν την αναγκαιότητα ύπαρξης κανόνων, έτσι ώστε οι εφαρμογές των επιτευγμάτων της επιστήμης να εξυπηρετούν τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου, δίχως να έρχονται σε αντίθεση με ηθικές αρχές και αξίες.

2. Σε Επίπεδο Εντοπισμού ζητήματος/ προβλήματος, να:

• Εντοπίσουν την παρουσία γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (Γ.Τ.Ο.) σε καλλιεργούμενα φυτά και εκτρεφόμενα ζώα.
• Εντοπίσουν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά που αποκτούν τα γενετικά τροποποιημένα φυτά και ζώα και τα διαφοροποιούν από τα φυσικά είδη.
• Καταγράψουν τα πλεονεκτήματα και τους κινδύνους , ιδιαίτερα για το περιβάλλον, από την χρήση Γ.Τ.Ο.
• Εντοπίσουν επιχειρήσεις που ενδεχόμενα καλλιεργούν, αναπαράγουν ή χρησιμοποιούν Γ.Τ.Ο. σε τοπικό επίπεδο.
• Προσδιορίσουν τα προβλήματα σήμανσης αναφορικά με τη χρήση γενετικά τροποποιημένων προϊόντων στα τρόφιμα.

3. Σε Επίπεδο Διερεύνησης ζητήματος/ προβλήματος, να:

• Αναζητήσουν τις έμμεσες και άμεσες μεθόδους δημιουργίας Γ.Τ.Ο.
• Διερευνήσουν περιπτώσεις προσμίξεων γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (Γ.Τ.Ο.) σε τρόφιμα και ζωοτροφές.
• Ερευνήσουν τις επιπτώσεις από τη συνύπαρξη γενετικά τροποποιημένων και μη γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών.
• Συγκρίνουν την ισχύουσα νομοθεσία στην Ελλάδα , την Ε.Ε. αλλά και διεθνώς σχετικά με την εισαγωγή γενετικά τροποποιημένων προϊόντων στην αγορά.
• Αναζητήσουν στο διαδίκτυο ή να διερευνήσουν με συνεντεύξεις, ερωτηματολόγια κ.α. τις απόψεις – προβληματισμούς - θέσεις των διαφόρων ομάδων (καταναλωτές, αγρότες, πολιτικοί, επιστήμονες κ.α.) και φορέων   (Κράτος, κόμματα, τοπικοί φορείς, οργανώσεις κ.α.) σχετικά τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα στην υγεία και στο περιβάλλον.
• Διερευνήσουν τα Ηθικά προβλήματα, τα προβλήματα πνευματικών δικαιωμάτων και γενικότερα τα προβλήματα για την κοινωνία από τη χρήση γενετικά τροποποιημένων προϊόντων.
• Αναζητήσουν εναλλακτικά οικονομικά βιώσιμα και κοινωνικά αποδεκτά σενάρια παραγωγής αγροτικών προϊόντων χωρίς την χρήση Γ.Τ.Ο.

4. Σε Επίπεδο Δράσεων, να:

• Εντοπίσουν γενετικά τροποποιημένα προϊόντα ή προβλήματα στη σήμανση των με εκπαιδευτική επίσκεψη σε καταστήματα τροφίμων της περιοχής τους.
• Επικοινωνήσουν με φορείς, ενώσεις καταναλωτών, δημόσιες υπηρεσίες, αγροτικές επιχειρήσεις , οργανώσεις   και να ερευνήσουν τις απόψεις τους σχετικά με την εισαγωγή των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων στην αγορά.
• Επιχειρηματολογούν υπέρ της εισαγωγής ή μη εισαγωγής των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων στην αγορά.
• Διοργανώσουν ημερίδες ή ημέρα ευαισθητοποίησης   της τοπικής κοινωνίας σχετικά με τους Γ.Τ.Ο,
• Δημοσιοποιήσουν τα αποτελέσματα των εργασιών τους, τις απόψεις και τις αποφάσεις τους στη Σχολική Κοινότητα, τους τοπικούς φορείς και το διαδίκτυο.

Β. Ως προς την αλλαγή στάσεων-απόκτηση ικανοτήτων
Οι μαθητές αναμένεται:

• Να συνεργάζονται στο πλαίσιο ομάδας και να αναπτύσσουν ικανότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας.
• Να αναπτύσσουν ικανότητες που οδηγούν στη κριτική σκέψη και τη διερευνητική μάθηση.
• Να ελέγχουν σχολαστικά τα τρόφιμα που χρησιμοποιούν αναφορικά με το αν περιέχουν προσμείξεις από Γ.Τ.Ο.
• Να διαμορφώνουν και να εκφράζουν τις απόψεις τους ως υπεύθυνοι, ενημερωμένοι ενεργοί πολίτες, που ξέρουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία, σχετικά με τα ηθικά , κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα που προκύπτουν από την εισαγωγή των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων στην αγορά.
• Να εξοικειωθούν με το περιβάλλον του Τομέα Γεωπονίας, Τροφίμων και Περιβάλλοντος.

5. Οργάνωση της διδασκαλίας & απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή

Η προετοιμασία στην παραπάνω μορφή που πρέπει να γίνεται από τον εκπαιδευτικό, καθορίζει δυνητικά τον προσανατολισμό και την έκταση που μπορεί να πάρει το σχέδιο εργασίας. Το τι, τελικά, από όλα αυτά θα αναπτυχθεί, θα εξαρτηθεί από την χρονική έκταση που θα πάρει το θέμα και από τα ενδιαφέροντα που θα εκδηλώσουν οι μαθητές μετά το εισαγωγικό μάθημα, όταν θα γίνει ο κοινός προγραμματισμός και η επιλογή θεμάτων από τις ομάδες.
Α. Εισαγωγικό Μάθημα
Ο σκοπός του εισαγωγικού μαθήματος είναι ο εξής :

1. Να εξασφαλίσει στους μαθητές τις αναγκαίες γνώσεις.
2. Να δημιουργήσει το σχετικό ενδιαφέρον.
3. Να προβεί στον κοινό προγραμματισμό με τους μαθητές που θα συγκεκριμενοποιήσει τον προκαταρκτικό προγραμματισμό του εκπαιδευτικού.
4. Να κάνει τον επιμερισμό του έργου στις ομάδες ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών.
5. Να καθορίσει το χρονοδιάγραμμα δράσης.

Το ξεκίνημα του εισαγωγικού μαθήματος μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους Ενδεικτικά αναφέρονται μερικοί παρακάτω:

1. Με καταιγισμό ιδεών (Ιδεοθύελα) σχετικά με το τι είναι οι Γ.Τ.Ο.
2. Με συζήτηση μετά από παρουσίαση μερικών γενετικά τροποποιημένων προϊόντων στην τάξη.
3. Με την παρουσίαση Γ.Τ. ποικιλιών ή ζώων (Πλοήγηση σε αντίστοιχα θέματα στο Internet.).
4. Με την ανάγνωση σχετικών δημοσιευμάτων από τον ημερήσιο και τον περιοδικό τύπο.
5. Με την παρακολούθηση ντοκιμαντέρ σχετικού με τους Γ.Τ.Ο., τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους και την σημασία τους για την αγροτική παραγωγή.
6. Με συζήτηση, θέτοντας το ερωτήματα σχετικά με τα ηθικά , κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα που προκύπτουν από την εισαγωγή των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων στην αγορά.

Β. Γενική Περιγραφή της Διδακτικής Πρακτικής.
Οι μαθητές καλούνται να εργασθούν με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο, σε ομάδες των 3 – 4 ατόμων. Για να οικοδομήσουν τη νέα γνώση χρησιμοποιούν την ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών και την επίκληση των πρότερων γνώσεών τους, μέσα από τις απαντήσεις που δίνουν στα ερωτήματα που θέτει ο εκπαιδευτικός και την μεταξύ τους συζήτηση.
Καταιγισμός ιδεών: π.χ. 1. Έχετε ακούσει κάτι σχετικό με τους Γ.Τ.Ο. ; ή 2. Όταν αγοράζετε τρόφιμα προσέχετε αν περιέχουν προσμείξεις από Γ.Τ. προϊόντα; ή 3. Έχετε ακούσει κάτι σχετικό για τις καλλιέργειες γενετικά τροποποιημένων φυτών ή την εκτροφή γενετικά τροποποιημένων ζώων; τις οποίες καταγράφουν πχ στον πίνακα.
Μερικές γενικές πληροφορίες για το θέμα:
Η γενετική μηχανική αποτελεί ένα κλάδο της επιστήμης της Βιολογίας, ο οποίος έδωσε τη δυνατότητα δημιουργίας γενετικά τροποποιημένων οργανισμών. Οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί έχουν δεχτεί στο γονιδίωμά τους ένα ή περισσότερα γονίδια, συχνά από άλλους οργανισμούς, τα οποία τους δίνουν νέα χαρακτηριστικά. Αυτά τα χαρακτηριστικά δεν απαντώνται στους οργανισμούς αγρίου τύπου, οι οποίοι ζουν ελεύθεροι στη φύση.
Η μεταφορά γενετικού υλικού είναι μια διαδικασία που συμβαίνει στη φύση, ανάμεσα σε οργανισμούς ίδιου ή διαφορετικού είδους. Η διαδικασία όπου ένας οργανισμός ενσωματώνει γενετικό υλικό από έναν άλλο χωρίς να είναι απόγονός του αναφέρεται και ως «οριζόντια μεταφορά γονιδίων». Στους προκαρυωτικούς οργανισμούς, δηλαδή στα βακτήρια, συναντάμε πολλά παραδείγματα οριζόντιας μεταφοράς γονιδίων. Επιπλέον, οι ιοί, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους από κύτταρο σε κύτταρο, μεταφέρουν τμήματα DNA από το ένα κύτταρο-ξενιστή στο άλλο. Αυτές οι μεταφορές γενετικού υλικού είναι συχνές στην περίπτωση των βακτηρίων και εμπλέκονται στην διαδικασία της εξέλιξής τους. Οι μεταφορές γενετικού υλικού είναι πιο σπάνιες στα ευκαρυωτικά κύτταρα διαφορετικών ειδών. Επίσης, ένα άλλο παράδειγμα εισαγωγής ξένου DNA σε ένα κύτταρο, που συμβαίνει στη φύση, αποτελεί η ενσωμάτωση του γενετικού υλικού ενός ιού σε ένα κύτταρο-ξενιστή.

Στην περίπτωση ενός γενετικά τροποποιημένου φυτού, ένα γονίδιο από το ίδιο ή από ένα άλλο είδος απομονώνεται. Όταν το γονίδιο που εισάγεται προέρχεται από άλλο είδος τότε ο γενετικά τροποποιημένος οργανισμός ονομάζεται και διαγονιδιακός. Αυτό το κομμάτι DNA εισάγεται σε βακτήρια Agrobacterium tumefaciens με τη βοήθεια μικρών κυκλικών μορίων DNA που λέγονται πλασμίδια. Γενικά, τα πλασμίδια έχουν τη δυνατότητα να πολλαπλασιάζονται και να μεταφέρονται από βακτήριο σε βακτήριο. Στην περίπτωση του Α. tumefaciens η μεταφορά των πλασμιδίων μπορεί να γίνει και σε φυτικά κύτταρα, μεταφέροντας ταυτόχρονα καινούριες ιδιότητες. Με τη βοήθεια λοιπόν του βακτηρίου Α. tumefaciens και μετά από αρκετούς πολλαπλασιασμούς, τα πλασμίδια, που περιέχουν το απομονωμένο γονίδιο, εισάγονται στα κύτταρα του φυτού που πρόκειται να τροποποιηθεί. Κατόπιν, πραγματοποιείται η επιλογή των κυττάρων που δέχτηκαν το τροποποιημένο πλασμίδιο και τελικά τα τροποποιημένα κύτταρα αναπτύσσονται για να δώσουν τα γενετικά τροποποιημένα φυτά. Αρχικά, η τεχνική αυτή χρησιμοποιούνταν μόνο στο εργαστήριο με σκοπό τη μελέτη της λειτουργίας των γονιδίων των φυτών-μοντέλων, όπως το Arabidopsis thaliana και το Nicotiana tabacum. Πολύ σύντομα όμως, άρχισε να δοκιμάζεται η προσθήκη νέων ιδιοτήτων σε φυτά με εμπορικό ενδιαφέρον με σκοπό την αντικατάσταση των ήδη καλλιεργούμενων ποικιλιών με «βελτιωμένες». Πρόσφατα μάλιστα οι επιστήμονες κατάφεραν να κατασκευάσουν γενετικά τροποποιημένες ποικιλίες ψαριών, πτηνών και άλλων ζώων που βρίσκονται υπό δοκιμή. Έτσι προέκυψε το μεγάλο ζήτημα των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, η χρήση των οποίων και η κατανάλωσή τους από τον άνθρωπο έχει γίνει αντικείμενο διαμάχης. Μερικά από τα επιχειρήματα κατά των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών συνδέονται με κινδύνους για τη βιοποικιλότητα, την οικολογική ισορροπία και την ανθρώπινη υγεία. http://www.eugenfound.edu.gr/frontoffice/popup.asp?cpage=cdog&oid=156
Οι διάφορες ομάδες με την βοήθεια του/ης Καθηγητή/τριας και την χρήση έντυπων και ηλεκτρονικών μέσων αναλαμβάνουν να διερευνήσουν θέματα σχετικά με τους Γ.Τ.Ο. όπως π.χ.

1. Ιστορική διαδρομή Γ.Τ.Ο. πως φτάσαμε μέχρι εδώ;
2. Μέθοδοι γενετικής τροποποίησης (Δημιουργία γενετικά τροποποιημένων βακτηρίων, Δημιουργία γενετικά τροποποιημένων φυτών, Δημιουργία γενετικά τροποποιημένων ζώων)
3. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων.
4. Γενετικά τροποποιημένα φυτά και ζώα.
5. Ισχύουσα νομοθεσία σχετικά με την εισαγωγή γενετικά τροποποιημένων προϊόντων στην αγορά , σχετικές επιστημονικές έρευνες.
6. Τα Γ.Τ. προϊόντα στο τραπέζι μας.
7. Οι θέσεις των διαφόρων ομάδων και φορέων σχετικά με την εισαγωγή γενετικά τροποποιημένων προϊόντων στην αγορά.
8. Η επίδραση των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στο περιβάλλον , Ηθικά και κοινωνικά προβλήματα από την χρήση των Γ.Τ.Ο.

Έτσι μέσα από ομαδικές δραστηριότητες καλλιεργούνται η ατομική, η συλλογική και η κριτικής τους σκέψη. Επί πλέον αυξάνεται η αυτοεκτίμησή τους λόγω της προσλαμβανόμενης ικανοποίησης από την αίσθηση της προσωπικής έκφρασης και της καλλιέργειας των επικοινωνιακών τους δεξιοτήτων, γνώρισμα που επιδρά θετικά στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους.
Ο ρόλος του καθηγητή είναι συμβουλευτικός, συντονιστικός και καθοδηγητικός, ώστε να διευκολύνεται η λειτουργία των ομάδων. Κατά την εκτέλεση της δραστηριότητάς τους, οι μαθητές θα πρέπει να παίρνουν αποφάσεις σε επίπεδο ομάδας, να τις ανακοινώνουν στην τάξη και να απαντούν στα ερωτήματα των συμμαθητών τους επίσης ως ομάδα. Έτσι δίνεται η δυνατότητα να συνειδητοποιήσουν τις νέες γνώσεις που απέκτησαν, αλλά και να αναστοχαστούν πάνω στη διαδικασία με την οποία απέκτησαν τη νέα γνώση (μεταγνωστικές δεξιότητες) .

Γ. Καθορισμός   Δραστηριοτήτων

Καθορίζονται δραστηριότητες μέσα από τις οποίες θα οδηγηθούν οι μαθητές στην επίτευξη των στόχων καθώς και το χρονοδιάγραμμα δράσης.     Στη συνέχεια αναφέρονται ορισμένες από τις δραστηριότητες που προτείνεται στο σχέδιο εργασίας. Για τις δραστηριότητες αυτές οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες με τα ίδια κριτήρια και τις ίδιες διαδικασίες που εφαρμόζονται στις ερευνητικές εργασίες.

• Μία πρώτη ομάδα αναλαμβάνει να απαντήσει στο ερώτημα «Ξέρουμε τι είναι οι Γ.Τ.Ο;» και να παρουσιάσει τους Γ.Τ.Ο. συλλέγοντας πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό από εφημερίδες, περιοδικά, διάφορα σχετικά βιβλία αλλά και από ιστοχώρους στο Internet , διάφορα video (π.χ. http://www.youtube.com/watch?v=xhZyetqHoj0&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=6EF7hvHrefM&feature=related κ.α.) , ντοκιμαντέρ , ενημερωτικά δελτία από τα αρχεία της ΕΡΤ (π.χ. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ http://www.ert-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=77993&autostart=0# γενετικά τροποποιημένα φυτά http://www.ert-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=65225&autostart=0) σχετικά με τους Γ.Τ.Ο.
• Μια δεύτερη ομάδα αναλαμβάνει να απαντήσει στο ερώτημα « Με ποιες μεθόδους δημιουργούμε Γ.Τ.Ο.;» παρουσιάζοντας πληροφορίες από έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα (π.χ. http://www.eugenfound.edu.gr/frontoffice/_stream.asp?fl=%2F%2F10%2E0%2E5%2E31%2FDigital%5FLibrary1%24%2FCollection5%2F02%5F02%5F12%2E2%5FTXT%5FEksigisi%2Epdf ή http://www.eugenfound.edu.gr/frontoffice/_stream.asp?fl=%2F%2F10%2E0%2E5%2E31%2FDigital%5FLibrary1%24%2FCollection5%2F02%5F02%5F12%2E1%5FTXT%5FEksigisi%2Epdf κ.α.)
• Μια Τρίτη ομάδα αναλαμβάνει να απαντήσει στο ερώτημα «Ποια είναι τα επιθυμητά χαρακτηριστικά των Γ.Τ.Ο. σε φυτά και ζώα;».Ερευνά για χαρακτηριστικά παραδείγματα Γ.Τ. φυτών και ζώων. Παράλληλα μπορεί να διερευνήσει και τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των Γ.Τ.Ο. παρουσιάζοντας πληροφορίες από έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, εκπαιδευτικές επισκέψεις σε φορείς, κ.α. (π.χ. http://www.moh.gov.cy/Moh/mphs/phs.nsf/All/6484630DBF33260DC22570E50035A4CD?OpenDocument , http://www.medlook.net.cy/article.asp?item_id=1130 , www.nutr.teithe.gr/Mathimata/sxeseisgen/simeiwseis.doc , http://estia.hua.gr:8080/dspace/bitstream/123456789/978/1/gkinaidh.pdf .
• Μια τέταρτη ομάδα αναλαμβάνει να απαντήσει στο ερώτημα «Ξέρουμε τι τρώμε;», και να παρουσιάσει γενετικά τροποποιημένα προϊόντα που έχουν εισαχθεί στη αγορά και μπαίνουν στο τραπέζι μας αντλώντας πληροφορίες μέσα από άρθρα εφημερίδων , περιοδικών ιστοχώρους στο διαδίκτυο κ.α. (π.χ. Το τραπέζι μας σήμερα http://www.ert-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=71027&autostart=0http://www.ert-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=37802&autostart=0 , Υγεία περιβάλλον διατροφή - Αυτοκτονώντας με το πιρούνι μας http://www.ert-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=46241&autostart=0).
• Μια πέμπτη ομάδα αναλαμβάνει να απαντήσει στο ερώτημα «Ποια είναι η ισχύουσα νομοθεσία στην Ελλάδα ,την Ε.Ε. και διεθνώς καθώς και οι απόψεις διαφόρων φορέων, ομάδων πολιτών , Μ.Κ.Ο. και ποιά τα πορίσματα των επιστημονικών ερευνών και τα ηθικά και κοινωνικά διλήμματα που προκύπτουν σχετικά με την εισαγωγή των Γ.Τ. προϊόντων στην αγορά;» παρουσιάζοντας πληροφορίες από έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ή συλλέγοντας πληροφορίες από συνεντεύξεις ή ερωτηματολόγια που διενεργούνται ή συμπληρώνονται σε κατάλληλα οργανωμένες εκπαιδευτικές επισκέψεις ή τηλεφωνικές επικοινωνίες ή επικοινωνίες με χρήση Τ.Π,Ε μέσω διαδικτύου. (π.χ. http://www.efet.gr/portal/page/portal/efetnew/library/consumers_info/gmo , http://europa.eu/legislation_summaries/agriculture/food/l28130_el.htm, http://www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=436 ,   ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΚΥΠΡΟΥ (MKO) http://www.oikologiafeeo.org/index.php?option=com_content&task=view&id=28&Itemid=47 http://www.greenpeace.org/greece/el/campaigns/gmo/http://www.agogiygeias.gr/joomla/index.php?option=com_content&view=frontpage&Itemid=1 , http://users.sch.gr/giannouleask/metalagmena.htm , http://www.youtube.com/watch?v=YSl8bbKuP9M&feature=youtu.be , Βιοηθική http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C112/52/390,1503/http://www.ecocrete.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=1134&Itemid=85

Στο τέλος η δράση συνεχίζεται:

• Αφού παρουσιαστούν και συζητηθούν τα παραπάνω θέματα στην ολομέλεια μπορούν να αποφασίζουν, στα πλαίσια ενός παιχνιδιού ρόλων, να επιχειρηματολογήσουν υπέρ ή κατά της εισαγωγής των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων στην αγορά. Τα παιδιά μπορούν να χωριστούν σε ομάδες που θα εκπροσωπούν π.χ. τους αγρότες, τους καταναλωτές, τις εταιρίες παραγωγής Γ.Τ.Ο. , τις Μ.Κ.Ο., το Κράτος , τους φορείς κ.ο.κ.

Το Παιχνίδι Ρόλων είναι μια από τις εκπαιδευτικές τεχνικές που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο Καθηγητής/τρια προκειμένου να εξασφαλίσει την ενεργό συμμετοχή των μαθητών/τριών του κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Στο Παιχνίδι Ρόλων οι μααθητές/τριες εισέρχονται σε μια «θεατρική κατάσταση» η οποία παρέχει την ευκαιρία να «παιχτούν» και να «βιωθούν» αληθινές καθημερινές περιστάσεις σε ένα προστατευμένο εκπαιδευτικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο επιτρέπονται η δοκιμή, τα λάθη, η εξάσκηση.
Το Παιχνίδι Ρόλων μέσω της ανατροφοδότησης που παρέχει στους «ηθοποιούς», αφού το παίξουν, που δίνεται από τους συμμαθητές , τον/την καθηγητή/τρια αλλά και από τους ίδιους, εμπεριέχει εκπαιδευτικά οφέλη που στοχεύουν στη βελτίωση και ανάπτυξη των επιθυμητών συμπεριφορών και ικανοτήτων και στην αλλαγή στάσεων και αξιών. Η εκπαιδευτική αυτή τεχνική εφαρμόζεται κυρίως όταν επιδιώκεται η ανάλυση προβληματικών ή συγκρουσιακών καταστάσεων, που αφορούν τις ικανότητες, τις στάσεις, την επικοινωνία, τη συμπεριφορά (Κόκκος, 1998: 205) και θεωρούμε ότι είναι η πλέον κατάλληλη για την ανάπτυξη κάθε πλευράς του συγκεκριμένου θέματος των Γ.Τ.Ο.
Για να προετοιμάσετε καλύτερα το παιχνίδι ρόλων δίνονται συνοπτικές πληροφορίες για τα βασικά στάδια του, τις προδιαγραφές και τα πλεονεκτήματά του.

ΣΤΑΔΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ ΡΟΛΩΝ

1. Δημιουργία του σεναρίου που θα παιχτεί.

Ο/Η Καθηγητής/τρια έχει προετοιμάσει ένα ξεκάθαρο σενάριο ή ιστορία στο οποίο περιγράφονται με σαφήνεια οι στόχοι που εξυπηρετεί αλλά και το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο διεξάγεται. Σε αυτό το σενάριο περιγράφονται και οι ρόλοι που θα υποδυθούν οι παίκτες.

1. Προετοιμασία της εκπαιδευόμενης ομάδας.

Πριν την έναρξη του Παιχνιδιού Ρόλων, ο/η Καθηγητής/τρια χρειάζεται να προετοιμάσει και να εμψυχώσει την ομάδα για την εφαρμογή της τεχνικής αυτής. Θα παρουσιάσει το γενικότερο πλαίσιο και τους στόχους του παιχνιδιού, θα μοιράσει σε όλους ένα έντυπο με το σενάριο και την περιγραφή των ρόλων που θα υποδυθούν οι παίκτες, θα ξεκαθαρίσει τυχόν αδιευκρίνιστα σημεία. Εάν υπάρχουν δισταγμοί για τη συμμετοχή στο παίξιμο, θα προσπαθήσει να βοηθήσει να ξεπεραστούν και να δημιουργηθεί μια ζεστή και άνετη ατμόσφαιρα.

1. Επιλογή των παικτών.

Σε αυτό το στάδιο θα πρέπει να επιλεχθούν ποιοι εκπαιδευόμενοι θα αναλάβουν τους ρόλους που θα παιχτούν και ποιοι θα λειτουργήσουν ως παρατηρητές. Εδώ υπάρχουν διάφορες παραλλαγές. Μπορεί οι ρόλοι να επιλεχθούν εθελοντικά ή με κλήρωση ή ο/η Καθηγητής/τρια μπορεί να καθορίσει ποιοι θα είναι οι παίκτες. Αυτό εξαρτάται από την ομάδα αλλά και από τους εκπαιδευτικούς στόχους. Σε κάθε περίπτωση καλό είναι οι ρόλοι να υποδύονται από άτομα που επιθυμούν να τους αναλάβουν και να νιώθουν άνετα. Κάθε ρόλος μπορεί να παίζεται από παραπάνω από ένα άτομα (ανάλογα με τη μορφή του παιχνιδιού). Μπορεί, για παράδειγμα, το παιχνίδι να διεξαχθεί σε δυάδες και να ακολουθήσει αντιστροφή των ρόλων ώστε όλοι οι εκπαιδευόμενοι να υποδυθούν κάποιο από τα πρόσωπα της ιστορίας.

1. Προετοιμασία των παικτών.

Δίνεται χρόνος στους «ηθοποιούς» να προετοιμαστούν για τους ρόλους που θα υποδυθούν. Κάθε παίκτης προετοιμάζεται σε απομονωμένο χώρο. Παίρνει μία καρτέλα στην οποία περιγράφεται το «πρόσωπο» που υποδύεται, τα χαρακτηριστικά του, η θέση του και άλλα σχετικά στοιχεία που θα τον βοηθήσουν να κατανοήσει, ποια συμπεριφορά θα επιδείξει και ποια στάση θα κρατήσει απέναντι στον ή στους άλλους ρόλους που εμπλέκονται στο παιχνίδι.

1. Προετοιμασία των παρατηρητών.

Όταν οι παίκτες προετοιμάζονται για τους ρόλους τους σε ξεχωριστή αίθουσα, την ίδια στιγμή στην άλλη αίθουσα (στην οποία θα διεξαχθεί το παιχνίδι) ο/η Καθηγητής/τρια εξηγεί στους παρατηρητές τη σημαντικότητα του δικού τους ρόλου και τους αναθέτει συγκεκριμένα καθήκοντα. Τους ζητά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού να κρατούν σημειώσεις με τις παρατηρήσεις τους, ώστε να μπορούν να ανατροφοδοτήσουν τους παίκτες και να συζητήσουν στην ολομέλεια όταν θα ολοκληρωθεί το παιχνίδι. Εξηγεί τι θα πρέπει να παρατηρήσουν και ότι δεν θα πρέπει να επέμβουν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Μπορεί ακόμα να χωρίσει τους παρατηρητές σε διάφορες ομάδες π.χ. μία ομάδα να εντοπίσει τα θετικά στοιχεία των συμπεριφορών που αναδύθηκαν, μία άλλη ομάδα να κρατά σημειώσεις για το τι θα μπορούσε να βελτιωθεί κτλ.

1. Οι παίκτες υποδύονται τα πρόσωπα της ιστορίας.

Εκτυλίσσεται το παιχνίδι χωρίς να διακόπτεται από σχόλια ή κριτική, μέχρις ότου η κατάσταση που εξετάζεται να φτάσει σε ένα φυσικό τέλος ή η συγκρουσιακή περίσταση να επιλυθεί. Με τη λήξη του παιχνιδιού ο/η Καθηγητής/τρια ευχαριστεί τους παίχτες για τη συμβολή τους. (Το παιχνίδι μπορεί με τη σύμφωνη γνώμη των μαθητών να βιντεοσκοπείται, προκειμένου να μπορέσουν και οι ίδιοι οι παίκτες να δουν πώς υποδύθηκαν τους ρόλους τους και έτσι να προκύψουν αντικειμενικά συμπεράσματα για όλους).

1. Oι παίκτες βγαίνουν από τους ρόλους τους (derolling).

Δίνεται χρόνος στους παίκτες να βγουν από τους ρόλους τους πριν ξεκινήσει ο σχολιασμός του παιχνιδιού από τους παρατηρητές και τον/την Καθηγητή/τρια εκπαιδευτή. Αυτό μπορεί να γίνει δίνοντας πρώτα το λόγο στους παίκτες να σχολιάσουν τα συναισθήματα που ένιωσαν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, τα πρώτα συμπεράσματά τους για αυτό που βίωσαν, για το πώς «είδαν» τον εαυτό τους να υποδύεται το ρόλο που ανέλαβαν.

1. Σχολιασμός του παιχνιδιού ρόλων στην ολομέλεια.

Ο/Η Καθηγητής/τρια ζητά από τους παρατηρητές να παρουσιάσουν τις παρατηρήσεις τους με βάση το έντυπο παρατήρησης που είχαν λάβει πριν το παιχνίδι ή τις σημειώσεις που κράτησαν κατά τη διάρκειά του. Τα σχόλια πρέπει να αφορούν άμεσα τους βασικούς στόχους που εξυπηρετεί το παιχνίδι και να μην ξεφεύγουν από το αντικείμενο της εκπαίδευσης. Αφού οι παρατηρητές και οι παίκτες ολοκληρώσουν το σχολιασμό τους, ο/η Καθηγητής/τρια μπορεί να εκφράσει τις δικές του απόψεις, να δώσει ανατροφοδότηση για τις συμπεριφορές που αναδύθηκαν και να συνοψίσει τα κύρια σημεία ή συμπεράσματα που προέκυψαν από το παιχνίδι.

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ ΡΟΛΩΝ

• Το «σενάριο», οι κανόνες του παιχνιδιού και οι οδηγίες που θα δοθούν τόσο στους παίκτες όσο και στους παρατηρητές πρέπει να είναι ακριβείς και ξεκάθαρες.
• Το παιχνίδι πρέπει να είναι στενά συνδεδεμένο με τους εκπαιδευτικούς στόχους.
• Η εκπαιδευόμενη ομάδα πρέπει να έχει «δεθεί», δηλαδή να έχει ήδη δημιουργηθεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της και ο/η Καθηγητής/τρια να γνωρίζει καλά τα μέλη της, π.χ. δεν προτείνεται να εφαρμοστεί παιχνίδι ρόλων τις πρώτες ημέρες διδασκαλίας.
• Η κατάσταση – πλαίσιο μέσα στο οποίο θα εξελιχθεί το παιχνίδι πρέπει να είναι αρκετά κοντά στα ενδιαφέροντα και τις αληθινές εμπειρίες των μαθητών, ώστε να εξασφαλιστεί η εμπλοκή τους και η δυνατότητά τους για συμμετοχή.
• Οι «ηθοποιοί» πρέπει να παροτρυνθούν από τον εκπαιδευτή να αντιδράσουν αυθόρμητα κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού ανάλογα με την εξέλιξή του και ανάλογα με τις αντιδράσεις των άλλων «ηθοποιών» με τους οποίους συναλλάσσονται.
• Ο/Η Καθηγητής/τρια χρειάζεται να διαθέτει τις βασικές γνώσεις εμψύχωσης και καθοδήγησης της ομάδας.
• Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού δεν πρέπει να διακόπτεται η ροή του από σχόλια των παρατηρητών ή των παικτών.
• Είναι καλό το παιχνίδι να εφαρμόζεται σε ώρες τις ημέρας που οι μαθητές/τριες είναι ξεκούραστοι και μπορούν να αποδώσουν.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ ΡΟΛΩΝ

• Αποτελεί μία από τις πιο ενεργητικές τεχνικές εκπαίδευσης.
• Εφαρμόζεται σε εκπαιδευόμενους κάθε επιπέδου.
• Μέσω του άμεσου βιώματος ενισχύεται η μαθησιακή ικανότητα των μαθητών/τριών.
• Οδηγεί σε δημιουργική αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών/τριών.
• Επιτρέπει να αναδυθούν στάσεις και συμπεριφορές που οι μαθητές/τριες ίσως σε άλλες περιπτώσεις να είχαν αναστολές να εκφράσουν ή να μην τις συνειδητοποιούσαν.
• Είναι μία από τις καλύτερες τεχνικές για την επίτευξη των στόχων στο επίπεδο των στάσεων, εφόσον βοηθά τους μαθητές/τριες να στοχαστούν κριτικά τις αντιλήψεις και συμπεριφορές τους.
• Βοηθά τον/την καθηγητή/τρια να αξιολογήσει την πρόοδο των μαθητών/τριών σε σχέση με τα προσδοκώμενα εκπαιδευτικά αποτελέσματα ιδιαίτερα στον τομέα στάσεων και αξιών.
Για την ενημέρωση των ομάδων σχετικά με τους ρόλους ενδεικτικά θα μπορούσαν να δοθούν οι παρακάτω πληροφορίες (Για διευκόλυνση έχουν τονιστεί τα σχετικά επιχειρήματα, τα επιχειρήματα αυτά εναλλακτικά μπορεί να ζητηθεί να τα εντοπίσουν οι μαθητές/τριες κατά το στάδιο της προετοιμασίας των παικτών αλλά και των παρατηρητών):

Οι θέσεις διάφορων ομάδων και φορέων

Α. ΟΜΑΔΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ

Αφότου έγινε η πρώτη εισαγωγή γενετικά τροποποιημένων προϊόντων στις αγορές, στα μέσα της δεκαετίας του 90’, εκφράστηκαν ανησυχίες και προβληματισμοί σχετικά με τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν αυτά τα προϊόντα στην υγεία και στο περιβάλλον από ακτιβιστές, καταναλωτές, επιστήμονες και πολιτικούς. Στις αρχές της δεκαετίας του 90’, τα αποτελέσματα από πολύχρονες έρευνες στο τομέα της μοριακής βιολογίας έγιναν γνωστά στο ευρύτερο κοινό. Το γεγονός της χρήσης της βιοτεχνολογίας για τη δημιουργία νέων ειδών φυτών και ζώων που προορίζονταν για κατανάλωση δημιούργησε ανησυχία σχετικά με το ενδεχόμενο ρίσκο σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία. Όσο αναφορά τη χρήση των νέων τεχνολογιών για τη παραγωγή φαρμάκων, οι πολίτες την αντιμετώπισαν θετικά σε αντίθεση με το ενδεχόμενο να δημιουργηθούν τρόφιμα «μεταλλαγμένα». Πολλοί καταναλωτές αμφισβητούν την εγκυρότητα των ελέγχων των τροφίμων και τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα ορισμένων ερευνών. Πολλοί οργανισμοί καταναλωτών εκφράζουν έντονες αντιδράσεις σχετικά με την ασφάλεια αυτών των τροφίμων καθώς επικεντρώνονται στους πιθανούς κινδύνους πρόκλησης αλλεργιών και στα περιβαλλοντικά προβλήματα. Επιπλέον ορισμένες ομάδες ανησυχούν για τη δύναμη που αποκτούν ορισμένες εταιρίες πάνω στο εμπόριο τροφίμων και ιδιαίτερα των σπόρων και των λαχανικών. Διεθνείς καταναλωτικές οργανώσεις που έχουν ασχοληθεί ερευνητικά με θέματα εφαρμογών της γενετικής μηχανικής προβάλλουν τις παρακάτω απαιτήσεις σε σχέση με τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα:
1. Να υπάρχουν σαφή οφέλη για τον καταναλωτή.
2. Ασφαλή προϊόντα και μέθοδοι παραγωγής για τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον σε μακροχρόνια οικολογικά αειφορική προοπτική.
3. Επαρκή πρωτόκολλα για αξιολόγηση και παρακολούθηση γενετικά τροποποιημένων τροφίμων από ανεξάρτητα ιδρύματα, πριν την απελευθέρωσή τους στο περιβάλλον.
Β. ΟΜΑΔΑ ΑΓΡΟΤΩΝ
Για τους καλλιεργητές το οικονομικό όφελος προκύπτει μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις, όχι πάντοτε. Για παράδειγμα οι καλλιεργητές καλαμποκιού έχουν όφελος μόνο όταν ο βαθμός προσβολής από τα έντομα και η τιμή του προϊόντος είναι αρκετά υψηλά, έτσι ώστε η αύξηση των εσόδων από την πρόληψη της προσβολής να ξεπερνά το αυξημένο κόστος που προκύπτει από την αγορά του σπόρου. Όσον αφορά τους καλλιεργητές γενετικά τροποποιημένης σόγιας αυτοί φαίνεται ότι στην υπάρχουσα κατάσταση είχαν όφελος όλοι, και αυτοί που καλλιεργούσαν συμβατικές ποικιλίες και αυτοί που καλλιεργούσαν γενετικά τροποποιημένα φυτά. Αυτό συνέβη γιατί λόγω του ανταγωνισμού των εταιρειών είχαμε μείωση της τιμής όλων των ζιζανιοκτόνων. Ένα ακόμα ζήτημα είναι το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος των καταναλωτών αντιμετωπίζει τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα με σκεπτικισμό. Γεγονότα όπως ο εκμηδενισμός των εξαγωγών του καλαμποκιού των ΗΠΑ και της ελαικράμβης του Καναδά στην Ευρώπη, την Ιαπωνία και τη Β. Κορέα έχει οδηγήσει ενώσεις αγροτών όπως η Αμερικανική ένωση καλλιεργητών καλαμποκιού να προτείνουν στους αγρότες να μη καλλιεργούν γενετικά τροποποιημένα φυτά από το 2002.
Γ. ΟΜΑΔΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ
Η επιτροπή τροφίμων και διατροφής και η διεθνής Ένωση Συνεργασίας Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών με εκπρόσωπο τον Dr. Cutberto Garza, καθηγητή στο τμήμα διατροφικών επιστημών στο Cornell υποστηρίζουν το δικαίωμα των καταναλωτών να αποφασίζουν τι θα συμπεριλαμβάνουν στη διατροφή τους οπότε επισημαίνουν την αναγκαιότητα σήμανσης των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων. Υπάρχουν έντονες διαφωνίες ανάμεσα σε Ευρωπαϊκές και Αμερικάνικες οργανώσεις σχετικά με την αναγκαιότητα σήμανσης των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων. Η Επιτροπή Τροφίμων και φαρμάκων υποστηρίζει ότι τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα είναι ταυτόσημα με τα φυσικά προϊόντα ώστε δε χρειάζεται ειδική σήμανση. Αντίθετα οι κανονισμοί που ισχύουν στη Ευρώπη είναι πολύ αυστηροί με αποτέλεσμα να μην γίνονται εισαγωγές τέτοιων προϊόντων από την Αμερική. Η Οικολογική Εταιρία της Αμερικής (The Ecological Society of America, ESA) έχει εκδώσει μία έκθεση σχετικά με τη πιθανότητα ότι οι γενετικές τροποποιήσεις μπορεί να επιφέρουν αλλαγές στους μικροοργανισμούς που να είναι φοβερά επικίνδυνες για το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Η ESA είναι ένας μη κερδοσκοπικός, μη κρατικός και μη πολιτικός οργανισμός με καθαρά επιστημονική αποστολή που αποτελείται από περίπου 8.000 επιστήμονες. Μεταξύ άλλων θεωρεί ότι οι διαδικασίες ανάπτυξης τέτοιων τροφίμων και οργανισμών πρέπει να υπόκεινται σε αυστηρούς και διαφανείς κανόνες επιστημονικής διαδικασίες. Οι επιπτώσεις για το περιβάλλον πρέπει να αναλύονται προσεκτικά και οι διαδικασίες να είναι ανοικτές και για μελέτη από το κοινό.
Δ. ΟΜΑΔΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ
Όσον αναφορά τους επιστήμονες οι απόψεις που εκφράζονται είναι αντικρουόμενες καθώς υπάρχουν αυτοί που ασχολούνται με τη γενετική μηχανική και επιδιώκουν τη χρήση αυτών των τεχνολογιών για τη βελτίωση των χαρακτηριστικών φυτών και ζώων και αυτοί που ανησυχούν για τις επιπτώσεις που μπορεί να υπάρχουν και έτσι είναι επιφυλακτικοί. Τα δεδομένα που υπάρχουν μέχρι σήμερα δείχνουν ότι δεν υπάρχουν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία και το περιβάλλον αλλά προκύπτουν από βραχυπρόθεσμες έρευνες. Δεν υπάρχουν μεσοπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες έρευνες που να αποδεικνύουν ότι η πολύχρονη κατανάλωση τέτοιων προϊόντων είναι χωρίς κινδύνους. Η Βρετανικής Εταιρείας Ιατρικής (British Medical Association) με μία έκθεσή της ενισχύει μια άλλη έρευνα που έγινε από το Royal Society της Μεγάλης Βρετανίας και που δημοσιεύτηκε το 2002. Η έρευνα αυτή είχε δείξει ότι ο κίνδυνος μεταφοράς μεταλλαγμένου DNA από τα τροποποιημένα τρόφιμα στον άνθρωπο είναι αμελητέος Όμως και οι δύο αυτοί φορείς, τονίζουν ότι η επαγρύπνηση και οι έρευνες για την ασφάλεια των μεταλλαγμένων τροφίμων πρέπει να είναι συνεχείς. Η Βρετανική Εταιρεία Ιατρικής επισημαίνει ότι υπάρχουν τομείς σχετικοί με την ασφάλεια των μεταλλαγμένων τροφίμων στους οποίους χρειάζονται οπωσδήποτε περαιτέρω έρευνες. Μερικοί από τους τομείς αυτούς είναι:
1. Αλλεργία: Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν δεδομένα που να υποστηρίζουν ότι τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα είναι αιτία αυξημένης αλλεργίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι ένας τέτοιος κίνδυνος δεν υπάρχει ή ότι δεν πρόκειται να παρουσιαστεί. Ο κίνδυνος αυτός πιθανόν να παρουσιαστεί μελλοντικά με νέα τρόφιμα που θα παραχθούν με τη χρήση της γενετικής μηχανικής. Έτσι απαιτούνται περισσότερες γνώσεις και στοιχεία για το κατά πόσο τα νέα αυτά τρόφιμα μπορούν να προκαλέσουν νέες καταστάσεις αλλεργίας.
2. Διατροφική αξία: Η διατροφική αξία των μεταλλαγμένων προϊόντων μπορεί να είναι διαφορετική από αυτή των κλασσικών τροφίμων. Με την αύξηση της χρήσης τους, το ποσοστό τους στη συνολική διατροφή θα αυξάνεται. Είναι σημαντικό κάτω από αυτές τις συνθήκες, να διερευνηθεί η διατροφική τους αξία ώστε να μη δημιουργηθεί πρόβλημα ιδιαίτερα σε ευάλωτες ομάδες όπως τα βρέφη, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι.
3. Μεταφορά DNA: Εκ πρώτης όψεως δεν υπάρχει κίνδυνος από τη μεταφορά μεταλλαγμένου DNA στον άνθρωπο. Εξ άλλου καθημερινά εισάγεται στους ανθρώπους μη ανθρώπινο DNA, μέσω της διατροφής, από πολλές πηγές.
4. Περιβαλλοντικός κίνδυνος: Ο κίνδυνος αυτός αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες ανησυχίες σχετικά με τα γενετικά μεταλλαγμένα φυτά. Η ανθεκτικότητα ορισμένων μεταλλαγμένων φυτειών στα ζιζανιοκτόνα και εντομοκτόνα, μπορεί να είναι αιτία αλλοίωσης του φυτικού πλούτου και της διαφοροποίησης. Η μεταφορά μεταξύ των διαφόρων φυτών γενετικά μεταλλαγμένου υλικού, θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων ποικιλιών που να είναι βλαβερές για το περιβάλλον και ανθεκτικές σε φάρμακα ή άλλες καταστάσεις. Τέτοια φαινόμενα θα μπορούσαν να έχουν πολύ αρνητικές επιδράσεις στο περιβάλλον, στο φυτικό και ζωικό βασίλειο διαταράσσοντας την ισορροπία που υπάρχει σήμερα.
V. Εταιρίες. Οι εταιρίες που προωθούν τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα υποστηρίζουν ότι οι κίνδυνοι που πολλοί υποστηρίζουν ότι υπάρχουν, είναι αμελητέοι. Τα οφέλη από το γενετικό ανασυνδυασμό φυτών και ζώων είναι τα επιχειρήματα που προτάσσουν αφού η αποφυγή της χρήσης φυτοφαρμάκων και η βελτίωση της γεύσης και της αντοχής των προϊόντων είναι κάτι επιθυμητό από τους καταναλωτές. Επιπλέον η χρήση των τεχνολογιών αυτών για τη παραγωγή φαρμάκων και η ελπίδα για παραγωγή προϊόντων που θα περιέχουν ουσίες με δράση ενάντια σε ασθένειες είναι ένα από τα σημαντικότερα επιχειρήματα τους. Τέλος υπόσχονται ότι θα δώσουν λύση στο πρόβλημα της παγκόσμιας πείνας. Παρόλα αυτά η παγκόσμια πείνα δεν είναι απλά ένα πρόβλημα έλλειψης τροφίμων, αλλά ένα πρόβλημα άνισης κατανομής (αγαθά υπάρχουν αλλά σε “λάθος θέση”). Παράλληλα, θα ήταν αφελές να πιστέψουμε ότι οι εταιρείες γενετικής μηχανικής αποφάσισαν τελικά να επενδύσουν πακτωλούς χρημάτων για να συνεισφέρουν στην επίλυση ενός προβλήματος που αποτελεί (και δυστυχώς θα αποτελεί) ντροπή για ολόκληρη την ανθρωπότητα.
(Το παραπάνω υλικό «Οι θέσεις διάφορων ομάδων και φορέων» είναι από την Ερευνητική εργασία «ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΚΑΙ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ» του http://5lyk-nikaias.att.sch.gr/attachments/article/136/Metallagmena_final.pdf)

Δ. Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση θα αφορά τα «τελικά έργα» (π.χ. Πόστερ με τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των Γ.Τ.Ο. , Βιντεάκια με τις συνεντεύξεις από φορείς ή Μ.Κ.Ο, Power Point με τα ισχύοντα στη νομοθεσία για τους G.T.O. κ.α.) και τη λειτουργικότητα της κάθε ομάδας. Σε κάθε περίπτωση κριτήριο αξιολόγησης πρέπει να είναι οι στόχοι που τέθηκαν.
Η αξιολόγηση θα γίνει σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας, για την αξιολόγηση των ερευνητικών εργασιών .

Ε. Υλικοτεχνική Υποδομή

Το μάθημα μπορεί να γίνει σε αίθουσα διδασκαλίας με Η/Υ, με σύνδεση στο Internet και με προτζέκτορα. Ο εκπαιδευτικός χώρος μπορεί να διαμορφωθεί ανάλογα σε παραλληλόγραμμο (Π) ή σε τραπέζια εργασίας, ενώνοντας μερικά θρανία, όταν οι μαθητές/τριες εργάζονται σε ομάδες.

5^Ο ΣΕΝΑΡΙΟ

ΤΡΟΦΙΜΑ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ & ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΚΕΦ 7   ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

1.ΘΕΜΑ : ΤΑ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΑ 
2.Τάξη :   Α   ΕΠΑ.Λ.
3.Διάρκεια : 2-3 δίωρα
4. Διδακτικοί Στόχοι
Α. Ως προς το γνωστικό αντικείμενο
Οι μαθητές μετά το πέρας της μαθησιακής διαδικασίας θα πρέπει να μπορούν:
1. Σε Επίπεδο Θεμελιωδών γνώσεων
Να προσδιορίζουν εννοιολογικά τον όρο πρόσθετα.
Να διακρίνουν τον όρο συντηρητικά από τον όρο αντιοξειδωτικά
Αναφέρουν συγκεκριμένα παραδείγματα επιθυμητών ιδιοτήτων που προσδίδονται στα τρόφιμα με την χρήση των συντηρητικών
Να κατανοούν την οικονομική σημασία και τη συμβολή τους στην αύξηση της διατηρησιμότητας των τροφίμων.
Να διακρίνουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των συντηρητικών
Να αντιλαμβάνονται την επίδραση των συντηρητικών στην υγεία των καταναλωτών.
Να αναφέρουν τα προβλήματα τα οποία μπορεί να προκύψουν στην υγεία του ανθρώπου, από τη χρησιμοποίησή τους.
Να αιτιολογούν την αναγκαιότητα ύπαρξης κανόνων, έτσι ώστε οι εφαρμογές των επιτευγμάτων της επιστήμης να εξυπηρετούν τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου.

Σε Επίπεδο Εντοπισμού ζητήματος/ προβλήματος
Να εντοπίσουν την παρουσία συντηρητικών στα τρόφιμα
Να διακρίνουν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά που αποκτούν τα επεξεργασμένα τρόφιμα και τα διαφοροποιούν από τα φυσικά.
Να καταγράψουν τα πλεονεκτήματα και τους κινδύνους , ιδιαίτερα για τον καταναλωτή.
Να προσδιορίσουν τα προβλήματα σήμανσης αναφορικά με τη χρήση τους στα τρόφιμα.
Να καταγράψουν τους σκοπούς χρήσης των πρόσθετων ανάλογα με την κατηγορία στην οποία ανήκουν.
Να αναγνωρίζουν την κάθε κατηγορία ανάλογα με την καταγραφή που αντιστοιχεί (π.χ. Ε 100 ή Ε 400)

Σε Επίπεδο Διερεύνηση ζητήματος/ προβλήματος
Να διερευνήσουν τις επιπτώσεις στην υγεία των καταναλωτών από τη χρήση πρόσθετων.
Να αναζητήσουν τις έμμεσες και άμεσες μεθόδους χρήσης των συντηρητικών
Να συγκρίνουν την ισχύουσα νομοθεσία στην Ελλάδα , την Ε.Ε. αλλά και διεθνώς σχετικά με την χρήση συντηρητικών
Να αναζητήσουν στο διαδίκτυο ή να διερευνήσουν με συνεντεύξεις, ερωτηματολόγια κ.α. τις απόψεις – προβληματισμούς - θέσεις των διαφόρων ομάδων (καταναλωτές, αγρότες, κ.α.) και φορέων   (Κράτος, κόμματα, τοπικοί φορείς, οργανώσεις κ.α.) σχετικά τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν τα συντηρητικά στην υγεία και στο περιβάλλον.
Να διερευνήσουν τα Ηθικά προβλήματα, και γενικότερα τα προβλήματα για την κοινωνία από τη χρήση συντηρητικών.
Να αναζητήσουν εναλλακτικά οικονομικά βιώσιμα και κοινωνικά αποδεκτά σενάρια παραγωγής αγροτικών προϊόντων χωρίς την χρήση συντηρητικών.
Σε Επίπεδο Δράσης
Σε εκπαιδευτική επίσκεψη σε καταστήματα τροφίμων της περιοχής τους να εντοπίσουν σε ετικέτες τροφίμων που καταναλώνουν καθημερινά τα συντηρητικά που καταγράφονται και να τα αντιστοιχήσουν στις κατηγορίες τους.
Να καταγράψουν την συχνότητα χρήσης και να τα ταξινομήσουν κατά φθίνουσα σειρά
Να επικοινωνήσουν με φορείς, ενώσεις καταναλωτών, δημόσιες υπηρεσίες, αγροτικές επιχειρήσεις , οργανώσεις   και να ερευνήσουν τις απόψεις τους σχετικά με την εισαγωγή προϊόντων με συντηρητικά στην αγορά.
Να επιχειρηματολογούν υπέρ της προσθήκης ή μη των συντηρητικών στην παραγωγή των τροφίμων .
Να διοργανώσουν ημερίδες ή ημέρα ευαισθητοποίησης   της τοπικής κοινωνίας σχετικά με τα συντηρητικά.
Να δημοσιοποιήσουν τα αποτελέσματα των εργασιών τους, τις απόψεις και τις αποφάσεις τους στη Σχολική Κοινότητα, τους τοπικούς φορείς και το διαδίκτυο.
Β. Ως προς την αλλαγή στάσεων-απόκτηση ικανοτήτων
Οι μαθητές αναμένεται:
Να συνεργάζονται στο πλαίσιο ομάδας και να αναπτύσσουν ικανότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας.
Να αναπτύσσουν ικανότητες που οδηγούν στη διερευνητική μάθηση.
Να εξοικειωθούν με το περιβάλλον του Τομέα Γεωπονίας, Τροφίμων και Περιβάλλοντος.
Να αποκτήσουν τις δεξιότητες που απαιτούνται, ώστε να αναζητούν στις ετικέτες των τροφίμων τα συστατικά τους, να αναγνωρίζουν τα συντηρητικά που αναγράφονται στις ετικέτες, να διαπιστώνουν από το χαρακτηριστικό διακριτικό Ε και τον τριψήφιο αριθμό που ακολουθεί την ομάδα στην οποία ανήκει καθένα από αυτά

5. Οργάνωση της διδασκαλίας & απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή

Η προετοιμασία στην παραπάνω μορφή που πρέπει να γίνεται από τον εκπαιδευτικό, καθορίζει δυνητικά τον προσανατολισμό και την έκταση που μπορεί να πάρει το σχέδιο εργασίας. Το τι, τελικά, από όλα αυτά θα αναπτυχθεί, θα εξαρτηθεί από την χρονική έκταση που θα πάρει το θέμα και από τα ενδιαφέροντα που θα εκδηλώσουν οι μαθητές μετά το εισαγωγικό μάθημα, όταν θα γίνει ο κοινός προγραμματισμός και η επιλογή θεμάτων από τις ομάδες.
Α. Εισαγωγικό Μάθημα
Ο σκοπός του εισαγωγικού μαθήματος είναι ο εξής :

1. Να εξασφαλίσει στους μαθητές τις αναγκαίες γνώσεις.

2) Να δημιουργήσει το σχετικό ενδιαφέρον.
3) Να προβεί στον κοινό προγραμματισμό με τους μαθητές που θα συγκεκριμενοποιήσει τον προκαταρκτικό προγραμματισμό του εκπαιδευτικού.
4) Να κάνει τον επιμερισμό του έργου στις ομάδες ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών.
5) Να καθορίσει το χρονοδιάγραμμα δράσης.
Το ξεκίνημα του εισαγωγικού μαθήματος μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους Ενδεικτικά αναφέρονται μερικοί παρακάτω:
6)Με συζήτηση μετά από επίσκεψη σε χώρο που είναι σχετικός με το θέμα της διδακτικής ενότητας (π.χ. Super Market)
7) Με την παρουσίαση τροφίμων παρασκευασμένων με παραδοσιακό και βιομηχανικό τρόπο, ώστε να μπορεί να γίνει σύγκριση μεταξύ των διαφορετικών συντηρητικών. (Πλοήγηση σε αντίστοιχα θέματα στο Internet.).
8) Με την ανάγνωση σχετικών δημοσιευμάτων από τον ημερήσιο και τον περιοδικό τύπο.
9) Με την παρακολούθηση ντοκιμαντέρ σχετικού με την διαδικασία παραγωγής συγκεκριμένων τροφίμων στα οποία είναι απαραίτητη η χρήση συντηρητικών.

1. Με συζήτηση, θέτοντας το ερωτήματα σχετικά με το αν θα είναι δυνατή η μακρόχρονη διατήρηση των τροφίμων ή αν θα είναι αποδεκτά τα χαρακτηριστικά των τροφίμων στην περίπτωση που δεν θα προστεθούν συντηρητικά.

Β. Γενική Περιγραφή της Διδακτικής Πρακτικής
Οι μαθητές καλούνται να εργασθούν με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο, σε ομάδες των 3 – 4 ατόμων. Για να οικοδομήσουν τη νέα γνώση χρησιμοποιούν την ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών και την επίκληση των πρότερων γνώσεών τους, μέσα από τις απαντήσεις που δίνουν στα ερωτήματα που θέτει ο εκπαιδευτικός
(Καταιγισμός ιδεών: π.χ. 1. έχετε παρασκευάσει κάποιο τρόφιμο στο σπίτι (π.χ. ελιές, τουρσί) 2. έχετε διαβάσει σχετικό άρθρο για τα συντηρητικά;
Έτσι μέσα από ομαδικές δραστηριότητες καλλιεργούνται η ατομική, η συλλογική και η κριτικής τους σκέψης. Επί πλέον αυξάνεται η αυτοεκτίμησή τους λόγω της προσλαμβανόμενης ικανοποίησης από την αίσθηση της προσωπικής έκφρασης και της καλλιέργειας των επικοινωνιακών τους δεξιοτήτων, γνώρισμα που επιδρά θετικά στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους.
Ο ρόλος του καθηγητή είναι συμβουλευτικός, συντονιστικός και καθοδηγητικός, ώστε να διευκολύνεται η λειτουργία των ομάδων. Κατά την εκτέλεση της δραστηριότητάς τους, οι μαθητές θα πρέπει να παίρνουν αποφάσεις σε επίπεδο ομάδας, να τις ανακοινώνουν στην τάξη και να απαντούν στα ερωτήματα των συμμαθητών τους επίσης ως ομάδα. Έτσι δίνεται η δυνατότητα να συνειδητοποιήσουν τις νέες γνώσεις που απέκτησαν, αλλά και να αναστοχαστούν πάνω στη διαδικασία με την οποία απέκτησαν τη νέα γνώση (μεταγνωστικές δεξιότητες) .
Γ. Καθορισμός   Δραστηριοτήτων
Καθορίζονται οι δραστηριότητες μέσα από τις οποίες θα οδηγηθούν οι μαθητές στην επίτευξη των στόχων καθώς και το χρονοδιάγραμμα δράσης. Στη συνέχεια θα αναλυθεί η δραστηριότητα που προτείνεται στο σχέδιο εργασίας.
Χωρίζονται οι μαθητές σε ομάδες με τα ίδια κριτήρια και τις ίδιες διαδικασίες που εφαρμόζονται στις ερευνητικές εργασίες.

• Μία ομάδα αναλαμβάνει μέσα από το Internet, να παρουσιάσει την επίσημη λίστα των πρόσθετων που επιτρέπονται για χρήση στα τρόφιμα και την κατηγοριοποίησή τους
• Μια άλλη ομάδα αναλαμβάνει να παρουσιάσει διάφορες ετικέτες τροφίμων, τα βασικά συστατικά και τα πρόσθετα.
• Μια τρίτη ομάδα παρουσιάζει στοιχεία για τις ποσότητες που χρησιμοποιούνται.
• Μια τέταρτη ομάδα παρουσιάζει στοιχεία από άρθρα τις επιπτώσεις στην υγεία από τη χρήση των συντηρητικών στα τρόφιμα.

Στο τέλος αρχίζει η δράση :
Παρουσιάζουν τις δύο σημαντικότερες κατηγορίες:
● Συντηρητικά για παρεμπόδιση ανάπτυξης μικροοργανισμών
●Αντιοξειδωτικά για τον έλεγχο των ανεπιθύμητων
οξειδοαναγωγικών αντιδράσεων

• Συγκεντρώνουν στοιχεία για ομαδοποίηση των πρόσθετων ανάλογα με τον κωδικό Ε που αντιστοιχεί σε αυτά και κατασκευάζουν πίνακα.
• Καταγράφουν τα πρόσθετα και τις ιδιότητές όσων παρεμποδίζουν την ανάπτυξη των μικροοργανισμών
• Παρουσιάζουν τα ανώτατα επιτρεπτά όρια χρήσης
• Παρουσιάζουν ενημερωτικά έντυπα, ετικέτες τροφίμων και άρθρα για την επικινδυνότητα χρήσης και κατανάλωσης
• Τέλος προτείνεται για το συγκεκριμένο αντικείμενο η ανάθεση σε ομάδα μαθητών της μελέτης περίπτωσης με θέμα π.χ. « Η χρήση των συντηρητικών και τα μέτρα προστασίας στις χώρες της Ε.Ε.».

Η Μελέτη Περίπτωσης είναι τεχνική που μοιάζει με την Εργασία σε Ομάδες κυρίως στο ότι η ολομέλεια προκειμένου να μελετήσει ένα σενάριο, χωρίζεται σε μικρότερες ομάδες. Ωστόσο, κύριο χαρακτηριστικό της είναι ότι πρόκειται για μια σύνθετη άσκηση για την οποία απαιτείται πολύ περισσότερος χρόνος για να ολοκληρωθεί, εφόσον η διερεύνηση του θέματος – προβλήματος συνήθως χρειάζεται να είναι πολύπλευρη. Επίσης, ένα άλλο σημείο στο οποίο διαφέρει από την Εργασία σε Ομάδες είναι πως δεν ενδείκνυται να εφαρμόζεται στην αρχή του προγράμματος - ενώ η Εργασία σε Ομάδες μπορεί να πραγματοποιηθεί σε οποιαδήποτε στιγμή του προγράμματος - αλλά κυρίως, όταν έχει διερευνηθεί ένα θέμα και οι μαθητές/τριες έχουν ήδη αναπτύξει τις πρώτες γνώσεις για το γνωστικό αντικείμενο. Οι μαθητές/τριες συγκροτούν ομάδες προκειμένου να διερευνήσουν σε βάθος το σενάριο και να προτείνουν λύσεις ή να απαντήσουν σε συγκεκριμένα ερωτήματα που έχουν τεθεί ή και να ασκήσουν κριτική σε λύσεις που ήδη παρουσιάζονται και να προτείνουν τις δικές τους λύσεις για το εξεταζόμενο πρόβλημα.
Για να προετοιμάσετε καλύτερα τη μελέτη περίπτωσης δίνονται συνοπτικές πληροφορίες για τις προδιαγραφές και τα πλεονεκτήματά της.

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ

• Το σενάριο να είναι ρεαλιστικό και κατά προτίμηση αληθινό.
• Το σενάριο να εξυπηρετεί τους εκπαιδευτικούς στόχους.
• Τα στοιχεία και τα δεδομένα είναι σαφή, περιεκτικά και παρουσιάζονται με μια λογική σειρά.
• Η ποσότητα των δεδομένων να είναι επαρκής έτσι, ώστε να μπορεί να επιλυθεί το πρόβλημα ή το ζητούμενο.
• Το ζητούμενο να είναι αρκετά σύνθετο ώστε να χρειάζεται μια επισταμένη μελέτη και προσπάθεια από πλευράς των εκπαιδευόμενων προκειμένου να καταλήξουν σε λύσεις και προτάσεις.
• Το περιστατικό εμπεριέχει στοιχεία και δεδομένα για τα οποία απαιτείται να γίνει σύγκριση και βαθιά ανάλυση ή μελέτη.
• Αποφεύγονται περιττά δεδομένα που δεν είναι χρήσιμα κατά την ανάλυση των επί μέρους στοιχείων του περιστατικού ή που μπορεί να δημιουργήσουν σύγχυση στους εκπαιδευόμενους.
• Το σενάριο προς μελέτη και ανάλυση δεν απαιτεί μια μοναδική και συγκεκριμένη προσέγγιση, αλλά είναι ανοικτής μορφής και μπορεί να επιδέχεται παραπάνω από μια λύσεις.
• Το σενάριο που μελετάται είναι ικανό να εγείρει έντονες συζητήσεις ή και διαφωνίες κατά την ανάλυσή του στην ολομέλεια.
• Παρέχεται αρκετός χρόνος για τη μελέτη της περίπτωσης.
• Αφιερώνεται αρκετός χρόνος για συζήτηση στην ολομέλεια (Eitington, 1996:366).

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ

• Ενισχύεται η κριτική και αναλυτική ικανότητα των μαθητών/τριών.
• Αναπτύσσεται η δημιουργική και καινοτόμος σκέψη.
• Υποκινείται η διερευνητική πορεία προς τη μάθηση.
• Συνήθως εξετάζονται αληθινά σενάρια και προβλήματα για τα οποία προκύπτουν λύσεις που έχουν άμεση εφαρμογή.
• Διασυνδέεται η σχετική εμπειρία με το μελετώμενο θεωρητικό πλαίσιο.
• Δίνει τη δυνατότητα μιας σφαιρικής αντίληψης του εξεταζόμενου προβλήματος.
• Οι εκπαιδευόμενοι ευαισθητοποιούνται για τη δυνατότητα ανεύρεσης ποικίλων λύσεων σε κάθε πρόβλημα.
• Μέσω της εξέτασης συγκεκριμένων στοιχείων και λύσεων αναπτύσσεται εξειδικευμένη παρά γενικευμένη γνώση για το εκπαιδευτικό αντικείμενο.
• Προωθείται η ανάπτυξη ικανοτήτων συνεργασίας και αποτελεσματικής επικοινωνίας μεταξύ των μελών της υποομάδας.

Δ. Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση θα αφορά το τελικό έργο και τη λειτουργικότητα της κάθε ομάδας. Σε κάθε περίπτωση κριτήριο αξιολόγησης πρέπει να είναι οι στόχοι που τέθηκαν.
Η αξιολόγηση θα γίνει σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας, για την αξιολόγηση των ερευνητικών εργασιών .
Ε. Υλικοτεχνική Υποδομή
Το μάθημα μπορεί να γίνει σε αίθουσα διδασκαλίας με Η/Υ, με σύνδεση στο Internet και με προτζέκτορα . Η θέση που θα τοποθετήσουμε τον πίνακα που θα κατασκευαστεί θα επιλεγεί από τους μαθητές.
Προτείνονται ενδεικτικά οι παρακάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις:
www.fitnessinfo.gr
www.efet.gr/portal/page/.../food
www.moh.gon.cy

www.eufic.org

6^Ο ΣΕΝΑΡΙΟ

ΘΕΜΑ :Η Εμπορία (marketing) των Γεωργικών Προϊόντων

Διδασκόμενη ενότητα: ΚΕΦ 10 Εμπορία των Γεωργικών Προϊόντων
Εκτιμώμενη διάρκεια: 1-2 δίωρα

(Α)   ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΚΟΠΟΙ

α) Γνωσιακοί σκοποί
-Να κατανοήσουν τον ρόλο και τη σπουδαιότητα της εμπορίας των γεωργικών προϊόντων και των επί μέρους λειτουργιών της.
β) Διαδικαστικοί σκοποί
-Να αναπτύξουν δεξιότητες συλλογής και επεξεργασίας δεδομένων.
-Να αναπτύξουν δεξιότητες επικοινωνίας και συνεργασίας.

Διδακτικοί Στόχοι

Να μάθουν:
-Τι είναι η εμπορία γεωργικών προϊόντων και ποια η σημασία της.
-Ποιες είναι οι λειτουργίες της εμπορίας (λειτουργίες ανταλλαγής-βοηθητικές-φυσικές).
-Ποιος είναι ο σκοπός και ο ρόλος της κάθε επί μέρους λειτουργίας.
-Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες της εμπορίας γεωργικών προϊόντων.
-Να συνεργάζονται.
-Να επικοινωνούν και να ερευνούν.
Η προετοιμασία στην παραπάνω μορφή που πρέπει να γίνεται από τον εκπαιδευτικό, καθορίζει δυνητικά τον προσανατολισμό και την έκταση που μπορεί να πάρει το σχέδιο εργασίας. Το τι, τελικά, από όλα αυτά θα αναπτυχθεί, θα εξαρτηθεί από την χρονική έκταση που θα πάρει το θέμα και από τα ενδιαφέροντα που θα εκδηλώσουν οι μαθητές μετά το εισαγωγικό μάθημα, όταν θα γίνει ο κοινός προγραμματισμός και η επιλογή θεμάτων από τις ομάδες.

(B) ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ

Ο σκοπός του εισαγωγικού μαθήματος είναι πενταπλός:
1) Να εξασφαλίσει στους μαθητές τις αναγκαίες γνώσεις.
2) Να δημιουργήσει το σχετικό ενδιαφέρον.
γ) Να προβεί στον κοινό προγραμματισμό με τους μαθητές που θα συγκεκριμενοποιήσει τον προκαταρκτικό προγραμματισμό του εκπαιδευτικού.
3)Να κάνει τον επιμερισμό του έργου στις ομάδες ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών.
4) Να καθορίσει το χρονοδιάγραμμα δράσης.
Το ξεκίνημα του εισαγωγικού μαθήματος μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους .Ενδεικτικά αναφέρονται μερικοί παρακάτω:
Α) Με συζήτηση μετά από επίσκεψη σε χώρο που είναι σχετικός με το θέμα της διδακτικής ενότητας (π.χ λαϊκή αγορά, κεντρική λαχαναγορά, Super Market,αποθήκη γεωργικών προϊόντων, Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών με διαλογητήριο-συσκευαστήριο κ.α).
Β) Με την παρουσίαση αντικειμένων σχετικών με το θέμα (π.χ διάφορες συσκευασίες τυποποιημένων προϊόντων με τη σήμανσή τους).
Γ) Με την ανάγνωση σχετικών δημοσιευμάτων από τον ημερήσιο και τον περιοδικό τύπο.
Δ) Με την παρακολούθηση ντοκιμαντέρ σχετικού με την εμπορία των γεωργικών προϊόντων.
Ε) Με συζήτηση, θέτοντας το ερώτημα «που οφείλεται το μεγάλο άνοιγμα της ψαλίδας τιμών παραγωγού-καταναλωτή στα γεωργικά προϊόντα».

(Γ) ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ   ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ

Καθορίζονται οι δραστηριότητες μέσα από τις οποίες θα οδηγηθούν οι μαθητές στην επίτευξη των στόχων καθώς και το χρονοδιάγραμμα δράσης. Στη συνέχεια θα αναλυθεί η δραστηριότητα που προτείνεται στο σχέδιο εργασίας.
Χωρίζονται οι μαθητές σε ομάδες με τα ίδια κριτήρια και τις ίδιες διαδικασίες που εφαρμόζονται στις ερευνητικές εργασίες. Κάθε ομάδα αναλαμβάνει να συλλέξει δεδομένα με επιτόπια παρατήρηση ή τηλεφωνική επικοινωνία για μία ή περισσότερες λειτουργίες της εμπορίας των κυριότερων γεωργικών προϊόντων της περιοχής των μαθητών ή κάποιων γεωργικών προϊόντων εφόσον πρόκειται για αστικά κέντρα. Είναι σκόπιμο να συλλέγονται και να επεξεργάζονται δεδομένα για μία τουλάχιστον λειτουργία της εμπορίας από κάθε κατηγορία λειτουργιών της (ανταλλαγής-φυσικές-βοηθητικές).

(Δ) ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ   ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ   ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Μία ομάδα αναλαμβάνει να συλλέξει και να επεξεργασθεί δεδομένα που αφορούν τους φορείς εμπορίας (λειτουργία ανταλλαγής) των κυριότερων προϊόντων της περιοχής των μαθητών, μέσα από την συμπλήρωση ενός ερωτηματολογίου με επιτόπια επίσκεψη σε παραγωγούς ή με τηλεφωνική επικοινωνία. Το δείγμα των παραγωγών επιλέγεται τυχαία και είναι μικρό. Το ερωτηματολόγιο ενδεικτικά μπορεί να περιλαμβάνει τα παρακάτω ερωτήματα:

1. Σε ποιους φορείς εμπορίας διαθέτεις τα προϊόντα σου (λιανοπωλητές, χονδρέμπορους, μεσίτες, αντιπροσώπους, γεωργικούς συνεταιρισμούς, ομάδες παραγωγών, βιομήχανους-μεταποιητές).
2. Τι ποσοστό της παραγωγής διαθέτεις σε κάθε φορέα.
3. Για ποιους λόγους επέλεξες τον συγκεκριμένο φορέα για τη διάθεση της παραγωγής σου.
4. Τι προβλήματα αντιμετωπίζεις στην πράξη κατά την διάθεση της παραγωγής σου.

Με τον ίδιο τρόπο μια δεύτερη ομάδα θα συλλέξει και θα επεξεργασθεί δεδομένα που αφορούν την επεξεργασία- μεταποίηση (φυσική λειτουργία) των γεωργικών προϊόντων. Ενδεικτικά ερωτήματα του ερωτηματολογίου που θα συμπληρώνεται μπορεί να είναι:

1. Ποιο προϊόν μεταποιείται και σε ποια ποσότητα.
2. Τι προϊόντα παράγονται και σε ποια ποσότητα.
3. Τι ποσοστό της παραγωγής μεταποιείται.
4. Σε ποιες αγορές διατίθεται η μεταποιημένη παραγωγή.
5. Τι ποσοστό της παραγωγής διατίθεται στην εσωτερική και τι στην εξωτερική αγορά.
6. Θεωρείτε ικανοποιητική τη τιμή διάθεσης της παραγωγής σας στη μεταποίηση.
7. Ποια προβλήματα αντιμετωπίζεται κατά την διάθεση της παραγωγής σας στη μεταποίηση.

Μια τρίτη ομάδα θα συλλέξει και θα επεξεργασθεί δεδομένα που αφορούν την τυποποίηση (βοηθητική λειτουργία) των γεωργικών προϊόντων. Το σχετικό ερωτηματολόγιο μπορεί να περιλαμβάνει ενδεικτικά τα ακόλουθα ερωτήματα:
1) Ποια προϊόντα τυποποιούνται.
2) Με βάση ποια χαρακτηριστικά γίνεται η τυποποίηση (μέγεθος, σχήμα, διάμετρος, βάρος καρπού, αριθμός καρπών ανά κιλό, περιεκτικότητα σε ορισμένες ουσίες, περιεκτικότητα ξένων ή βλαβερών ουσιών, υγιεινή κατάσταση).
3) Τι ποσοστό της παραγωγής τυποποιείται.
4)Αυξάνει η τυποποίηση, κατά την εκτίμησή σου, τη μέση τιμή πώλησης της παραγωγής σου.
5) Τι προβλήματα αντιμετωπίζετε σχετικά με την τυποποίηση της παραγωγής σας.
Με την ίδια διαδικασία μπορεί να γίνει συλλογή δεδομένων και για τις υπόλοιπες λειτουργίες της εμπορίας. Τα ερωτήματα στα ερωτηματολόγια των προαναφερόμενων λειτουργιών είναι ενδεικτικά. Ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα πολλών επιλογών ανάλογα με το ποιες πλευρές των λειτουργιών της εμπορίας θέλει να αναδείξει καθώς και το χρόνο που έχει στη διάθεσή του.
Κάθε ομάδα επεξεργάζεται τα δεδομένα που έχει συλλέξει και συντάσσει μία έκθεση αναφορικά με την κατάσταση της συγκεκριμένης λειτουργίας της εμπορίας των γεωργικών προϊόντων της περιοχής, διατυπώνοντας κρίσεις και προτάσεις βελτίωσης των συνθηκών της.
Τέλος όλες οι ομάδες μαζί συντάσσουν μια έκθεση για τις συνθήκες της εμπορίας των κυριότερων γεωργικών προϊόντων της περιοχής , μετά από σύνθεση των εκθέσεων για τις επί μέρους λειτουργίες της εμπορίας, Στην τελική έκθεση διατυπώνονται κρίσεις για τις καλές ή κακές συνθήκες της εμπορίας καθώς και προτάσεις βελτίωσής της.
Η έκθεση αυτή παρουσιάζεται προφορικά στην τάξη και ακολουθεί συζήτηση για διευκρινίσεις και σχόλια.

(Ε) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η αξιολόγηση θα αφορά το παραχθέν έργο και τη λειτουργικότητα της ομάδας. Σε κάθε περίπτωση κριτήριο αξιολόγησης πρέπει να είναι οι στόχοι που τέθηκαν.
Η αξιολόγηση θα γίνει σύμφωνα με τις οδηγίες του ΥΠΔΒΜΘ για την αξιολόγηση των ερευνητικών εργασιών.
Παρακαλούνται οι Διευθυντές/ντριες να ενημερώσουν ενυπόγραφα τους συναδέλφους.
Στη διάθεσή σας για κάθε διευκρίνιση και βοήθεια και σας εύχομαι καλή δύναμη και καλή συνέχεια.

Με εκτίμηση

Ο Σχολικός Σύμβουλος Γεωπόνων Δασολόγων. Δρ. Βασίλειος Πολύδωρος ΠΕ 14 04.