Τετάρτη 11 Ιανουαρίου 2012

Τεχνολογικό Λύκειο Αναβάθμιση ή Υποβάθμιση της Β/θμιας Επ/κής Εκπ/σης; Του Αιρετού Παναγιώτη Καταγή

Τεχνολογικό Λύκειο
Αναβάθμιση ή Υποβάθμιση
της Β/θμιας Επ/κής Εκπ/σης;

του Παναγιώτη Καταγή*
Η Επαγγελματική Εκπαίδευση  στη χώρα μας έχει μακρά ιστορία που συμβαδίζει χρονικά με το Νεώτερο  Ελληνικό Κράτος που ιδρύθηκε μετά  την απελευθέρωση των Ελλήνων από την Οθωμανική κατοχή.
Επί ηγεσίας Καποδίστρια ιδρύθηκε στην Αίγινα  η Σχολή Τεχνών & Επαγγελμάτων η οποία  ήταν και το πρώτο σχολείο επαγγελματικής εκπαίδευσης που λειτούργησε στη χώρα μας. Με τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα το σχολείο αυτό μετεξελίχθηκε  σταδιακά σε αυτό που σήμερα όλοι γνωρίζουμε ως Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
Ακολούθησε η ίδρυση της Σιβιτανιδείου Τεχνικής Σχολής  τη δεκαετία του ’30 και λίγο αργότερα ιδιωτικών σχολών για ειδικότητες (μηχανικούς και πλοιάρχους) του εμπορικού ναυτικού, του εμπορίου (οικονομικές σχολές) και των κατασκευών (μηχανολόγοι, ηλεκτρολόγοι, δομικοί, σχεδιαστές, κλπ.) που αποτελούσαν τον κορμό της επαγγελματικής εκπαίδευσης στη χώρα μας έως το 1970, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην οικονομική ανάπτυξή της  στα μεταπολεμικά χρόνια.
Το 1951 το Ελληνικό κράτος  ήλθε σε συμφωνία με την ΟΥΝΕΣΚΟ  για τη σύνταξη μελέτης και υποβολή σχετικών προτάσεων που θα αφορούσαν την ίδρυση βαθμίδας δημόσιας  επαγγελματικής εκπαίδευσης στη χώρα μας. Οι προτάσεις που διατυπώθηκαν υλοποιήθηκαν σταδιακά με την ίδρυση της ΣΕΛΕΤΕ το 1958 και των Μέσων Σχολών Εργοδηγών (3/ετούς φοίτησης) & Κατωτέρων Σχολών Τεχνιτών (4/ετούς φοίτησης)  το 1970 (Ν.580/1970). Η πολύ καλή ποιότητα επαγγελματικής εκπαίδευσης που παρείχαν αυτοί οι δύο τύποι σχολείων συνέβαλε  στην «παραγωγή» μεσαίων στελεχών για τον παραγωγικό τομέα της εθνικής οικονομίας με πολύ υψηλή εξειδίκευση. Παρά την πολύ μεγάλη αποδοχή τους από την ελληνική κοινωνία η διστακτικότητα της τότε πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας να  επεκτείνει το θεσμό τους σε κάθε αστικό κέντρο και η μη πρόβλεψη πρόσβασης των αποφοίτων τους στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση οδήγησαν στην πρώτη μεταπολιτευτική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση το 1977.
Με τον Ν.576/1977 καταργήθηκαν οι Σχολές Εργοδηγών και οι Κατώτερες Τεχνικές Σχολές. Στη θέση τους ιδρύθηκαν οι Μέσες Τεχνικές Σχολές και τα Τεχνικά - Επαγγελματικά Λύκεια (3/ετούς φοίτησης και οι δύο τύποι σχολείων). Οι Μέσες Τεχνικές Σχολές παρείχαν αποκλειστικά επαγγελματική εκπαίδευση. Οι απόφοιτοί τους μπορούσαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στα Τεχνικά - Επαγγελματικά Λύκεια (ΤΕΛ). Τα τελευταία έδιναν για πρώτη φορά σε αποφοίτους της επαγγελματικής εκπαίδευσης το δικαίωμα της πρόσβασης  στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Ο εκφυλισμός των Τεχνικών – Επαγγελματικών Λυκείων (ΤΕΛ), ως σχολείων επαγγελματικής εκπαίδευσης, άρχισε στις αρχές της δεκαετίας του ’80 με τη σταδιακή αύξηση των μαθημάτων γενικής παιδείας  στις τάξεις Α΄  & Β΄  και ολοκληρώθηκε με το Ν. 1566/1985. Αυτός, παρ’ ότι υπήρξε ο πιο ολοκληρωμένος νόμος για το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας, από την ίδρυση του νεώτερου ελληνικού κράτους έως σήμερα, υποβάθμισε ακόμη περισσότερο την επαγγελματική εκπαίδευση, αυξάνοντας την αναλογία μαθημάτων γενικής παιδείας προς τα μαθήματα ειδικότητας, «προς όφελος της κινητικότητας των μαθητών μεταξύ Λυκείων γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης».
Παρόλα αυτά η εισαγωγή – θεσμοθέτηση  προνομίων («μπόνους») για την εισαγωγή χωρίς εξετάσεις στα ΤΕΙ  των αποφοίτων  ΤΕΛ, προκάλεσε στα μέσα της δεκαετίας του  ’90 την αύξηση του μαθητικού τους δυναμικού  σε ποσοστό που έφθανε στο 35 – 38%  του συνόλου των μαθητών που φοιτούσαν στη Β/θμια Εκπ/ση.
Με το Ν.2640/98 καταργούνται τα ΤΕΛ και θεσμοθετούνται τα Τεχνικά - Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια (ΤΕΕ) που αποτέλεσαν αιτία αναταραχής  στη Β/θμια Εκπ/ση  κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας τους.  Παρείχαν επαγγελματική εκπαίδευση σε δύο κύκλους. Ο 1ος Κύκλος ήταν διετούς φοίτησης με τους αποφοίτους του να αποκτούν υπό προϋποθέσεις επαγγελματικά δικαιώματα επιπέδου 2 ή 3 (Ε.Ε./Οδηγία 36/2005). Μπορούσαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο 2ο Κύκλο σπουδών. Ο τελευταίος ήταν μονοετούς φοίτησης και οι απόφοιτοί του, εκτός από την απόκτηση επαγγελματικών δικαιωμάτων επιπέδου 3 ή 3+, είχαν το δικαίωμα της, υπό προϋποθέσεις, πρόσβασης στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Όπως συνέβη και με τα ΤΕΛ, τα ΤΕΕ μετά την αρχική αμφισβήτηση γνώρισαν την κοινωνική αποδοχή, γεγονός που «μεταφράσθηκε» σε αυξημένη ροή μαθητών προς αυτά που έφτασε το έτος κατάργησής τους στο 30% περίπου του συνόλου των μαθητών που φοιτούσαν στη Β/θμια Εκπ/ση.
Η τέταρτη ουσιαστικά μεταρρύθμιση στο χώρο της Β/θμιας Επαγγελματικής εκπαίδευσης, μέσα σε τριάντα χρόνια, πραγματοποιήθηκε με τον Ν. 3475/2006 που κατάργησε τα ΤΕΕ και ίδρυσε τα ΕΠΑΛ και τις ΕΠΑΣ. Τα ΕΠΑΛ (Επαγγελματικά Λύκεια) που λειτουργούν ακόμη, είναι στην πράξη κακέκτυπα των πρώτων ΤΕΛ. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους η δυνατότητα  να σχηματίζουν τμήματα «γενικής παιδείας» για την εισαγωγή των μαθητών στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι ΕΠΑΣ, παρότι προσφέρουν μόνο επαγγελματική εκπαίδευση, πλήττονται από το αποκλειστικά απογευματινό ωράριό τους και τη μη δυνατότητα λειτουργίας «δημοφιλών» ειδικοτήτων (μηχανολόγοι, ηλεκτρολόγοι, μηχανικοί αυτοκινήτων, κλπ.) που έχουν θεσμοθετηθεί μόνο για τα ΕΠΑΛ.
Η ροή μαθητών στους δύο αυτούς τύπους σχολείων ήταν αρχικά μειωμένη (περίπου 100 χιλιάδες στο 3ο χρόνο λειτουργίας τους). Σήμερα το μαθητικό δυναμικό τους φθάνει στις 110 χιλιάδες μαθητές περίπου  ή στο 22% των μαθητών της Β/θμιας Εκπ/σης.
 
 
 
Από τα στοιχεία που παραστατικά απεικονίζονται στο διάγραμμα εξάγεται το συμπέρασμα  ότι  όταν οι τύποι σχολείων της επαγγελματικής εκπαίδευσης  «δίνουν»  υψηλού επιπέδου τεχνική παιδεία και καλλιεργούν δεξιότητες κατάλληλες για την αγορά εργασίας, η ροή των μαθητών προς αυτούς είναι αυξημένη.
Ειδικότερα βλέπουμε τα εξής:
 
α). Σχολές Μαθητείας ΟΑΕΔ. Διαχρονικά εξαντλούν το μέγιστο αριθμό μαθητών που μπορούν να δεχθούν (30 – 36.000 μαθητές περίπου).
β). ΤΕΕ Υπουργείου Παιδείας. Για όσο διάστημα λειτούργησαν ο συνολικός αριθμός μαθητών που φοίτησαν σ’ αυτά κυμάνθηκε μεταξύ 138 και 162 χιλιάδων περίπου κάθε σχ. έτος.
γ). ΕΠΑΣ Υπουργείου Παιδείας. Παρά τα μειονεκτήματά τους (απογευματινό μόνο ωράριο & χαμηλής ζήτησης ειδικότητας) ο αριθμός των μαθητών τους είναι σταθερός  στις 30.000 περίπου ανά σχ. έτος.
δ). ΕΠΑΛ Υπουργείου Παιδείας. Παρά τη θετική υποδοχή τους (55.000 μαθητές στην Α΄ τάξη το 1ο έτος λειτουργίας τους) δεν μπόρεσαν να αποκτήσουν την αποδοχή των προηγούμενων τύπων σχολείων. Εκτιμάται ότι η «κοινή» Α΄ τάξη τους με το Γενικό Λύκειο, η μειωμένη διάρκεια τεχνολογικής εκπαίδευσης (2 έτη)  και η κατάργηση της βάσης του 10 για την Τριτοβάθμια εκπαίδευση, επηρέασαν αρνητικά τους μαθητές της προηγούμενης εκπαιδευτικής βαθμίδας (Γυμνάσιο) για τη μη επιλογή τους. 
 
Το Υπουργείο Παιδείας στη βασική εισήγησή του (Μάιος 2011) αναφέρει τα εξής: «Οι αναποτελεσματικές πολιτικές που ακολουθήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στο χώρο της Δευτεροβάθμιας Τεχνικής - Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, οι συχνές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις και η έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης της κοινής γνώμης για τις δυνατότητες που προσφέρει η Δ.Τ.Ε.Ε. είναι μερικοί από τους παράγοντες που ευθύνονται για τη σταδιακή απαξίωση της Τεχνικής - Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στη χώρα μας, με αρνητικές συνέπειες στον τομέα ανάπτυξης, αλλά και στην αντιμετώπιση της ανεργίας των νέων. Άμεσο αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι η μείωση του μαθητικού δυναμικού στα ΕΠΑ.Λ και στις ΕΠΑ.Σ.
Παράλληλα, σε κάποιες ειδικότητες παρουσιάζονται υπεραριθμίες εκπαιδευτικών, οι οποίες πέρα από τη φθίνουσα πορεία της Δ.Τ.Ε.Ε. οφείλονται και στη δραματική μείωση των ωρών διδασκαλίας μαθημάτων ειδικότητας στα ΕΠΑ.Λ και τις ΕΠΑ.Σ. Μία επιπλέον δυσμενής επίδραση αυτής της μείωσης των ωρών διδασκαλίας των μαθημάτων ειδικότητας είναι η ελλιπής εκπαίδευση των μαθητών, με συνέπεια την περιορισμένη εμπιστοσύνη των εργοδοτών στους αποφοίτους της Δ.Τ.Ε.Ε. Στο σημείο αυτό αξίζει να παραθέσουμε τις προβλέψεις του CEDEFOP για τις εξελίξεις στον τομέα της απασχόλησης στην Ελλάδα (διάγραμμα 2).
 
Σύμφωνα με τις προβλέψεις, το ποσοστό των προσφερόμενων θέσεων απασχόλησης  που αφορούν σε εργαζόμενους με τυπικά προσόντα μεσαίου επιπέδου, παρουσιάζει αυξητική τάση στην Ελλάδα και την Ευρώπη (διάγραμμα 3), ενώ περιορίζονται οι θέσεις εργασίας χαμηλού επιπέδου προσόντων.
Οι επιπλέον θέσεις εργασίας, για στελέχη μεσαίου επιπέδου προσόντων θα προκύψουν τόσο από την αναπλήρωση των ήδη προσφερόμενων θέσεων, όσο και από τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας».
 
Παρότι τα στοιχεία αυτά, που η ίδια η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας  παρουσιάζει, τη διαψεύδουν και σε κάθε περίπτωση οδηγούν σε αντίθετα συμπεράσματα από αυτά που διατυπώνονται στην πρότασή της για το νέο «Τεχνολογικό Λύκειο», αυτή επιμένει στη θεσμοθέτησή του.  Για να κάνουν μάλιστα πειστικό το μεταρρυθμιστικό τους όραμα οι δύο κ.κ. Υπουργός και Υφυπουργός Παιδείας αναφέρουν:
Άννα  Διαμαντοπούλου. «Τις τελευταίες 10ετίες υποτιμήσαμε και υποβαθμίσαμε την τεχνική- επαγγελματική εκπαίδευση. Χρειαζόμαστε ένα άλμα, που θα καταστήσει το Τεχνολογικό Λύκειο τη ναυαρχίδα για την επαγγελματική αναδιάταξη, που είναι αναγκαία για την αγορά εργασίας.  Στόχος του Τεχνολογικού Λυκείου είναι οι τεχνικό-επαγγελματικές γνώσεις και δεξιότητες και η πιστοποίησή τους. Την επόμενη ημέρα που τελειώνει κάποιος το Τεχνολογικό Λύκειο θα έχει επαγγελματικά δικαιώματα». 
Εύη  Χριστοφιλοπούλου.  «Θέλουμε το Τεχνικό Επαγγελματικό Λύκειο να είναι ουσιαστικά- και όχι μονό τυπικά- ισάξιο και ισότιμο με το Γενικό Λύκειο. Επενδύουμε στο μέλλον της χώρας. Δεν χρειαζόμαστε μόνο επιστήμονες. Θέλουμε και εξειδικευμένους και καταρτισμένους επαγγελματίες- τεχνίτες που να μιλούν τη γλώσσα μας, να έχουν μαθηματική αντίληψη, ψηφιακή ικανότητα, πρωτοβουλία, πολιτισμική συνείδηση  και να αναπτύσσουν την ιδιότητα του πολίτη. Αυτά που ονομάζονται ‘’δεξιότητες και ικανότητες κλειδιά’’ στην Ευρωπαϊκή Ένωση.  Η δύναμη της πρότασής μας είναι η στόχευση στην εξειδίκευση».
Σύμφωνα με την πρότασή τους:
1. Καταργείται ο διαχωρισμός της Τεχνικής & Επαγγελματικής Εκπαίδευσης  σε ΕΠΑΛ και ΕΠΑΣ, ο οποίος  προκάλεσε σύγχυση σε γονείς και μαθητές.
2. Η απουσία στις ΕΠΑΣ μαθημάτων γενικής παιδείας και η αφαίρεση από τους αποφοίτους της προοπτικής συνέχισης των σπουδών τους στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση προκάλεσε συρρίκνωση του μαθητικού δυναμικού.
3. Δημιουργείται ένας ενιαίος τύπος Τεχνολογικού Λυκείου σε συνδυασμό με την προώθηση νομοθετικά κατοχυρωμένων επαγγελματικών δικαιωμάτων για όλες τις ειδικότητες. 
4. Στόχος του Τεχνολογικού Λυκείου είναι η απόκτηση επαρκών τεχνικών-επαγγελματικών γνώσεων και δεξιοτήτων.
5. Διασφαλίζεται η ισότιμη πρόσβαση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση για όσους μαθητές επιθυμούν επαγγελματική ανέλιξη μέσω περαιτέρω σπουδών.
6. Το Τεχνολογικό Λύκειο  έχει διάρκεια 3+1 έτη, καθώς Ιδρύονται Τμήματα Ειδίκευσης Τεχνικής και Επαγγελματικής  Εκπαίδευσης (Ε.Τ.Ε.Ε)  εντός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος και ενταγμένα στην λειτουργία του Τεχνολογικού Λυκείου , διάρκειας ενός (1) έτους. 
7. Οι απόφοιτοι του Τμήματος Ειδίκευσης Τεχνικής - Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (Ε.Τ.Ε.Ε.) θα αποκτήσουν πτυχίο ειδικότητας επιπέδου προσόντων 3. Βάσει της οδηγίας 36/2005 ΕΚ, το πτυχίο επιπέδου 3  μπορεί να απονέμεται μόνο σε αποφοίτους μεταδευτεροβάθμιων τμημάτων που ήδη  κατέχουν τίτλους σπουδών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
8. Οι ειδικότητες του Τεχνολογικού Λυκείου προσδιορίζονται κυρίως με βάση τις παραγωγικές ανάγκες της χώρας σε συνεργασία με τα παραγωγικά Υπουργεία, τις ανάγκες του παραγωγικού περιβάλλοντος και τις ανάγκες απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο.
9. Τα προγράμματα σπουδών βασίζονται στα μαθησιακά αποτελέσματα και είναι συμβατά με τα εθνικά πρότυπα «Επαγγελματικών Περιγραμμάτων».
10. Τα προγράμματα σπουδών είναι επίσης προσαρμοσμένα στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Μεταφοράς Πιστωτικών μονάδων.
11. Δεν υπάρχουν φραγμοί στις μετακινήσεις ή εγγραφές αποφοίτων από ένα σχολείο στο άλλο ή στην εσωτερική μετακίνηση, εφόσον εξασφαλίζονται τα «εκπαιδευτικά ελάχιστα».
12. Προβλέπεται η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών  σε αντικείμενα των ειδικοτήτων τους καθώς και σε θέματα σχολικής αποτυχίας και μαθητικής διαρροής.
13. Ενισχύονται οι δομές Διοίκησης του Τεχνολογικού Λυκείου.

Συνολικά η πρόταση της ηγεσίας του ΥΠ.Π.Δ.Β.Μ.Θ. έρχεται σε αντίθεση και με όσα αναφέρονται στο εισαγωγικό κείμενο:
«Η Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση αποτελεί μια ισχυρή συνιστώσα  για δημιουργική άμιλλα με κοινωνική συνοχή. Σε αυτό το πλαίσιο, στηρίζει την ανάπτυξη της χώρας και προετοιμάζει τους νέους για την είσοδό τους στην ενεργό επαγγελματική και κοινωνική ζωή και γι’ αυτό η σύνδεσή της με το εργασιακό και αναπτυξιακό περιβάλλον είναι απαραίτητη όσο ποτέ άλλοτε».
Οι ανακοινώσεις όμως της πολιτικής ηγεσίας, όπως και η πρότασή της αυτή για το νέο Τεχνολογικό Λύκειο  βασίζονται σε «τεχνικά κατασκευασμένα συμπεράσματα» με στόχο την παραπλάνηση γονέων, μαθητών, εκπαιδευτικών και κοινωνικών φορέων, ώστε  να γίνουν όλα αποδεκτά «αβρόχοις ποσί». Όπως αναλυτικά παρατίθεται στη συνέχεια το νέο Τεχνολογικό Λύκειο δεν αναβαθμίζει το θεσμό της τεχνικής – επαγγελματικής εκπαίδευσης, αλλά αντίθετα τον υποβαθμίζει σε βαθμό ουσιαστικής κατάργησής της, αφού πρόκειται στην πράξη για ένα παραλλαγμένο και υποβαθμισμένο τύπο Γενικού Λυκείου.

Οι σημαντικότερες διαφορές του νέου «Τεχνολογικού Λυκείου» με το ΕΠΑΛ και τα ΤΕΕ είναι:
α). Διδακτικές ώρες θεωρητικών και εργαστηριακών μαθημάτων ειδικότητας. Παραμένουν σχεδόν  ίδιες (Β΄ τάξη) ή μειώνονται (Γ΄ τάξη) σε σχέση με το ΕΠΑΛ και το ΤΕΕ. 
   Συνολικά είναι λιγότερες και από τους δύο αυτούς τύπους σχολείων (πίνακας 1).


         *: Πτυχίο - **: Απολυτήριο
1: Τα ΤΕΕ παρείχαν βασικό Πτυχίο  επιπέδου 2 στο 1ο Κύκλο σπουδών (όπως και το Τεχνολογικό Λύκειο) και πρέπει να συγκριθούν  μόνο με αυτό (2 σχολικά έτη τεχνολογικής εκπαίδευσης)
2: Στην πρόταση για το Τεχν. Λύκειο δεν υπολογίζονται οι  διδακτικές ώρες ειδικότητας στην Α΄ τάξη κάθε κύκλου του ΕΠΑΛ (4 ώρες/εβδομάδα).
3: Για να αιτιολογήσουν την κατ’ αυτούς αύξηση στις διδακτικές ώρες μαθημάτων ειδικότητας  του Τεχνολογικού Λυκείου προσθέτουν στη Β΄ & Γ΄ τάξη  τις ώρες των μαθημάτων «Δραστηριότητα» (Β΄ τάξη) και «Επαγγελματικό Περιβάλλον» (Γ΄ τάξη) που δεν υπολογίζουν στο ΕΠΑΛ (Γ΄τάξη).

β). Αναλογία μαθημάτων γενικής παιδείας. Αυξάνονται σε σχέση με τα ΤΕΕ & τα ΕΠΑΛ  οι διδακτικές ώρες τους (Πίνακας 2 & 3).

 
 
γ). Υποστηρικτική διδασκαλία. Για τους μαθητές που θα έχουν μαθησιακά κενά στα μαθήματα γενικής παιδείας θα υπάρχει «ενισχυτική» διδασκαλία με παράλληλη μείωση των μαθημάτων ειδικότητας. Δεν προβλέπεται υποστηρικτική διδασκαλία για τα μαθήματα ειδικότητας, παρότι το Τεχνολογικό Λύκειο «υποτίθεται» ότι στοχεύει στην παροχή τεχνολογικών γνώσεων και την καλλιέργεια  επαγγελματικών δεξιοτήτων.
δ). Πρόσθετο (4ο) έτος εξειδίκευσης (Ε.Τ.Ε.Ε.). Σ’ αυτό θα διδάσκονται 27 ώρες μαθημάτων ειδικότητας θεωρητικά και εργαστηριακά με πρακτική άσκηση ή μαθητεία και 6 ώρες μαθημάτων γενικής παιδείας.
 
ε). Εισάγεται, για πρώτη φορά, στη Β/θμια επαγγελματική εκπαίδευση ο θεσμός της Μαθητείας με παράλληλη κατάργηση της πρακτικής άσκησης των μαθητών στη Β΄  τάξη. Το Υπουργείο Παιδείας σε διευκρινιστική 
 
 ανακοίνωσή του αναφέρει για το θέμα αυτό τα εξής:
 
«Θεσμοθετείται η πρακτική άσκηση στο τρίτο έτος και στο τέταρτο έτος. Εκτός από την πρακτική άσκηση, παρέχεται και η δυνατότητα πραγματοποίησης μαθητείας. Η εφαρμογή των θεσμών της πρακτικής άσκησης  και της μαθητείας θα γίνεται με τρόπο ευέλικτο, ώστε να προσαρμόζεται στις τοπικές συνθήκες της κάθε περιοχής, σε συνεργασία με τους επαγγελματικούς φορείς.  Οι εξετάσεις πιστοποίησης ενισχύουν την αξιοπιστία του συστήματος. Στη Γ΄ τάξη εισάγεται ένα νέο μάθημα με τίτλο «Επαγγελματικό Περιβάλλον και Σύνδεση με την Εργασία», που προετοιμάζει τους μαθητές, της κάθε ειδικότητας, για την αντιμετώπιση των ξεχωριστών συνθηκών εργασίας που θα συναντήσουν.»
 
Η μαθητεία θα αντικαταστήσει  την πρακτική άσκηση των μαθητών στα εργαστήρια δεξιοτήτων.  Με βάση το μοντέλο που εφαρμόζεται στη χώρα μας (ΟΑΕΔ), αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση των διδακτικών ημερών σε 2-2,5 κατά μέσο όρο την εβδομάδα, αφού η απασχόληση των μαθητών στις επιχειρήσεις, όπου θα εργάζονται, εκλαμβάνεται σαν  εκπαιδευτικός χρόνος. Στην περίπτωση αυτή δεν προβλέπεται διδακτική απασχόληση των εκπαιδευτικών.
 
στ). Ίδρυση τμημάτων εξειδίκευσης. Τα τμήματα εξειδίκευσης θα εγκρίνονται τον Μάιο κάθε έτους και θα λειτουργούν, εφόσον εγγραφούν τουλάχιστον 15 μαθητές. Οι διαδικασίες, τα εμπλεκόμενα συλλογικά όργανα, ο χρόνος έγκρισης των τμημάτων εξειδίκευσης (διάγραμμα 3) καθώς και  ο προαπαιτούμενος ελάχιστος αριθμός μαθητών προκειμένου αυτά να λειτουργήσουν, είναι όροι αποτρεπτικοί γιατί  οι μαθητές αποφασίζουν που θα συνεχίσουν την εκπαίδευση τους πολύ πιο νωρίς χρονικά και όχι μέσα στην περίοδο των απολυτηρίων εξετάσεων.  Ειδικότερα δε το 30-50% από αυτούς το πράττουν μεταξύ Φεβρουαρίου και Ιουνίου και το 50-70% το Σεπτέμβριο έως αρχές Οκτωβρίου, μετά τις επανεξετάσεις για τα μαθήματα που κρίθηκαν μη προακτέοι τον Ιούνιο.

 
 
ζ).  Ειδικότητες Τεχνολογικού Λυκείου και Τμημάτων Εξειδίκευσης. Δεν έχουν ανακοινωθεί στοιχεία. Συγκλίνουσες όμως πληροφορίες κατατείνουν στο ότι η άποψη των σχεδιαστών του, όπως έχει αφεθεί να διαρρεύσει, είναι να λειτουργήσουν στη Β΄ τάξη του μόνο τέσσερεις (4) τομείς ειδικοτήτων. Οι δε ειδικότητες στη Γ΄ τάξη  προτείνονται να είναι  οκτώ έως δέκα (8 - 10). Σήμερα στα ΕΠΑΛ και τις ΕΠΑΣ λειτουργούν τριάντα τρεις ειδικότητες.

η).  Πρόσβαση αποφοίτων Τεχνολογικού Λυκείου στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Η εισαγωγή τους στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση προβλέπεται να γίνεται με εξετάσεις πανελλαδικού χαρακτήρα. Στα αποτελέσματά τους θα συνυπολογίζονται κατά τον πρώτο χρόνο εφαρμογής  οι βαθμοί της Β΄ και Γ΄ τάξης και στα επόμενα χρόνια οι βαθμοί και των τριών (3) τάξεων. Σε ότι αφορά την πρόσβαση των αποφοίτων και των δύο τύπων Λυκείου στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αυτή θα είναι ισότιμη μόνο στους μαθητές που θα «παίρνουν» απολυτήριο και όχι πτυχίο, δηλαδή οι μαθητές του Τεχνολογικού Λυκείου που θα αποκτούν πτυχίο και όχι απολυτήριο δεν θα έχουν δικαίωμα εισαγωγής στα ΑΕΙ & ΤΕΙ. Το σύστημα αυτό είχε εφαρμοσθεί και τη δεκαετία του ’80, καταργήθηκε όμως από τον Αντώνη Τρίτση ως  αδιαφανές. Είχε διαπιστωθεί ότι σε συγκεκριμένες περιφέρειες της χώρας  οι αριστούχοι ξεπερνούσαν το 85% των μαθητών.
Σύμφωνα, όμως, με όσα έως σήμερα έχουν ανακοινωθεί επίσημα ή ανεπίσημα («non paper») και συζητηθεί, η «μεταρρύθμιση «Διαμαντοπούλου» θα οδηγήσει σε δύο τύπους Λυκείου με πολλές ομοιότητες και πολύ λίγες διαφορές.

Όπως ήδη ισχύει η Α΄ τάξη θα έχει κοινά μαθήματα, στη Β΄ και Γ΄ τάξη τα μαθήματα γενικής παιδείας, θα είναι ουσιαστικά όμοια και για τους δύο τύπους Λυκείων.
«Η  ύπαρξη μιας πρώτης τάξης με σχεδόν κοινά μαθήματα, στο Νέο Λύκειο και στο Τεχνολογικό Λύκειο, ευνοεί τους μαθητές που δεν έχουν ακόμα αποφασίσει για την εκπαιδευτική τους πορεία και διευκολύνει την κινητικότητα των μαθητών μεταξύ Νέου Λυκείου και Τεχνολογικού Λυκείου. Άρα στην Α’ τάξη του Τεχνολογικού Λυκείου οι ώρες των μαθημάτων κατεύθυνσης θα είναι περιορισμένες και ένας μαθητής μπορεί να συνεχίσει κανονικά τη μαθητική διαδρομή του στο Νέο Λύκειο.  Το Τεχνολογικό Λύκειο είναι ένα σχολείο χωρίς φραγμούς σε εκπαιδευτικές διαδρομές. Για τους μαθητές  που διαφοροποιούν τους στόχους τους κατά τη διάρκεια της φοίτησης στο Τεχνολογικό Λύκειο, το τμήμα «Γενικής Παιδείας» προσφέρει μια εναλλακτική διαδρομή για τα Πανεπιστήμια και τα Τ.Ε.Ι. Το τμήμα «Γενικής Παιδείας» μπορούν να το επιλέξουν όσοι μαθητές προάγονται από τη Β’ τάξη του Τεχνολογικού Λυκείου, στη Γ’ τάξη και επιθυμούν να συμμετέχουν στις πανελλαδικές εξετάσεις.  Σε αυτό το τμήμα διδάσκονται τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα και οι απόφοιτοι του τμήματος παίρνουν Απολυτήριο Λυκείου, ισότιμο με αυτό του Γενικού Λυκείου. Όσοι μαθητές επιλέξουν το τμήμα αυτό, θα έχουν τη δυνατότητα ουσιαστικής προετοιμασίας για τις πανελλαδικές εξετάσεις, ενώ με τα σημερινά δεδομένα, τα ποσοστά επιτυχίας των μαθητών που εισάγονται από τα ΕΠΑ.Λ στα πανεπιστήμια είναι εξαιρετικά μικρά.» (σ.σ. απόσπασμα από «non paper» του Υπουργείου που δόθηκε στη δημοσιότητα).

Ακόμη και ο πιο καλόπιστος κριτής θα προβληματισθεί. Σε τι διαφέρουν άραγε τα Τμήματα Γενικής Παιδείας που λειτουργούν σήμερα στην Γ΄ τάξη των ΕΠΑΛ  από αυτά που προτείνονται για το νέο Τεχνολογικό Λύκειο. Έχει αλλάξει τίποτα που δεν είναι γνωστό;

ι). Πρόσβαση πτυχιούχων Τεχνολογικού Λυκείου στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Το Υπουργείο Παιδείας αναφέρει στις ανακοινώσεις του  γι’ αυτό το θέμα, επί λέξει τα εξής: 
     «Η πρόσβαση στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν είναι η βασική προτεραιότητα του Τεχνολογικού Λυκείου. Παρ’ όλα αυτά, οι εκπαιδευτικές διαδρομές για τους αποφοίτους του Τεχνολογικού Λυκείου κρατιούνται ανοιχτές. Έτσι, όποιος τελειώνει την Γ’ τάξη του  Τεχνολογικού Λυκείου, θα έχει πρόσβαση στα ΤΕΙ συμμετέχοντας σε ειδικές εξετάσεις. Επίσης όποιος τελειώνει το 4ο έτος και εφόσον έχει επιτύχει στις εξετάσεις πιστοποίησης, θα έχει πρόσβαση στα ΤΕΙ, χωρίς εισαγωγικές εξετάσεις, με κριτήρια που θα οριστούν από το Υπουργείο Παιδείας και τα ΤΕΙ.  Και στις δύο περιπτώσεις, οι επιτυχόντες θα εισάγονται σε Τμήματα Τ.Ε.Ι. αντίστοιχα του τομέα της ειδικότητάς τους.»
Κρίνοντας καλόπιστα αυτή τη θέση - πρόταση του Υπουργείου γεννώνται τα εξής ερωτήματα:
 
1). Αφού η πρόσβαση στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν είναι η βασική προτεραιότητα του Τεχνολογικού Λυκείου για ποιο λόγο αποδομείται η διδασκαλία των μαθημάτων ειδικότητας  και αυξάνεται  ο αριθμός μαθημάτων γενικής παιδείας, γεγονός που οδηγεί στην υποβάθμισή του ως σχολείο επαγγελματικής εκπαίδευσης σε επίπεδο χαμηλότερο και από αυτό που βρίσκεται σήμερα η ΕΠΑΣ;
2). Σήμερα ισχύει για τους πτυχιούχους του ΕΠΑΛ σύστημα ειδικών εξετάσεων πρόσβασης στα ΑΕΙ & ΤΕΙ. Για ποιους λόγους υποβαθμίζονται οι πτυχιούχοι του Τεχνολογικού Λυκείου και τους παρέχεται η δυνατότητα πρόσβασης στα ΤΕΙ μόνο, ενώ δεν προβλέπεται για τα ΑΕΙ;
3). Επαναφέρεται ο θεσμός της εισαγωγής πτυχιούχων της επαγγελματικής εκπαίδευσης στα ΤΕΙ χωρίς εξετάσεις. Διατάξεις αυτής της μορφής υπήρχαν και για τους πτυχιούχους των ΤΕΛ, πριν την κατάργησή τους με την μεταρρύθμιση «Αρσένη» το 1998. Για ποιο λόγο προβλέπεται για τους αποφοίτους του 4ου έτους  του Τεχνολογικού Λυκείου και όχι γι’ αυτούς του 3ου με το οποίο αποκτούν πτυχίο ισότιμο σχεδόν με αυτό του Γενικού Λυκείου κατά τη θέση του Υπουργείου;
Υπενθυμίζεται ότι ένας από τους λόγους κατάργησης των διατάξεων εισαγωγής στα ΤΕΙ χωρίς εξετάσεις  των πτυχιούχων ΤΕΛ  ήταν η καταστρατήγησή τους από εκπαιδευτικούς και άλλους θεσμικούς παράγοντες των τοπικών κοινωνιών. Ειδικότερα, είχε παρατηρηθεί πληθώρα «ειδικών μεταγραφών», στη Β΄ & Γ΄ τάξη των ΤΕΛ, τέκνων εκπαιδευτικών και επωνύμων τοπικών παραγόντων που στη συνέχεια αρίστευαν στις επιδόσεις τους. Αποκτούσαν με αυτό τον τρόπο το «μπόνους»  της αριστείας  που τους επέτρεπε την εισαγωγή τους χωρίς εξετάσεις στα ΤΕΙ.
 
ια). Επαγγελματικά δικαιώματα πτυχιούχων Τεχνολογικού Λυκείου. Δεν προβλέπονται επαγγελματικά δικαιώματα για τους αποφοίτους του Τεχνολογικού Λυκείου (Απολυτήριο). Για τους πτυχιούχους των τμημάτων εξειδίκευσης προβλέπονται επαγγελματικά δικαιώματα επιπέδου 3 (οδηγία 36/2005 Ε.Ε.), μετά από εξετάσεις πιστοποίησης. Οι απόφοιτοι του Τεχνολογικού Λυκείου (απολυτήριο) εξισώνονται με τους αποφοίτους του Γενικού Λυκείου ή (οι πτυχιούχοι) με τους αποφοίτους του 1ου Κύκλου ΤΕΕ  και οι απόφοιτοι των τμημάτων εξειδίκευσης (4 έτη σπουδών) με τους πτυχιούχους του ΕΠΑΛ και του 2ου Κύκλου των ΤΕΕ (3 έτη φοίτησης).
Ουσιαστικά, οι πτυχιούχοι των τμημάτων εξειδίκευσης, ως απόφοιτοι μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή κατάρτισης, υποβιβάζονται στα τυπικά και ουσιαστικά επαγγελματικά τους προσόντα, αφού  θα αποκτούν μετά από εξετάσεις πιστοποίησης  επαγγελματικά δικαιώματα επιπέδου 3 αντί του  επιπέδου 3+ (ή 4 στην 7/θμια κλίμακα) που προβλέπει η  οδηγία 36/2005 Ε.Ε.

Για ποιο λόγο άραγε οι απόφοιτοι του Τεχνολογικού Λυκείου θα προτιμήσουν τα τμήματα εξειδίκευσης (Ε.Τ.Ε.Ε.), όταν στον ίδιο χρόνο, φοιτώντας στα ΙΕΚ, θα αποκτήσουν επαγγελματικά δικαιώματα επιπέδου 3+ ή 4 στην 7/θμια κλίμακα.
Η μελλοντική δομή των νέων Λυκείων, όμως, κρύβει δυσάρεστες εκπλήξεις για μαθητές και εκπαιδευτικούς, όσο και αν προσπαθεί η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας να το αποσιωπήσει.

Τα κοινά προγράμματα σπουδών θα επιβάλλουν τη συνδιδασκαλία μαθητών ίδιων τάξεων, διαφορετικών όμως τύπων Λυκείων και η μείωση των τεχνικών και επαγγελματικών ειδικοτήτων στο Τεχνολογικό Λύκειο θα οδηγήσει στην κατάργηση μεγάλου αριθμού οργανικών θέσεων εκπαιδευτικών.
Στην πρώτη περίπτωση, η συνδιδασκαλία κοινών μαθημάτων γενικής παιδείας και για τους δύο τύπους Λυκείων θα εμφανισθεί ως αναγκαίο κακό στα σχολεία που λειτουργούν κυρίως  στην επαρχία και στις δυσπρόσιτες περιοχές.

Ο μικρός αριθμός μαθητών και το δικαίωμά τους στη μόρφωση θα χρησιμοποιηθούν ως δικαιολογία. Το μέτρο αυτό θα πλήξει μεγάλο αριθμό εκπαιδευτικών που διδάσκουν μαθήματα γενικής παιδείας. Ουσιαστικά, ένας στου δύο εκπαιδευτικούς αυτής της κατηγορίας θα κριθεί υπεράριθμος και οι οργανικές τους θέσεις θα καταργηθούν.
 
 Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό με την καθιέρωση του Τεχνολογικού Λυκείου μεγάλος αριθμός από τους εκπαιδευτικούς τεχνολογικών και επαγγελματικών ειδικοτήτων που υπηρετούν σήμερα θα βρεθεί εκτός Β/θμιας Εκπ/σης, ως μη αναγκαίος. Σε συνδυασμό δε με την ουσιαστική μείωση των ωρών διδασκαλίας των μαθημάτων ειδικότητας το ποσοστό των εκπαιδευτικών αυτής της κατηγορίας που θα βρεθεί χωρίς εργασιακό αντικείμενο υπολογίζεται  στο 40% τουλάχιστον των ήδη υπηρετούντων.
 
Κανείς όμως δεν μπορεί να αγνοήσει ότι ο  Γ. Παπανδρέου («Γέρος της Δημοκρατίας») είχε βαθιά γνώση του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας μας και της σημασίας του στην ανάπτυξή της. Αυτός είναι και ο λόγος που κατά την κατάθεση στη Βουλή του σχεδίου νόμου «περί της τεχνικής εκπαιδεύσεως» το 1965   είπε: «Οικονομική ανάπτυξη δεν είναι δυνατή χωρίς τεχνικήν πρόοδον. Και επειδή η τεχνική πρόοδος προϋποθέτει, κατά κύριον λόγον, ανθρώπινον δυναμικόν, θεωρητικώς και πρακτικώς κατηρτισμένον, ικανόν να αντιμετωπίζει επιτυχώς τας συγχρόνους απαιτήσεις της παραγωγής αγαθών, είναι αυτονόητον ότι τίποτε δεν είναι δυνατόν να κατορθωθή εις τον τομέα τούτον της εθνικής δραστηριότητος χωρίς μίαν επιμελώς συγκροτημένη και καλώς λειτουργούσαν Τεχνικήν Εκπαίδευσιν».
Η χώρα μας χρειάζεται πραγματική Τεχνική – Επαγγελματική Εκπαίδευση και όχι μία νέα παράλληλη και υποβαθμισμένη κακέκτυπη Γενική.  Επενδύοντας σ’ αυτή  θα φθάσει τα ανεπτυγμένα βιομηχανικά και οικονομικά κράτη της Ε.Ε.   και δεν θα παραμείνει στην ισχνή αναλογία μαθητών Επαγγελματικής / Γενικής Εκπαίδευσης που έχει καθηλωθεί στο 21-23% περίπου (διάγραμμα 4). Αν δεν αλλάξουμε ουσιαστικά την Παιδεία και ιδιαίτερα την Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση, δεν θα υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη για τη χώρα που τόσο αναγκαία είναι στις παρούσες κρίσιμες στιγμές. Ειδικοί και μη διατυμπανίζουν σε όλους τους τόνους και σε κάθε περίπτωση ότι η χώρα μας στερείται παραγωγικών μηχανισμών και μικρομεσαίων στελεχών  που μπορούν να συνθέσουν  τον ιστό για την οικονομική ανόρθωσή της.

*Ο Παναγιώτης Καταγής είναι  Αιρετός ΠΥΣΔΕ Γ΄ Αθήνας & αν. Αιρετός ΚΥΣΔΕ  (τηλ.6972480671) 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου